Milli Mücadelede Mustafa Kemal Paşa’nın Tutuklanma Kararının İstanbul Basınına Yansıması (Ağustos 1919)

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 5, 3541 - 3574

Mehmet Emin Elmacı

Öz

1. Dünya Savaşı sonrası Osmanlı Devleti toprakları, İtilaf Devletleri tarafından işgale uğramaya başlamıştı. Özellikle İzmir’in işgali sonrası Anadolu’da daha da güçlenen Milli Mücadele, Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkması sonrası etkisini artırmıştı. Mustafa Kemal Paşa’nın verdiği emirler, işgallerin halk tarafından mitinglerle protesto edilmesi, İngilizler ve İstanbul Hükümeti tarafından hoş karşılanmamıştı. Bunun sonucunda İstanbul’a geri çağrılan ve bunu dinlemediği için de İstanbul Hükümeti ile arası açılan Mustafa Kemal Paşa, 5 Temmuz 1919’da Samsun’a asker çıkartma girişiminde bulunan İngiliz kuvvetlerine engel olması sonrasında, görevden alınma, istifa ve tutuklanma kararlarıyla karşı karşıya kalmıştı. Bu makalede Mustafa Kemal Paşa’nın tutuklanması sonrasında Ağustos 1919 ayında İstanbul basında onunla ilgili çıkan haberler takip edilmiştir. Ayrıca onun hakkında yazılmış bazı köşe yazıları da değerlendirilmiştir. Bu sayede Milli Mücadele’nin bu örgütlenme aşamasında olayların gelişiminin nasıl haberleştirildiği ve Mustafa Kemal Paşa’nın tutuklanması olayına nasıl bakıldığı, özellikle o dönemde Anadolu hareketine muhalif gazetelerinin eleştirileri de gazetelerden yansıtılarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Atatürk, Refî Cevat, Sait Molla- Milli Mücadele

The Arrest Decision of Mustafa Kemal Pasha in the National Struggle Reflection in the Istanbul Press (August 1919)

Öz

After the 1st World War, the lands of the Ottoman Empire began to be occupied by the Entente States. The National Struggle, which became stronger in Anatolia especially after the occupation of Izmir, increased its influence after Mustafa Kemal Pasha's arrival in Samsun. The orders given by Mustafa Kemal Pasha and the protest of the occupations by the people with rallies were not welcomed by the British and the Istanbul Government. As a result, Mustafa Kemal Pasha, who was called back to Istanbul and who had fallen out with the Istanbul Government because he did not listen to them, was faced with the decisions of dismissal, resignation and arrest after he prevented the British forces that attempted to land troops in Samsun on 5 July 1919. In this article, after Mustafa Kemal Pasha's arrest, the news about him in the Istanbul press in August 1919 were followed. In addition, some columns written about him were also evaluated. In this way, how the development of the events was reported during this organisation phase of the National Struggle and how the arrest of Mustafa Kemal Pasha was viewed, especially the criticisms of the newspapers that opposed the Anatolian movement at that time, were evaluated by reflecting from the newspapers.

Anahtar Kelimeler

Atatürk- Refî Cevat- Sait Molla- National Struggle

Kaynakça

• İnan, A. (1937). Gerilla Hakkında İki Hatıra. Belleten, 1 (1), 553-66.
• Akşin. S. (1992). İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele. (C.1). Cem Yayınevi.
• Atatürk ile ilgili Arşiv Belgeleri (1911-1921) (1982). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Yayınları.
• Bardakçı, M. (2019). Bir Devlet Operasyonu; 19 Mayıs. Turkuaz Medya Grup.
• Demiryürek. M. (2003). Kıbrıs’ta Bir 150’lik; Sait Molla (1925-1930). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 57 (XIX), 1211-1238.
• Elmacı, M. E. (2022). Mustafa Kemal Atatürk’ün Kamuoyunda Tanınması (1911-1919). ATAM Yayınları.
• Elmacı, M. E. (2024). Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a Çıkışı Sonrasında Geri Çağrılma, Azil ve İstifa Süreçlerinin İstanbul Basınına Yansıması (Haziran -Temmuz 1919). Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 11 (4), 2396-2425.
• Goloğlu, M. (2008). Milli Mücadele Tarihi – I Erzurum Kongresi. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Gökbilgin, T. (2018). Milli Mücadele Başlarken. Kronik Yayınları.
• Gürer, T. (2007). Atatürk’ün Yaveri Cevat Abbas Gürer, Cepheden Meclise Büyük Önder ile 24 Yıl. 5. Baskı, Gürer Yayınları.
• Jaeschke, G. (2001). Kurtuluş Savaşı ile İlgili İngiliz Belgeleri I. Cumhuriyet Yayınları.
• Karabekir, K. (1988). İstiklal Harbimiz. Merk Yayıncılık.
• Nutuk. (2014). Atatürk’ün Bütün Eserleri. (C. 19). Kaynak Yayınları.
• Oral, A. (2013). Sömürge Valisi'nin Himayesinde Vahdettin'in İhanetleri ve İşgal İstanbul'u. General Harrington. Demkar Yayınevi.
• Sarıhan, Z. (1984). Kurtuluş Savaşı Günlüğü. (C. 1). (1.B.). Öğretmen Yayınları.
• Sonyel, R. S. (1995). Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbarat Servisi’nin Türkiye’deki Eylemleri. TTK.
• Turan, Ş. (1998). Türk Devrim Tarihi. (C. 1). Bilgi Yayınevi.
• Turan, Ş. (2004). Mustafa Kemal Atatürk. Kendine Özgü Bir Yaşam ve Kişilik. Bilgi Yayınevi.
• Türk İstiklal Harbi. (1994). (C.II). Batı Cephesi. 1 nci Kısım. Genelkurmay Yayınları.
• Türkmen, Z. (2020). Mütarekeden Milli Mücadeleye Mustafa Kemal Paşa (1918-1919). Bengi Kitap.
• Türkmen, Z. (2001). Mütareke Döneminde Ordunun Durumu ve Yeniden Yapılanması (1918-1920). TTK Yayınları.
• Uğuz, Z. D. (2024). İstanbul’da Bir İngiliz Gazetesi: The Orıent News (1919-1922). ATAM Yayınları.
• Yüksel, A. (2005). Doğu Karadeniz Araştırmaları. Kitabevi Yayınevi.