Diyanet İşleri Başkanlığı Tarafından Geliştirilen Öğretim Programlarının Program Geliştirme Süreçleri Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Sayı: 10, 1 - 37, 31.12.2023

Hüseyin Algur

https://doi.org/10.51575/atebe.1355346

Öz

Eğitim-öğretim sürecinin sistemli bir şekilde devam etmesini temin eden öğretim programları, önceden belirlenen öğretim hedeflerinin gerçekleştirilmesi için yol haritası belirler. Öğretim programları, öğretim hedeflerini göz önünde bulundurarak hazırlanan ders içeriği, öğrenmeyi gerçekleştirmek üzere işe koşulacak öğretim yöntem ve teknikleri ile çeşitli eğitimsel uygulamaları kapsayan koordine çabaların tümüdür. Formal düzeyde Diyanet İşleri Başkanlığı (DİB) gözetiminde yürütülen din öğretimi faaliyetlerinde de öğretim programlarının kullanılması söz konusu öğretim faaliyetlerinin daha sistemli ve etkin olarak uygulanmasına katkı sunmaktadır. Geliştirilen öğretim programları hem yaygın din eğitimi faaliyetlerinin standardizasyonunu temin etmekte hem de yürütülen çalışmaların bilimsel araştırmalara konu edilebilmesine zemin hazırlamaktadır. Bu çalışmada DİB tarafından geliştirilen ve Başkanlığın internet sitesinde ilan edilen 13 yaygın din eğitimi öğretim programının yanı sıra hâlihazırda uygulanmayan 3 öğretim programı incelenmiştir. Yapılan incelemelerde yazar tarafından hazırlanan ve program geliştirme süreçlerini içeren bir ölçüt tablo esas alınmıştır. İncelemeler sonucunda elde edilen bulgular tablo üzerinde belirtilerek değerlendirmelerde bulunulmuştur. DİB tarafından hazırlanan programlar incelendiğinde hedef, içerik, süreç, değerlendirme ve bağlam unsurlarından birçoğuna farklı programlarda yer verilmediği tespit edilmiştir. Bazı programlarda sadece konu listesine ve başvurulacak kaynaklara yer verilirken bazı programlarda ise program geliştirme aşamalarının tümü uygulanmıştır. Başkanlığın oldukça önem verdiği ve halk tarafından da büyük bir oranda sahiplenilen 4-6 yaş Kur’an kurslarına yönelik hazırladığı programlarda oldukça özenli ve hassas çalıştığı görülmektedir. Programlarda en çok göz ardı edilen unsurun bağlam olduğu, mutlaka yer verilen unsurun ise içerik olduğu görülmüştür. Öğretim programları için oldukça önemli bir konuma sahip hedef unsuru ise programların çoğunda kendine yer bulurken, göz ardı edilmeyecek sayıda programda da bu unsurun olmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Din Eğitimi, Eğitim, Diyanet İşleri Başkanlığı., Program Geliştirme, Program

Analysis of the Curriculum Developed by Presidency of Religious Affairs in Terms of Curriculum Development

Öz

Curricula which ensure that the education-teaching process continues in a systematic way, determine a roadmap for the realization of pre-determined teaching objectives. Taking into account the teaching objectives, curricula are the whole of the coordinated efforts covering the course content, the teaching methods and techniques to be employed to effect learning, and various other educational practices. The use of teaching programs, i.e., the curricula, in religious education activities carried out under the supervision of the Presidency of Religious Affairs (PRA) at the formal level contributes to the more systematic and effective implementation of these teaching activities. Improved curricula both ensure the standardization of non-formal religious education activities and lay the groundwork for the studies carried out to be subject to scientific research. In this study, in addition to 13 non-formal religious education curricula developed by the PRA and announced on its website, 3 other education programs that are not currently implemented were examined. In the examinations carried out in this study, a criterion table prepared by the author and containing the program development processes was taken as basis. The findings obtained as the result of these examinations were stated on the table and evaluations were made. When the programs prepared by the PRA are examined, it was detected that many of the elements of aim, content, process, evaluation and context were not included in different programs. It was also detected that while in some programs all the program development stages have been implemented, in others only the subject list and reference sources are included. It was also noted that the Presidency works very carefully and sensitively in the programs it prepares for the Qur'an courses for the ages of 4-6, which is highly appreciated by the public. It was furthermore ascertained that the most ignored element in the programs is the context, and the element that is absolutely included is the content. While the aim element, which has a very important position for curriculum, finds its place in most of the programs, it has been observed that this element does not exist in a non-negligible number of programs.

Anahtar Kelimeler

Religious Education, Education, Presidency of Religious Affairs, Curriculum Development, Curriculum

Kaynakça

• Akdokur, Fatma. “İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursları Öğretim Programları”. Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu-1. 95-107. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Akyürek, Süleyman. “Din Hizmetleri Personelinin Hizmete Hazırlık Eğitimi Program Tasarısının İncelenmesi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 23 (2007), 473-505.
• Akyürek, Süleyman. Din Öğretimi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2. Basım, 2010.
• Algur, Hüseyin. Nesiller Arası Farklılaşma ve Din Eğitimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2022. Altaş, Nurullah. Din Eğitimi. Ankara: Nobel Yayınları, 2022.
• Aşkın, Betül - Er, Hamit. “Diyanet İşleri Başkanlığı 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programı Değerlendirme Ölçeği”. Dini Araştırmalar 26/64 (2023), 277-309. https://doi.org/10.15745/da.1261387
• Aşlamacı, İbrahim. “4-6 Yaş Kuran Kursları Öğretim Programının (2018) Eğitim Programı Temel Öğeleri Açısından Değerlendirilmesi”. Erken Çocukluk Dönemi Din - Ahlak - Değerler Eğitimi ve Sorunları - 1. ed. Mehmet Bayyiğit vd. 160-170, 2020.
• Başkonak, Mustafa. “Covid-19 Salgın Sürecinde Engellilere Yönelik Uzaktan Yaygın Din Eğitimi”. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi 12 (2021), 89-119. https://doi.org/doi.org/10.53112/tudear.995019
• Bloom, Benjamin S. Taxonomy of Educational Objectives. United States of America: Addison Wesley Publishing Company, 2. Basım, 1956.
• Dam, Hasan - Ertürk, İdris. “Diyanet İşleri Başkanlığı Tashih-i Huruf Eğitim Programının İçerik ve Etkililiğinin Değerlendirilmesi”. Diyanet İlmi Dergi 55 (2019), 467-494.
• Demirel, Özcan. Eğitimde Program Geliştirme Kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 25. Basım, 2017.
• Demirel, Özcan. Öğretim İlke ve Yöntemleri Öğretmen Sanatı. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 22. Basım, 2015.
• DİB. 4-6 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2022. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/%C4%B0htiya%C3%A7%20Odakl%C4%B1%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Programlar%C4%B1%20-%202019.pdf
• DİB. 7-10 Yaş Grubu Kur’an Kursları Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2022. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/7-10%20Ya%C5%9F%20Grubu%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1-2022.pdf
• DİB. Camilerde Kur’an Öğretimi Hafta Sonu Kur’an Kursları Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2019. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Camilerde%20Kur'an%20%C3%96%C4%9Fretimi%20Haftasonu%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20Program%C4%B1%20-%202019.pdf
• DİB. Camilerde Kur’an Öğretimi Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2010. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Camilerde%20Kur'an%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20-%202010.pdf
• DİB. Gençliğe Yönelik Kuran Kursları Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Gen%C3%A7li%C4%9Fe%20Y%C3%B6nelik%20Kuran%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20(YEN%C4%B0-2021).pdf
• DİB. Gençliğe Yönelik Yaz Kuran Kursları Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2022. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Gen%C3%A7lige%20Y%C3%B6nelik%20Yaz%20Kuran%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1-2022.pdf
• DİB. İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursları Öğretim Programları. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2019. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/%C4%B0htiya%C3%A7%20Odakl%C4%B1%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Programlar%C4%B1%20-%202019.pdf
• DİB. İşitme Engellilere Yönelik Kur’an Kursları Özel Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/%C4%B0%C5%9Fitme%20Engellilere%20Y%C3%B6nelik%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96zel%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20-%202021.pdf
• DİB. “Kur’an Kursu Öğretim Programları”. Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2022. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/465
• DİB. “Kur’an Kursu Öğretim Programları”. Eğitim Hizmetleri Genel Müdürlüğü, 2023. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/sayfa/465
• DİB. Kur’an-ı Kerim Öğretim Programı (Uzaktan Eğitim). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Kur'an-%C4%B1%20Kerim%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20(Uzaktan%20E%C4%9Fitim)%20-%202021.pdf
• DİB. Mültecilere Yönelik Kur’an Kursları Temel Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2019. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/M%C3%BCltecilere%20Y%C3%B6nelik%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20Temel%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20-%202019.pdf
• DİB. Yatılı Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2017. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Yat%C4%B1l%C4%B1%20Yaz%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20-%202017.pdf
• DİB. Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programı. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2018. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Yaz%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20-%202018.pdf
• DİB. Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programı (04-06 Yaş Grubu). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 2021. https://egitimhizmetleri.diyanet.gov.tr/Documents/Yaz%20Kur'an%20Kurslar%C4%B1%20%C3%96%C4%9Fretim%20Program%C4%B1%20(04-06%20Ya%C5%9F%20Grubu)-2021.pdf
• Doğan, Davut. “Diyanet İşleri Başkanlığı Kur’an Kursları Öğretim Programı (Okul Öncesi Dönemi) Dini Bilgiler-1 Öğrenme Alanı Kazanımları Üzerine Değerlendirme”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 12/24 (2014), 201-225.
• Ertürk, Selahattin. Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Basımevi, 1972.
• Ertürk, Selahattin. Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Edge Akademi, 6. Basım, 2013.
• Gordon, William R. vd. Developing The Curriculum Improved Outcomes Through Systems Approaches. New York: Pearson Education, 9. Basım, 2019.
• Güler, Neşe. Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 13. Basım, 2019.
• Karataş, Meryem. “İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursları Öğretim Programlarında Hz. Muhammed İmajı -Dinim İslam Kitabı Özelinde”. Antakiyat: Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/2 (2020), 279-291.
• Kılavuz, M. Akif. “Yetişkinlerin Din Eğitimi Programlarının Planlanması”. Yetişkinlik Dönemi Eğitimi ve Problemleri. ed. M. Faruk Bayraktar. 125-147. İstanbul: Ensar Neşriyat, 2006.
• Kızılabdullah, Yıldız. “Kavramsal Çerçeve: Eğitim, Öğretim ve Din”. Din Eğitimi El Kitabı. ed. Recai Doğan - Remziye Ege. 37-52. Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Köksal, Fatma Nur. “Öğretim İçeriğinin Seçimi ve Düzenlenmesi”. Öğretim İlke ve Yöntemleri. ed. Şeref Tan. 79-111. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 14. Basım, 2017.
• Köksal, Onur. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Konya: Eğitim Yayınevi, 3. Basım, 2017.
• Öncü, Ali - Onulur, Tuğba. “Diyanet İşleri Başkanlığının Uzaktan Kur’an Öğretimi Programı Üzerine Nitel Bir Araştırma (Denizli Örneği)”. Pamukkale Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/1 (2021), 417-443.
• Önder, Mustafa. “Teorik ve Pratik Açıdan Yaz Kur’an Kursları Öğretim Programına Bir Bakış”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/2 (2008), 275-295.
• Önder, Mustafa. “Yaz Kur’an Kurslarında Program, Uygulama ve Mekân’ın Öğrenci Başarısına Etkisine Dair Bazı Tespit ve Teklifler”. Yaygın Din Eğitimi Sempozyumu -1. 337-347. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2013.
• Önder, Mustafa. “Yeni Öğretim Programı ve 8 Ay Süreli Kur’an Kursları (Muhteva, Uygulama, Problemler ve Çözüm Önerileri)”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2010), 297-308.
• Sevinç, İrfan. “İhtiyaç Odaklı Kur’an Kursu Öğretim Programının Öğretici Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi”. Ordu Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/1 (2023), 31-62.
• Sönmez, Veysel. Öğretim İlke ve Yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık, 8. Basım, 2015.
• Sönmez, Veysel. Program Geliştirmede Öğretmen El Kitabı. Ankara: Anı Yayıncılık, 18. Basım, 2015.
• Tan, Şeref. “Öğretim Hedeflerinin Belirlenmesi”. Öğretim İlke ve Yöntemleri. ed. Şeref Tan. 37-78. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 14. Basım, 2017.
• Varış, Fatma. Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Yayınları, 1971.
• Yıldırım, Ali - Şimşek, Hasan. Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 8. Basım, 2011.
• Yıldızhan, Şeref - Ay, Mehmet Emin. “Pandemi Döneminde Diyanet İşleri Başkanlığı’nın Yürüttüğü Kur’an-ı Kerim Öğretim Programı’nın (Uzaktan Eğitim) Değerlendirilmesi (Zonguldak İli Örneği)”. Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/2 (2022), 293-319.