Geleneksel Keçecilikte Usta Çırak İlişkisi ve Günümüzdeki Durumu

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 3, 1645 - 1660

Salih Girgiç , Naime Didem Öz

Öz

Dünyada her kültürde görülmeyen keçecilik ve keçe, geçmişte yaylak kışlak arasında yaşayan toplulukların günlük hayatında büyük öneme sahipti. Günümüzde de yünün doğal ve sağlıklı bir malzeme olması bununla beraber farklı sanat disiplinlerinde kullanılabilirliği keçenin daha fazla üretilmesine, keçecilik mesleğinin de daha fazla araştırılmasına neden olmaktadır. Geleneksel, kültürel veya sanatsal değeri olan, kaybolmaya yüz tutmuş keçeciliğe dair yapılan çalışmalar incelendiğinde söz konusu mesleği usta-çırak ilişkisi özelinde ele alan çalışma yapılmadığı gözlenmektedir ve bu durum araştırmanın önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada, keçecilik mesleği özelinde “usta-çırak ilişkisinin” tarihsel süreç içerisindeki gelişimi ile günümüzdeki durumunu tespit etmek amaçlanmıştır. Amaç doğrultusunda “Keçecilik özelinde mesleki aktarım olan usta-çırak ilişkisinde nasıl bir dönüşüm yaşanmıştır?” problematiğinin cevapları aranmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda keçecilik mesleğinin aktarım araçlarından olan usta-çırak ilişkisinin tarihsel süreçteki evrimini ve günümüzdeki durumunu keşfedebilmek için nitel yöntemlerden olan etnografik vaka analizi kullanılmıştır. Doküman incelemesi, katılımcı gözlem ve yapılandırılmamış görüşme teknikleri bu araştırmanın veri toplama araçlarını oluşturmaktadır. Doküman incelemesi, gözlem ve görüşme veri toplama araçlarıyla elde edilen verilerin analizinde betimsel analiz kullanılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anadolu, Geleneksel Keçecilik, Ahilik, Usta-Çırak, Yün

Etik Beyan

Etik Kurul Raporu dosyaya eklenmiştir.

Master Apprentice Relationship in Traditional Felting and Present Situation

Öz

Felting and felt, which is not seen in every culture in the world, had a great importance in the daily life of the communities living between plateau and winter in the past. Today, the fact that wool is a natural and healthy material, as well as its usability in different art disciplines, causes the felt to be produced more and the felting profession to be researched more. When the studies on felting, which has traditional, cultural or artistic value and is about to disappear, are examined, it is observed that there is no study that deals with the master-apprentice relationship in the profession in question, and this situation reveals the importance of the research. In this study, it is aimed to determine the development of the "master-apprentice relationship" in the historical process and its current situation. In line with the aim, answers to the problematic "What kind of transformation has been experienced in the master-apprentice relationship, which is the professional transfer in felting?" were sought. In line with the aim of the study, ethnographic case analysis, which is one of the qualitative methods, was used to explore the evolution of the master-apprentice relationship, which is one of the transmission tools of the felting profession, in the historical process and its current situation. Document analysis, participant observation and unstructured interview techniques constitute the data collection tools of this research. Descriptive analysis was used to analyse the data obtained through document analysis, observation and interview data collection tools.

Anahtar Kelimeler

Anatolia, Traditional Felting, Ahilik, Master-Apprentice, Wool

Kaynakça

• Atiş-Özhekim, D. (2009). Keçenin hikayesi ve sanatsal üretimler. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 1 (1), 123-133.
• Atlıhan, Ş. (1992). Fethiye yörüklerinde yaşayan keçeler. Türkiyemiz,(22), 52-57.
• Bakır, M. A. (1991). Ahilik ve mesleki eğitim. (Tez No: 492957), [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yöktez Merkezi.
• Başar-Ergenekon. (1999). Tepme keçelerin tarihi gelişimi renk, desen, teknik ve kullanım özellikleri. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bayram, S. (1996). Ahiliğe genel bir bakış, ahlak ve hoşgörü. Erdem, 8 (23), 583-598.
• Darı, A. B. (2017). Bir sosyal bütünleşme aracı olarak ahilik. (Tez No: 492957), [Doktora tezi, Marmara Üniversitesi]. Yöktez Merkezi.
• Diyarbekirli, N. (1972). Hun sanatı. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Eti, E. (1987). Karapınar tülü halıları. Türkiyemiz, 17 (52), 2-6.
• Girgiç, S. (2023). Türkiye ile Kırgızistan keçeciliğinin motif ve teknik açılarından karşılaştırılması [Yüksek lisans, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi]. Yöktez Merkezi.
• Güçlü, İ. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri: teknik-yaklaşım-uygulama (2. b). Nika Yayınevi.
• Gündüz, A. Y., Kaya, M. ve Aydemir, C. (2012). Ahilik Teşkilatında ve günümüzde tüketicilerin korunmasına yönelik çalışmalar üzerine bir değerlendirme. Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14 (2), 37-54.
• Öger, A. ve Tek, R. (2016). Risāle-i nemed-māllık (keçecilik risalesi). Gazi Kitabevi.
• Gür, S. (2011, Ekim 20-22). Orta Asya’dan Avrupa’ya keçenin sanat/tasarım yolculuğu. IFAS Uluslararası Güzel Sanatlar Sempozyumu, Konya, Selçuk Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, 451-456.
• Gürata, M. (1975). Unutulan adetlerimiz ve loncalar. Tisa Yayınevi.
• Gürçay, H. (1967). Keçe ve keçecilik. Türk Etnografya Dergisi, 9 (59), 21-32.
• Koyuncu-Okca, A. (2018). Alfaklar’da (Denizli-Çal) kepenek yapımı, X. Uluslararası Türk Sanatı, Tarihi ve Folkloru Kongresi/Sanat Etkinlikleri, 24-29 Nisan 2018, Kazan-Tataristan.
• Küçükkurt, Ü. (2018). Afyonkarahisar merkez’de keçe üretimi ve keçe atölyeleri. (Tez No: 497355), [Sanatta Yeterlik, Süleyman Demirel Üniversitesi]. Yöktez Merkezi. Merriam, S., B. (2018). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (Çev. Edt. S. Turan). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Öney, G. (1988). Anadolu Selçuklu mimari süslemesi ve el sanatları. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öz, N. D. (2019). Tülü dokumaların genel özellikleri ve bir koleksiyon örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7 (16), 925-945.
• Öz, N. D., & Ayhan, T. (2021). Güzel Sanatlarda Araştırma ve Değerlendirmeler. 1. Bölüm Adı: Sinop, Kastamonu ve Kocaeli’de keten dokumacılığını geliştirmek için yapılan çalışmalar (Edt. H. Arapgirlioğlu). Gece Kitaplığı.
• Sarı, Ö. (1982). Yün liflerinin oluşumu ve yapısı. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2014). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri (13. b). Anı Yayıncılık.
• Şentürk-Kara, 2023. A’dan Z’ye görüşme: Nitel araştırmalarda veri toplama yöntemi. (2 b). Nobel.
• Tavaslı, B. (1992). Konya’da keçecilik sanatı [Yüksek lisans, Selçuk Üniversitesi]. Yöktez Merkezi.
• T.C. Ticaret Bakanlığı. (2021). Geleneksel meslekler ansiklopedisi (C. 1). T.C. Ticaret Bakanlığı Esnaf, Sanatkârlar ve Kooperatifçilik Genel Müdürlüğü.
• Türk, T., & Ekşi, H. (2017). Nitel desenler: etnografya (2. b). Eğitim Danışmanlığı ve Araştırmaları Merkezi.