Toprak Korunaklı Evler ve Yok Olmanın Eşiğinde Bir Örnek: Kamil Köyü Bermed Evleri Çorum

Yıl 2024, , 441 - 460, 31.10.2024

Ali Uzun

https://doi.org/10.33688/aucbd.1498312

Öz

Bermed evler geleneksel toprak korunaklı ev tiplerinden biridir. Bu çalışmada yok olmanın eşiğindeki Kamil köyü (Osmancık-Çorum) bermed evleri incelenmiştir. Çalışma büyük kısmıyla saha araştırmalarına ve ilgili literatüre dayalı olarak hazırlanmıştır. Saha çalışmaları kapsamında, bermed evlerin kuruluş yeri özellikleri incelenmiş, geleneksel yöntemlerle ölçüleri alınmış, fotoğraf ve video ile görsel belgeleme yapılmıştır. Kamil köyü bermed evleri yakın çevreden toplanmış taş, toprak ve ahşap malzemeyle yerel ustalar ya da ev sahipleri tarafından yapılmıştır. Bermed evler genellikle hafif eğimli yamaçlarda ve kısmen toprağa gömülü olarak inşa edilmiştir. Kamil köyü bermed evleri tek mekânlı, dikdörtgen şekilli, semer çatılı, toprak ve çim örtülüdür. Bu evler yerel coğrafi özelliklerin kontrolünde ortaya çıkmış ve geçmişte yaygınlıkla kullanılmış bir ekolojik yapı tipidir. 1940’larda yöreyi art arda etkileyen depremler bunların önemli bir kısmının çökmesine, geri kalanların ise terk edilmesine sebep olmuştur. Bugün ayakta kalan birkaç örnekten biri hariç hepsi hasarlıdır. Bu evlerin restore edilerek yeniden işlevlendirilmesi, yerel kültürel mirasın korunması açısından önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Gelenksel ev, Toprak korunaklı ev, Bermed ev, Kültürel miras, Çorum

Earth-Sheltered Houses and an Example on the Brink of Extinction: Kamil Village Bermed Houses Çorum

Öz

Bermed houses are one of the traditional earth-sheltered house types. In this study, the bermed houses of Kamil village (Osmancık-Çorum), which are in danger of extinction, were examined. The study has been prepared largely based on field research and relevant literature. Within the scope of field studies, the bermed houses were examined, their measurements were taken using traditional methods, and visual documentation was made with photographs and videos. Kamil village bermed houses were built by local craftsmen or homeowners with stone, soil, and wood materials collected from the nearby area. Bermed houses were generally built on gently sloping slopes and partially buried in the ground. These houses are single-room, rectangular in plane, with gable roofs, and covered with soil and grass. These houses are an ecological structure type that emerged under the control of local geographical features and were widely used in the past. The earthquakes that hit the region repeatedly in the 1940s caused a significant portion of them to collapse and the rest to be abandoned. Today, all but one of the few standing examples were damaged. Restoring and re-functioning these houses is important for the preservation of local cultural heritage

Anahtar Kelimeler

Traditional house, Earth-sheltered house, Bermed house, Cultural heritage, Çorum

Kaynakça

• Acıoğlu, Y. (2016). Çanakkale Tabyaları. Sanat Tarihi Dergisi, 25, 1-57. doi: 10.29135/std.274151
• Akkan, E. (1962). Kızılırmak'ın aşağı kesiminde kayıkla nakliyat Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 20, 263-274.
• Alkaff, S. A., Sim, S.,Efzan, M. E. (2016). A review of underground building towards thermal energy efficiency and sustainable development. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 60, 692-713.doi: 10.1016/j.rser.2015.12.085
• Anselm, A. J. (2012). Earth shelters; A review of energy conservation properties in earth sheltered housing. Energy Conservation, 31, 125-48. doi:10.5772/51873
• Arslantaş, Y. (2016). Paleolitik ve Mezolitik (Epi-paleolitik) Çağ’da Barınma. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24, 319-344.doi: 10.18069/fusbed.43455
• Bağcı, H. R., H. Kılıç (2023). Çıldır Gölü Havzası’nda (Ardahan-Kars) iklim-insan ilişkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 33, 549-566.doi: 10.18069/firatsbed.1209061
• Benardos, A., Athanasiadis, I., Katsoulakos, N. (2014) Modern earth sheltered constructions: A paradigm of green engineering. Tunnelling and Underground Space Technology, 41, 46-52.doi:10.1016/j.tust.2013.11.008
• Bertini, A. (2010). Underground cities, cave dwelling, cave homes: yesterday, to day, to-morrow. Regional Architecture in the Mediterranean Area, 104.
• Bonsall, C., C. Tolan-Smith (1997). The human use of caves. BAR international series, 667, 217-219.
• Boukhchim, N., T. B. Fraj, E. Reynard (2018). Lateral and “Vertico-lateral” cave dwellings in Haddej and Guermessa: characteristic geocultural heritage of Southeast Tunisia. Geoheritage, 10, 575-590.
• Bouzarjomehri, F., Ehrampoosh, M. (2008). Radon level in dwellings basement of Yazd-Iran. Iranian journal of radiation research, 6(3), 141-144. https://ijrr.com/article-1-483-en.pdf adresinden edinilmiştir.
• Bozsaky, D. (2015). Historical Development and Special Building Structures of In-earth Embedded Houses. Acta Technica Jaurinensis, 8, 113-130.
• Brown, R., D. Maudlin. (2012). Concepts of vernacular architecture. 340-355. SAGE Publications Ltd.
• Bulut Karaca, Ü. (2021) Anadolu geleneksel kırsal mimarisinde düz toprak damların iyileştirilmesine yönelik öneriler. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 6, 447-458.doi: 10.26835/my.879840
• Davulcu, M. (2021). Türkiye'de Halk Mimarisi ve Geleneksel Yapı Ustalığı (İnceleme ve Araştırmalar). Gece Kitaplığı.
• Dong, L., He, Y., Qi, Q., Wang, W. (2022). Optimization of daylight in atrium in underground commercial spaces: A case study in Chongqing, China. Energy and Buildings, 256, 111739.doi: 10.1016/j.enbuild.2021.111739
• EPA. (2024). Radon in Homes, Schools and Buildings. The U.S. Environmental Protection Agency.
• Eraslan, Ş. (2020). UNESCO Dünya Miras Listesinde Arkeolojinin Temsiliyeti: Türkiye Örneği. Journal of Awareness (JoA), 5, 119-134.
• Erçetin, A. (2020). A Different Look at the Housing Concept; Underground Cities and Ant Colonies. Journal of Current Research on Engineering, 6, 63-76. doi: 10.26579/jocrest.47
• Erdem, A. (2008). Subterranean space use in Cappadocia: The Uchisar example. Tunnelling and Underground Space Technology, 23, 492-499.doi: 10.1016/j.tust.2007.08.005
• Fitch, J. M., D. P. Branch (1960). Primitive architecture and climate. Scientific American, 203, 134-145. Geçten, O. (2017). Aziziye ve mecidiye tabyalarının askeri tahkimat yapısı olarak mimari özelliklerinin incelenmesi. TÜBAV Bilim Dergisi, 10, 1-11.
• Gündoğdu, E., E. Birer (2021). Evaluation of ecological design principles in traditional houses in Mersin. ICONARP International Journal of Architecture and Planning.
• Jim, C. Y. (2017). An archaeological and historical exploration of the origins of green roofs. Urban Forestry & Urban Greening, 27, 32-42.
• Maslow, A. H. (1943). Preface to motivation theory. Psychosomatic medicine.
• McLeod, S. (2007). Maslow's hierarchy of needs. Simply psychology, 1, 1-8.
• Meir, I. A., I. Gilead. (2002). Underground Dwellings and Their Microclimate under Arid Conditions. In Design With the Environment, Proc. 19 th PLEA 2002 Int. Conf., 618-624. Toulouse, France.
• MGM. 2024. Bulten Osmancık 1966-202220231115CC15. Meteoroloji Genel Müdürlüğü.
• Milanović, A. R., Kurtović Folić, N., Folić, R. (2018). Earth-sheltered house: a case study of Dobraca village house near Kragujevac, Serbia. Sustainability, 10, 3629.doi: 10.3390/su10103629
• Ozan, S. S., C. E. Ekici (2011). Yapılarda Radon Fenomeni ve Radon - Sağlık İlişkisi. Engineering Sciences, 6, 1590-1602. Özek, V., G. Minsolmaz Yeler (2008). Fiziksel Çevrede Yaşama Kültürü.
• Öztürk, M. Z., Çetinkaya, G., Aydın, S. (2017). Köppen-Geiger iklim sınıflandırmasına göre Türkiye’nin iklim tipleri. Coğrafya Dergisi, 17-27.doi: 10.26650/JGEOG295515
• Peel, M. C., Finlayson, B. L., McMahon, T. A. (2007). Updated world map of the Köppen-Geiger climate classification. Hydrology and earth system sciences, 11, 1633-1644.doi: 10.5194/hess-11-1633-2007
• Prelvukaj, Z., Beqiri, L., Jashari, R., Spahiu, F. (2018). Underground house as a new concept of housing. UBT International Conference doi: 10.33107/ubt-ic.2018.29
• Roy, R. (2006). Earth-sheltered houses: how to build an affordable underground home. New Society Publishers.
• Straus, L. G. (1990). Underground archaeology: perspectives on caves and rockshelters. Archaeological method and theory, 2, 255-304.
• Tanoğlu, A. (1954). İskan Coğrafyası: Esas Fikirler, Problemler ve Metod. Türkiyat Mecmuası, 11, 1-32.
• Uzun, A. (1995). Tekkeköy'de Samsun mağara-kale yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 1, 413-433.
• Uzun, A. (2021). Tekkeköy Mağaraları: Geç Kuvaterner iklim değişmeleri ve insan-çevre etkileşimi açısından bir değerlendirme. In Tarih Boyunca Tekkeköy, ed. İ. Tellioğlu, 23-47. Trabzon: Serander.
• Uzun, A., İ. Kaplan (2022). Yerel Coğrafi Faktörlerin Geleneksel Midyat Evlerine Etkileri (Mardin, Türkiye). Coğrafya Dergisi, 49-60.
• Uzun, S. (1997). Orta Çoruh Vadisinde Çalı Örtülü Meskenler. Akademik Açı, 3, 71-81.
• Ülkü, O. (2007). Osmanlı İmparatorluğu’nda savunma sistemi olarak tabya mimarisi. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 245-270.
• Ünsal, V. (2020). Eski Tunç Çağında Orta Kızılırmak Havzası. Journal of International Social Research, 13, 337-346.
• Üstüner, M., Gültekin, N. T. (2022). Yer Altı İle Yer Üstü Yerleşimlerde Morfolojik Süreklilik: Kapadokya Derinkuyu Örneği. In MKA'22 Mimarlık ve Kent Araştırmaları Konferansı Bildiriler Kitabı, ed. Ö. Öztürk, 64-77. Dakam Yayınları.
• Van Hoof, J., Van Dijken, F. (2008). The historical turf farms of Iceland: Architecture, building technology and the indoor environment. Building and environment, 43, 1023-1030.doi: 10.1016/j.buildenv.2007.03.004
• Yahya, N., Hassanpour, B. (2022). A methodical framework for sustainable architectural design: Housing practice in the Middle East. Land, 11, 1019.doi: 10.3390/land11071019
• Yılmaz, C. (2015). Bafra-Vezirköprü arasında seyrüsefer eyleyen Kızılırmak'ın yelkenli kayıkları. Bütünşehir, 1, 26-31.
• Yılmaz, C. (2019). Türkiye kırsal yerleşme coğrafyası literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 17, 519-560.
• Zaman, M. (2017). Türkiye’de kırsal meskenler ve coğrafi dağılışları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 911-935. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/34498/421194 adresinden edinilmiştir.