YETİŞKİN BİREYLERDE HEDONİK AÇLIK VE OBEZİTEYLE İLİŞKİSİ

Yıl 2024, Cilt: 4 Sayı: 11, 192 - 197, 24.10.2024

İkbal Sey , Elif Güler

https://doi.org/10.54270/atljm.2024.65

Öz

Beslenme, insan yaşamında temel ihtiyaçların başında gelen kompleks bir davranıştır. Besinler, vücut için enerji kaynağı olmasının yanında birçok birey için fizyolojik gereksinimleri karşılamaktan daha fazlası haline gelmiştir. Açlık, yiyecek arama davranışlarını uyandıran çoklu motivasyon süreçlerini kapsayan karmaşık bir durum olarak tanımlanmaktadır. Açlık, homeostatik ve hedonik sistem olmak üzere iki sistemle düzenlenmektedir. Homeostatik ve hedonik sistemler birbirleriyle daima etkileşim halindedir. Açlık hissiyle birlikte yemek yenilmesi ve doygunluğun hissedilmesiyle yemek yemenin bitirilmesi, enerji dengesini sağlayan homeostatik sistemler tarafından düzenlenmektedir. Hedonik beslenme ise metabolik ihtiyaç yokluğunda, ödüllendirici, bilişsel ve duygusal faktörlerle alakalı besinden zevk alma beklentisiyle besin alımını ifade etmektedir. Hedonik açlığın dünya çapında obezitenin hızla artmasında önemli bir etken olduğu varsayılmaktadır. Obezitede aşırı tüketim ya homeostatik sistemde yemek yemeyi engelleyemeyen bazı bozukluklardan ya da besinin hedonik yönlerine aşırı tepki verilmesine bağlı olabilmektedir. Hedonik açlık nedeniyle, beslenme sırasında enerji açısından yoğun, şeker oranı yüksek, kolay ulaşılabilen, büyük porsiyonlarda ve lezzetli seçenekler tercih edilmesi obezojenik bir ortam oluşturmaktadır. Obezitedeki yaygınlığın yüksek olması ve ağırlık kaybının zorluğu obezojenik ortama atfedilmektedir. Obezojenik yaşam tarzını etkileyen hedonik açlığın ortaya çıktığı an saptanması daha doğru sonuç vermesi açısından önem taşımaktadır. Hedonik açlığın oluşumunda; bireysel farklılıklar, besinlerin ödül olarak kullanılması, aşırı besin tüketme isteği, benlik saygısı, dürtüsellik gibi faktörler etkili olabilmektedir. Nöral sistemler ve hormonlar, hedonik olarak uyarılmış besin alımının düzenlenmesinde rol oynamaktadır. Bunun yanında Dopamin reseptör polimorfizmlerinin de hedonik açlıktaki bireysel farklılıkların değerlendirilmesinden sorumlu olduğu belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Açlık, Beslenme, Hedonik açlık, Homeostatik açlık, Obezite

Kaynakça

• Boggiano M, Wenger L, Turan B, Tatum M, Sylvester M, Morgan P et al. Real-time sampling of reasons for hedonic food consumption: further validation of the palatable eating motives scale. Front Psychol.2015;6:744
• Ruzanska U, Warschburger P. Intuitive eating mediates the relationship between self-regulation and BMI-results from a crosssectional study in a community sample. Eat Behav.2019;33:23-9
• Figlewicz D. Modulation of food reward by endocrine and environmental factors: update and perspective. Psychosom Med.2015;77(6):664-70
• Stice E, Yokum S. Neural vulnerability factors that increase risk for future weight gain. Psychol Bull.2016;142(5):447-71
• Yang D, Liu T, Williams K. Motivation to eat- AgRP neurons and homeostatic need. Cell Metab.2015;22(1):62-3
• Karakaş, HM, Saka M. Obez olan ve olmayan yetişkin bireylerde sezgisel yeme davranışının hedonik açlık ve aşırı besin isteği ile ilişkisinin belirlenmesi. Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi (2021): 53-69.
• Köse S, Şanlıer N. Hedonik açlık ve obezite. Turkiye Klinikleri J Endocrin 2015;10(1):16-23
• Aliasghari F, Yaghin N, Mahdavi R. Relationship between hedonic hunger and serum levels of insulin, leptin and BDNF in the Iranian population. Physiol Behav.2019;199:84-7
• Ayyıldız F, Ülker İ, Yıldıran H. Hedonik açlık ve yeme davranışı ilişkisinin farklı beden kütlelerine yansıması. Beslenme ve Diyet Dergisi.2021;49.2: 9-17.
• Çolak H, Aktaç Ş. Ağırlık yönetimine yeni bir yaklaşım: yeme farkındalığı. ADÜ Sağlık Bilimleri Fak Derg.2019;3(3):212-22
• Feig E, Piers A, Kral T, Lowe M. Eating in the absence of hunger is related to loos-of-control eating, hedonic hunger and short-term weight gain in normal weight women. Appetite.2018;123:317-24
• Tulloch A, Murray S, Vaicekonyte R, Avena, N. Neural responses to macronutrients: hedonic and homeostatic mechanisms. Gastroenterology.2015; 148(6):1205-18
• Gündüz N, Akhalil M, Sevgi E. Hedonik açlık. IDUHeS, 2020; 3(1):80-96
• Hesiler L, Lam D. An appetite for life: brain regulation of hunger and satiety. COPHAR.2017;37:106-7
• Leyrolle Q, Cserjesi R, Mulders M, Zamariola G, Hiel S, Gianfrancesco M et al. Specific gut microbial, biological, and psychiatric profiling related to binge eating disorders: a cross-sectional study in obese patients. Clin Nutr.2020
• Belli İ, Yaman M. The role of AMPK in the regulation of appetite and energy homeostasis ınternational. INJIRR.2020;4(1):25-31
• Hızlı H, Büyükuslu N. Yüksek yağlı diyetin açlık-tokluk metabolizmasında görevli hormonlar ve nöropeptidler üzerine etkileri. JHS.2018;27(3):239-44
• Takeuchi S. 8B-Agouti-Related Protein. In: Takei Y, Ando H, Tsutsui K (eds), Handbook of Hormones Comparative Endocrinology for Basic and Clinical Research. Academic Press, USA 2016:70-1
• Büyükuslu N. İştah-doygunluk metabolizmasını etkileyen faktörler. Pediatri.2019;11(1):22-8
• Çamlık Z, Saka M. İnsülin direnci olan yetişkin bireylerin hedonik açlık durumunun farklı ölçeklerle belirlenmesi. BÜSBİD.2019;4(3):188-201
• Öztürk A, Arpacı A. Obezite ve ghrelin/leptin ilişkisi. Mustafa Kemal Üniv Tıp Derg.2018;9(35):136-51
• Lee P, Dixon J. Food for thought: reward mechanisms and hedonic overeating in obesity. Curr Obes Rep.2017;6(4):353-61
• Monrroy H, Borghi G, Pribic T, Galan C, Nieto A, Amigo N et al. Biological response to meal ingestion: gender differences. Nutrients.2019;11(3):702
• Schüz B, Schüz N, Ferguson SG. It’s the power of food: individual differences in food cue responsiveness and snacking in everyday life. Int J Behav Nutr Phys Act.2015;12:149
• Tapia M, Lee J, Weise V, Tamasi A, Will M. Sex differences in hedonic and homeostatic aspects of palatable food motivation. Behav Brain Res.2019;359:396-400
• Yu Y, Vasselli J, Zhang Y, Mechanick J, Korner J, Peterli R. Metabolic vs. hedonic obesity: a conceptual distinction and its clinical implications. Obes Rev.2015;16(3):234-47
• Sato W, Sawada R, Kubota Y, Toichi M, Fushiki T. Homeostatic modulation on unconscious hedonic reponses to food. BMC Res Notes. 2017;10:511-16
• Coşkunsu S. Hedonik Açlık. Artuklu International Journal of Health Sciences, 2021, 1.1: 7-11.
• Yu Y. Making sense of metabolic obesity and hedonic obesity. J Diabetes 2017;9(7):656-66.
• Lau B, Cota D, Cristino L, Borgland S. Endocannabinoid modulation of homeostatic and non-homeostatic feeding circuits. Neuropharmacology.2017;124:38-51
• Hanlon H. Sleep restriction enhances the daily rhythm of circulating levels of endocannabinoid 2-Arachidonoylglycerol. Sleep.2016;39(3):653-64
• Yılmaz C, Saka M. Yetişkin profesyonel erkek futbolcuların hedonik açlık ve beslenme durumlarının belirlenmesi. Bes Diy Derg.2019;47(2):40-9
• Rocha J,Paxman J, Dalton C, Winter E, Broom DR. Effects of a 12-week aerobic exercise intervention on eating behaviour, food cravings, and 7-day energy intake and energy expenditure in inactive men. Appl Physiol Nutr Metab.2016;41(11):1129-36
• Mcneil J, Cadieux S, Finlayson G, Blendell J, Doucet E. The effects of a single bout of aerobic or resistance exercise on food reward. Appetite.2015;84:264-70
• Serin Y, Şanlıer N. Duygusal yeme, besin alımını etkileyen faktörler ve temel hemşirelik yaklaşımları. J Psychiatric Nurs.2018;9(2):135-46
• Naughton P, McCarthy M, McCarthy S. Acting to self-regulate unhealthy eating habits an investigation into the effects of habit, hedonic hunger and selfregulation on sugar consumption from confectionery foods. Food Qual and Prefer.2015;46:173-83
• Kayacı B, Ergün C. COVID-19 Pandemisi Sürecinde Bireylerin Hedonik Açlık Durumları ile Besin Seçimleri Arasındaki İlişkinin Değerlendirilmesi: Analitik Kesitsel Çalışma. Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences.2022,7.4.
• Berthoud H, Münzberg H, Morrison C. Blaming the brain for obesity: integration of hedonic and homeostatic mechanisms. Gastroenterology.2017;152(7):1728-38
• Şarahman C, Akçil Ok M. Erişkin bireylerin hedonik açlık durumları ile aşırı besin isteği, dürtüsellik ve benlik saygısı durumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. J Tradit Complem Med.2019;2(2):71-82
• Tunay M. Kadınlarda obezite ve dürtüsellik ilişkisinin değerlendirilmesi. Türk Diyab Obez.2018;2:59-64
• Arslan E, Yaldız N. The Relationship of Mental Health Continuum with Hedonic Hunger and Dietary Habits in Adults. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi.2023;20: 452-66.
• World Health Organization, Obesity and Overweight 2020. Erişim:(https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesityand-overweight). Erişim tarihi: 04/01/2024.
• TEMD Obezite, Lipid Metabolizması, Hipertansiyon Çalışma Grubu. Obezite tanı ve tedavi kılavuzu, Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği 2019;12-15. [İnternet: Türkiye Endokrinoloji ve Metabolizma Derneği]. Erişim: http://temd.org.tr/admin/uploads/tbl_kilavuz/201905061639042019tbl_kilavuz5ccdcb9e5d.pdf
• Van den Akker K, Schyns G, Jansen A. Altered appetitive conditioning in overweight and obese women. Behav Res Ther.2017; 99:7-88
• Feif E, Piers A, Kral T, Lowe M. Eating in the absence of hunger is related to loss-of-control eating, hedonic hunger, and short-term weight gain in normal-weight women. Appetite.2018;123:317-24
• Spance C, Okajima K, Cheok A, Petit O, Michel C. Eating with our eyes: from visual hunger to digital satiation. Brain Cogn.2016;110:53-63
• Myers C, Martin C, Apolzan J. Food cravings and body weight: a conditioning response. Curr Opin Endocrinol Diabetes Obes.2018;25(5):298-302
• Aliasghari F, Nazm S, Yasari S, Mahdavi R, Bonyadi M. Associations of the ANKK1 and DRD2 gene polymorphisms with overweight, obesity and hedonic hunger among women from the Northwest of Iran. Eat Weight Disord.2020;1-8.
• Cheung L, Ko G, Chan R, Chow F, Kong A. High hedonic hunger and unhealthy dietary behaviors are associated with central obesity among chinese adults with type 2 diabetes. J Acad Nutr Diet.2017;117(9):A26
• Cheung L, Ko G, Chow F, Kong A. Association between hedonic hunger and glycemic control in non-obese and obese patients with type 2 diabetes. J Diabetes Investig.2018;9(5):1135-43
• Walker L, Flannery O. Office cake culture. Int J Workplace Health Manag.2020;13(1):95-115.