Kırsal Peyzajdaki Değişim Üzerinden Soylulaştırmayı Okumak: Yunt Dağı Örneği (Manisa)

Yıl 2024, , 556 - 587, 31.10.2024

Ferhat Arslan , Cengiz Gürbıyık , Yasin Furkan Şenlik

https://doi.org/10.33688/aucbd.1512560

Öz

Bu çalışma İzmir – Manisa il sınırları içerisinde bulunan ve sahip olduğu fiziki ve beşeri coğrafya unsurları ile önemli bir coğrafi değer olan Yunt Dağı’ndaki kırsal soylulaştırma sürecini belirlemeyi amaçlamıştır. Çalışma kapsamında Yunt Dağı üzerindeki 11 mahalle örneğinde kırsal peyzajdaki değişim ortaya konularak soylulaştırma olgusu incelenmiştir. Temel araştırma yöntemi olarak saha araştırmasının kullanıldığı çalışmada 2019 – 2024 yılları arasındaki çeşitli dönemlerde arazi incelemesi yapılmıştır. Elde edilen verilerin ArcGIS 10.8.1 programı ile haritaya aktarıldığı çalışmada zengin bir fotoğraf arşivi ile çalışma görselleştirilmiştir. Çalışma sonrasında örneklem olarak ele alınan mahallelerde arsa ve konut fiyatlarının kent merkezi ile yarışacak derecede yükseldiği, yeni yapılan konutların kırsal alanın yapısına uygun olmayan eklentilerle inşa edildiği ve arazi kullanım konusunda gözle görünür sıkıntıların yaşandığı belirlenmiştir. Bu durumun ise sahada top yekûn bir şekilde olmasa bile özellikle bazı mahallelerde (Bağyurdu, Gülbahçe, Üçpınar) soylulaştırma sürecini hızlı bir şekilde ilerlettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kırsal peyzaj, Kırsal alan, Soylulaştırma, Yunt Dağı, Manisa

Kaynakça

• Albayrak, L., Yılmaz, C. (2020). Kültürel miras bağlamında geleneksel kır mimarisinin yaşatılmasına bir örnek: Bahçeciler Evi (Şavşat, Artvin). Ondokuz Mayıs Üniversitesi İnsan Bilimleri Dergisi, 1 (2), 193-225.
• Albayrak, L., Yılmaz, C. (2023). Aktif yaşlılıkta kırsalın yeri ve önemi; Artvin Örneği (Ardanuç, Şavşat). Kesit Akademi Dergisi, 9 (35), 552-575.
• Aliağaoğlu, A., Demirözer, A. (2022). Çaygören ve Kertil Mahallelerinde (Sındırgı) kırsal soylulaştırma. Turkish Studies-Social, 17(6), 1023-1045. doi:10.7827/TurkishStudies.64468
• Altundal Öncü M., Somuncu, M. (2022). Dağlık alanlarda iklim değişikliğine bağlı refah göçü: Çamlıyayla. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 9(2), 1-13, doi:10.1016/J.JUE.2006.04.005
• Antrop, A (2013). Brief history of landscape research, In Howard, P., Thompson, I., Waterton, E. (Ed.), The Routledge Companion to Landscape Studies, Newyor, London: Routledge, 12 – 22.
• Arı, Y. (2005). Amerikan kültürel coğrafyasında peyzaj kavramı, Doğu Coğrafya Dergisi, 13, 311-340, doi:10.17295/DCD.30404
• Arı, Y. (2018). 20. Yüzyılda Amerikan Coğrafyasının Gelişimi. 2. Baskı. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Arı, Y. Demirözer, A. İ. (2022). Kırsal soylulaştırmayı aktörlerin çatışan rolleri üzerinden okumak: Spil Dağı Milli Parkı (Manisa) durum çalışması, İçinde Abalı, Y., Minareci, O., Çam Kaynar, S., İncedere, L. (Ed.) Manisa Akademik Araştırmalar Işığında (Fen Bilimleri & Coğrafya & İktisat) Cilt-4, 1. Baskı, Ankara: Berikan Yayınevi, 407 – 429.
• Arslan, F., Baykal, F. (2018). Sındırgı’da kırsal coğrafi görünümlerin geçmişten bugüne değişimi, İçinde Arslan, F., Aksak, P., Zoğal, V., Üzülmez, M., Demir, E. (Ed.) Ulusal Sındırgı Araştırmaları Sempozyumu 5 -7 Ekim 2017, Sındırgı, Bildiriler Kitabı, İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları, 359 – 372.
• Bakırcı, M. (2007). Türkiye’de Kırsal Kalkınma: Kavramlar, Politikalar, Uygulamalar. Ankara: Nobel Yayınları.
• Bilgili, M., Yıldırım, S. (2024). Coğrafyada temel kavramların ilişkiselliği: Mekân, yer, peyzaj ve bölge, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 62, 283-293, doi:10.30794/pausbed.1445668
• Ceylan, S., Somuncu, M. (2018) Kırsal alanların dönüşümünü kavramsal bakımından yeniden düşünmek. TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 1141-1155
• Çeker, A., Belge, R. (2015). İstanbul’da kentsel dönüşüm kapsamında gerçekleşen bir olgu: Soylulaştırma. Türk Coğrafya Dergisi (65), 77-86. https://doi.org/10.17211/tcd.30494
• Darkot, B., Tuncel, M. (1995). Ege Bölgesi Coğrafyası. 3. Baskı. İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2365. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Doğanay, H., Orhan, F. (2016). Türkiye Beşeri Coğrafyası. 5. Baskı. Ankara: Pegem Akademi.
• DPT (2000). Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı Kırsal Kalkınma Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara 01. 09. 2024 tarihinde https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Kirsal-Kalkinma-OIK-Raporu.pdf adresinden edinilmiştir.
• Emekli, G. (1994). İkinci konut kavramı açısından turizm coğrafyasının önemi ve Türkiye’de ikinci konutların gelişimi. Ege Coğrafya Dergisi, 23(1), 25-42.
• Ercoşkun, C., Görer Tamer, N. (2022), Kırsal soylulaştırma kavramı üzerine bibliyometrik bir inceleme, Scientific Journal of Innovation and Social Sciences Research, 2(2), 93-110.
• Erdoğan, E. (2011). Kültürel peyzajlar, İçinde Uslu, A., Yazgan, M. E., Erdoğan, E., Dilaver, Z., Barış, E. (Ed.) Peyzaj, Çevre ve Tarım, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 46–73.
• Eroğlu, İ., Bozyiğit, R. (2012). Yunt Dağı ve çevresinin jeomorfolojik özelliklerine tektonik-volkanik unsurların etkileri, Marmara Coğrafya Dergisi, 25, 32-59, doi:10.17719/jisr.20153710612
• Ertuğral, M. S., Arslan, S. G., Tekeli, H.N. (2021). Evaluation of environmental ımpacts of secondary housing, International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7(54), 3483-3488, doi: 10.31576/smryj.1199
• Feliu, C. A. (2003). Cultural landscapes: Evaluating the interaction between people and nature. İçinde Cultural Landscapes: the Challenges of Conservation, 37-39. UNESCO World Heritage Centre.
• Glass, R. (1964). London: Aspects of Change. London: MacGibbon & Kee. 15.05.2024 tarihinde https://hakka3.wordpress.com/wp-content/uploads/2017/11/glass-aspects-of-change.pdf adresinden edinilmiştir.
• Göney, S. (1995). Şehir Coğrafyası I. 3. Baskı, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 3908. İstanbul
• Guimond, L., Simard, M. (2010). Gentrification and neo-rural populations in the Québec countryside: representations of various actors. Journal of Rural Studies, 26(4), 449-464, doi:10.1016/j.jrurstud.2010.06.002
• Güçlü, S. (2019). Yörük kışlağından kırsala, kırsaldan kentsele: Döşemealtı’nda sosyal değişme ve kırsal soylulaştırma. Sosyolojik Bağlam, 5(2) 75-93, doi:10.52108/2757-5942.2.2.5
• Gül, A. (2000), Peyzaj-insan ilişkisi ve peyzaj mimarlığı. Süleyman Demirel Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 1, 97-114. doi:10.18182/tjf.58789
• Gümüş, N., İlhan, A., Gülersoy, A. E. (2013). Bir tersine göç örneği: Köprücük Köyü (Varto-Muş). Electronic Turkish Studies, 8(6), 233-261, doi:10.7827/TurkishStudies.502
• İnce, M. (2017). Toplumsal tabakalaşma ve eşitsizlik. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 294-319.
• İslam, T., Ciravoğlu, A. (2006), Soylulastırma ve İstanbul, Mimarist Dergisi, 6 (21), 37-38.
• Kaya, M. (2019). Geleneksel kır meskenlerinde mimari degradasyon: Sinop ili örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 17(1), 146-169. https://doi.org/10.33688/aucbd.554992
• Kaya, M., Yılmaz, C. (2019). Kuzey Anadolu’da Geleneksel Mimari Ayancık Yöresinde Taş Örtülü Evler. Ankara: Nobel Bilimsel Eserler
• Karabağ, S., Şahin, S. (2003). Türkiye Beşerî ve Ekonomik Coğrafyası, Ankara: Gazi Kitabevi Yayınları.
• Karagal, H. (2022). İdari Coğrafya kuramsal çerçevesi kapsamında “Şehirsel/Kentsel İdari Alan” kavramının analizi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (3), 1562-1586. doi: 10.33437/ksusbd.1216427
• Kiper, T. (2013). Kentsel ve kırsal alanların planlanmasında kimliğin rolü, Türk Bilimsel Derlemeler Dergisi, 6 (2), 69-73.
• Kocabıyık, C., Loopmans, M. (2021). Seasonal gentrification and its (Dis) contents: Exploring the temporalities of rural change in a Turkish small town. Journal of Rural Studies, 87, 482-493.
• Köse, A. (2007). Balıkesir çevresinde geleneksel kırsal avlu peyzajı ve değişimi, Doğu Coğrafya Dergisi, 18, 2007, 7-18, doi:20.500.12462/5098
• Kuş, H. (1992). Mevcut konut stokunun sıhhileştirilmesi üzerine bir çalışma Yedikule İmrahor Mahallesinde bir uygulama. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. https://polen.itu.edu.tr/items/d629f1c6-f9ec-46d9-8339-676c50198329 adresinden edinilmiştir.
• Lu, S., Rao, X., Duan, P. (2022). The rural gentrification and its impacts in traditional villages―A case study of xixinan village, in China. Sustainability, 14(16), 1-19, doi:10.3390/su141610077
• Manisagündem (2021). Kocaçay’da endişelendiren balık ölümleri. 10. 09. 2024 tarihinde https://www.manisadagundem.com/ cevre/kocacayda-endiselendiren-balik-olumleri-h33372.html adresinden edinilmiştir.
• Manisa Valiliği (2023). Sayılarla Manisa. 10.02.2024 tarihinde http://www.manisa.gov.tr/kurumlar/manisa.gov.tr/ documents/sayilarla_manisa_ 2023.pdf adresinden edinilmiştir.
• Nelson, P. B., Oberg A., Nelson, L. (2010). Rural gentrification and linked migration in the United States, Journal of Rural Studies, 26 (4), 343-352, doi:10.1016/j.jrurstud.2010.06.003
• Nelson, P. B. (2018). Spatial and temporal scale in comparative approaches to rural gentrification. Dialogues in Human Geography, 8(1), 40-46. doi: 10.1177/2043820617752006
• OBASYA (2020). Galeri. 12.06.2024 tarihinde https://www.obasya.com.tr/obasya-hakkinda/ adresinden edinilmiştir.
• Orhan, G., Yücel, Y. G. (2019). Kırsal mekânın metalaşması ve soylulaştırmanın köy hali: Doğanbey köyünün dönüşümü. MAD Journal, 1(8), 8-42.
• Özçağlar, A. (2011). İdari Coğrafya. Ankara: Ümit Ofset Matbaacılık.
• Özçağlar, A. (2005). Türkiye’de mülki idare bölümlerinin idari coğrafya analizi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 3(1), 1-25. doi: 10.1501/Cogbil_0000000053
• Özçağlar, A., Karabacak, K. (2016). Büyükşehir belediyeli illerle birlikte ortaya çıkan merkez ilçe ve il merkezi sorunsalı. Memleket Siyaset Yönetim, 11(25), 1-30.
• Özgüç, N., Tümertekin, E. (2012). Coğrafya, Geçmiş, Kavramlar, Coğrafyacılar. İstanbul: Çantay Kitapevi.
• Özey, R. (1986). Bölgesel coğrafya açısından köy coğrafya etüdü hakkında. Edebiyat ve Beşeri Bilimler Dergisi (15), 65-72.
• Özey, R., Bilgili, M., Kocalar, A. O. (2018). Coğrafyada peyzaj teorisi. International Journal of Geography and Geography Education, 38, 127-141, doi: 10.32003/iggei.441624
• Phillips, M. (2005). Differential productions of rural gentrification: İllustrations from North and South Norfolk. Geoforum, 36(4), 477-494.
• Sarı, Ö. B. Ö. (2007). Mevcut konut stokunda yeniden yatırım: hane halkı davranışının üst ölçekte etkileri. Planlama (2), 35–42, https://hdl.handle.net/11511/75622 adresinden edinilmiştir.
• Sarı, Y. E., Kayserili, A. (2021). Geleneksel Gümüşhane meskenlerinin kültürel coğrafya analizi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 185-207. doi: 10.31463/aicusbed.979155
• Sezer, A., Deniz, M., Topuz, M. (2022). Manisa ilinin göç analizi (2008-2021). İçinde Abalı, Y., Minareci, O., Çam Kaynar, S., İncedere, L. (Ed.) Manisa Akademik Araştırmalar Işığında (Fen Bilimleri & Coğrafya & İktisat) Cilt-4, 1. Baskı, Ankara: Berikan Yayınevi, 314 – 339.
• Sezgin, Y. (2022). Aigai ve çevresindeki antik yol sistemi, Höyük (9), 155-177. doi:10.37879/hoyuk.2022.155
• Somuncu, M., Akpınar, N., Kurum, E., Kaya, N. Ç. (2010). Gümüşhane ili yaylalarındaki arazi kullanımı ve islev değisiminin değerlendirilmesi: Kazıkbeli ve Alistire yaylaları örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2), 107-127. doi: 10.1501/Csaum_0000000031
• Südaş, İ., Mutluer, M. (2010). Daha iyi bir hayata doğru: “Yaşam Biçimi Göçü". Ege Coğrafya Dergisi, 19(1), 31-47. Tanoğlu, A. (1954). İskân Coğrafyası: Esas fikirler, problemler ve metod, İstanbul Üniv. Türkiyat Enstitüsü Mecmuası, 11 (27), 1-32, doi:10.18345/tm.91824
• Taş, B. (2016). Türkiye’nin Kırsal Yerleşmeleri. İstanbul: Yeditepe
• Tolun-Denker, B. (1977). Yerleşme Coğrafyası Kır Yerleşmeleri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Tunçdilek, N. (1986). Türkiye’de Yerleşmenin Evrimi, İstanbul: İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yay.
• TÜİK (2023). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2012, 2017, 2022, 2023.
• Tümertekin, E., Özgüç, N. (1997). Beşeri Coğrafya İnsan-Kültür-Mekân. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Türkeş, M. (2017). Türkiye’nin iklimsel değişkenlik ve sosyo-ekolojik göstergeler açısından kuraklıktan etkilenebilirlik ve risk çözümlemesi. Ege Coğrafya Dergisi, 26(2), 47-70.
• Uğur, A., Aliağaoğlu, A. (2013). Şehir Coğrafyası. 3. Baskı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karahan Uysal, Ö. (2015). Manisa ili Yunt Dağı köylerinde çiftçilerin tarımsal üretime yaklaşımlarını etkileyen faktörlerin analizi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 16(35), 76-99.
• Üzülmez, M., Yılmaz, A. (2017). Çıkrıkçı Köyü’nde (Manisa) meskenler ve çevre ilişkisi. Studies of The Ottoman Domain (Osmanlı Hakimiyet Sahası Çalışmaları), 7(12), 237-254, doi: 10.19039/sotod.2017.59
• UNESCO (2003). Cultural landscapes: The Challenges of Conservation. World heritage papers, Ferrara: World heritage Centre. 12.05.2024 tarihinde https://whc.unesco.org/documents/publi_wh_papers_07_en.pdf adresinden edinilmiştir.
• Yakar, M. (2012). İç ve dış göçlerin kırsalda nüfusun yaş yapısına etkisi: Emirdağ ilçesi örneği. Coğrafi Bilimler Dergisi, 10(2), 129-150, doi: 10.1501/Cogbil_0000000134
• Yazgan, M. E. (2011). Peyzaj Nedir?, İçinde Uslu, A., Yazgan, M. E., Erdoğan, E., Dilaver, Z., Barış, E. (Ed.) Peyzaj, Çevre ve Tarım, Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları, 26 – 44.
• Yenigül, S. B. (2016). Kırsal soylulaştırma: Soylulaştırma sürecinin kırsaldaki yansımaları. Mimarlık Dergisi, 5(391), 50-62.
• Yeom, M., Mikelbank, B. (2019). Gentrification: An introduction, overview, and application. The 21st Century American City: Race, Ethnicity, And Multicultural Urban Life, 79-96.
• Yılmaz, C. (2011). Sinop-Kastamonu yöresi ahşap kır meskenlerinde taş çatı örtüsü. Doğu Coğrafya Dergisi, 7(6).
• Yılmaz, C. (2014). Sinop-Kastamonu yöresinde geçici bir mesken tipi: “GELİK”. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 11(1), 92-102.
• Yılmaz, C. (2019). Türkiye kırsal yerleşme coğrafyası literatürü. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 17(34), 519-560.
• Yılmaz, C. (2023). İklim değişimi senaryoları bağlamında üçlü yaşam şekli ve yerleşmeler arası hareketliliğin Trabzon yöresi üzerine muhtemel etkileri, İçinde Öztürk, T., Kolay, A., Memiş, Ş., Şen, M. (Ed.), Tarihi, Kültürü ve Sanatıyla Trabzon, Cilt:2, (Ed.:), Trabzon Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları No: 117, I
• Zafer Kalkınma Ajansı (2014). Yunt Dağı Turizm Destinasyonları Projesi. Obasya Turizm Geliştirme Kooperatifi. Manisa: Obasya Yayınları.
• Zaman, M. (2017). Türkiye’de kırsal meskenler ve coğrafi dağılışları. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 911-935.