Azerbaycan’da Yaşayan Ahıska Türklerinin Etno-kültürel Özellikleri: Kuba ve Haçmaz Bölgesi Örneğinde

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 5, 3035 - 3044

Sevinc Nasirova

https://doi.org/10.46868/atdd.2024.806

Öz

20. Yüzyılda dünyada meydana gelen olaylar, özellikle de I. ve II. Dünya Savaşları ve bu savaşlara bağlantılı olaylar sırasında Sovyetler Birliği egemenliği altında bulunan halklara karşı etnik kimliği unutturma politikası uygulamıştır. Bu politikanın bir parçası olarak halkları sık sık birbirine düşürmüşler ve onları topraklarından uzak yerlere sürmüşlerdir. Bu sürgünler sonucunda Sovyetler Birliği dağıldıktan sonra bile birçok halk anavatanlarına dönememiştir. 1944 yılında Ahıska Türklerinin Özbekistan, Kırgızistan ve Kazakistan’a sürülmesi bu sürgünlerden biridir. Ahıska Türklerinin tekrar anavatanlarına dönememesi bu politikanın en zor yanlarından biri olmuştur. İskân edilen halklar genellikle eski yaşam aktivitelerine ve mesleklerine dönememiyordu. Bu nedenle etnik ve kültürel özelliklerinin incelenmesi çok önemli bir konudur. Ahıska Türkleri genellikle Azerbaycan’ın Saatli, Sabirabad, Şemkir, Gence, Kuba ve Haçmaz bölgelerinde yerel halkla bir yerleşim birimi halinde yerleşmişlerdir. Bu nedenle bu makalede Kuba ve Haçmaz bölgesinde yerleşmiş Ahıska Türklerinin geleneksel etno-kültürel özelliklerinin incelenmesi amaçlanmıştır. Bu bölgede yerleşen Ahıska Türkleri ile görüşülmüş ve çağımızda yaşam tarzları, yemek çeşitleri, geleneksel kıyafetleri, bazı örf ve adetleri göçden önceki hayatları ile karşılaştırılmıştır. Aynı zamanda makalede ağırlıklı olarak Sovyetler Birliği'nin Ahıska Türklerine karşı gerçekleştirdiği tarihten silme politikalarına karşın onların etnik kimliklerini koruma süreci de literatür kaynakları ışığında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ahıska Türkleri, zorunlu göç, etno-kültürel özellikler, örf, gelenek

Ethno-cultural characteristics of Meskhetian Turks living in Azerbaijan: The Case of Kuba and Khachmaz Region

Öz

In the 20th century, during the events that took place in the world, especially during World Wars I and II and the events connected with these wars, the Soviet Union implemented a policy of forgetting ethnic identity against the peoples under its rule. As part of this policy, they often pitted peoples against each other and deported them to places far from their lands. As a result of these deportations, even after the collapse of the Soviet Union, many peoples could not return to their homeland. The 1944 deportation of Meskhetian Turks to Uzbekistan, Kyrgyzstan and Kazakhstan is one of these deportations. The inability of Meskhetian Turks to return to their homeland has been one of the most difficult aspects of this policy. The resettled peoples were generally unable to return to their former life activities and occupations. Therefore, analysing their ethnic and cultural characteristics is a very important issue. Meskhetian Turks generally settled in Saatli, Sabirabad, Shamkir, Ganja, Kuba and Khachmaz regions of Azerbaijan as a settlement unit with the local population. Therefore, the aim of this article is to analyse the traditional ethno-cultural characteristics of Meskhetian Turks settled in Kuba and Khachmaz region. Meskhetian Turks settled in this region were interviewed and their lifestyles, food types, traditional clothes, some customs and traditions were compared with their lives before migration. At the same time, in the article, the process of preserving their ethnic identity despite the erasure policies of the Soviet Union against the Meskhetian Turks is also examined in the light of literature sources.

Anahtar Kelimeler

Meskhetian Turks, forced migration, ethno-cultural characteristics, customs, traditions

Kaynakça

• Aliyev B. (2002). Meskhetiya i meskhi (turki-meskhetintsy) a. Tsentral'naya Aziya i Kavkaz,1 (19),182-183.
• Aliyeva S. I. (2019). Turki-meskhetintsy takzhe yavlyayutsya odnim iz ugnetennykh narodov. 75-letneye izgnaniye ingushskogo naroda. Magas.
• Aliyeva, S. ve Quluzade Q. (2023). Türk tebaasının Sovyetler Birliğindeki durumu. Yakın dönem Türkiye araştırmaları dergisi, 43, 173-194.
• Aydıngün, A. ve Aydıngün, İ. (2014). Ahıska Türkleri ulusötesi bir topluluk, ulusötesi aileler. SFN Televizyon Tanıtım Tasarım Yayıncılık Ltd. Şti.
• Emrahov, M. (2022). 1937-1938-ci il Repressiyalari Sovet Dövlətinin Azərbaycan Xalqına Qarşı Soyqırımı Siyasətinin Davamı. Akademik tarih ve düşünce dergisi, 9 (3), 792-819.
• Hacılı, A. (2008). Ahıska Türk folkloru. Nurlan neşriyyat evi.
• Keskin, S. ve Gürsoy, H. E. (2017). Sovyet ve Sovyet sonrası dönemde Ahıska Türklerinin karşılaştıkları insan hakları ihlalleri ve ayrımcılıklar. Uluslararası Suçlar ve Tarih, 18, 13-47.
• Kurt, S. (2018). Ahıska’nın Türkiye için jeopolitik önemi. Karadeniz Araştırmaları XV/58 199, 198-215.
• Kuznetsov I. (2013). Meskhetinskiy proyekt. Voyny pamyati ili primireniya s proshlym. Krasnodar.
• Mühlen, P. (2006). Gamalı Haç ve Kızılyıldız Arasında: İkinci Dünya Harbinde Sovyet Doğu Halkları. Şema Yayınevi.
• Osipov A. (1999). Russkiye optimizatsii. Meshetintsy v Krasnodarskom kraye. M: Zven'ya.
• Priyeva, S. (2005). Axıska Türkləri Azərbaycanda (tarixi, sosial-mədəni həyatı). Elm.
• Sumbadze, N. (2002). The problem of Muslim population of southern Georgia: Prospects of deportation and the local resistance. International Policy Fellowships Policy Paper.
• Tellal, E. (2013). 1945-1960 SSCB'yle İlişkiler. (Ed: Baskın Oran) Türk Dış Politikası, Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, (C. 1, 499-521).İletişim Yayınları.
• Ünal, N. (2021). Sürgün edilmiş Ahıska Türkleri üzerine kültürel kimlik incelenmesi: Bözüyük örneği [Yüksek lisanz tezi, Kırıkkale Üniversitesi]. Yök Tez.
• Valehoğlu F. (2011). Cevahet Karapapakları. Bizim Ahıska. 9. http://www.ahiska.org.tr/?page_id=42 . S.45-46.
• Zhukov, Y. M., ve Talibova, R. (2018). Stalin’s terror and the long-term political effects of mass repression. Journal of Peace Research, 55 (2), 267-283.