BALIKESİR’DE HAVA KİRLİLİĞİNİN SOLUNUM YOLU HASTALIKLARININ MEKÂNSAL DAĞILIŞI ÜZERİNE ETKİSİNİ ANLAMADA JEO-İSTATİSTİK TEKNİKLER

Yıl 2007, , 37 - 56, 01.04.2007

Şermin Tağıl

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000070

Cited By: 8

Öz

Bu çalışmanın amaçları: Balıkesir kentinde (a) hava kirliliği ve solunum yolu hastalıklarından hastaneye yatanlar (SYHHY) arasındaki ilişkinin araştırılması, (b) genellikle yüksek oranlara sahip alanları tanımlamak için SYHHY’ın coğrafî ve zamansal dağılışının betimlenmesi, (c) haritalayarak SYHHY’ın kümelenmesinin ortaya konması ve (d) SYHHY’ın kümelenmesi üzerine hava kirliliği kontrolünün tespit edilmesidir. Çalışmada CBS tabanlı analizler, SYHHY’ın mekânsal sürecinin ve mekânsal deseninin tespitinde yol gösterici olmuştur. Analizlerde 2000-2005 dönemi boyunca Göğüs Hastalıkları Hastanesi’nde kaydı tutulan SYHHY ve yine aynı döneme ait partiküller madde (PM) ile kükürt dioksit (SO2) verileri kullanılmıştır. Nicel coğrafyayı ve mekânsal teknolojiyi bütünleştiren jeo-istatistik analizlerinden Moran I, Geary Oranı, Genel G İstatistiği, Lokal Moran I, Lokal G istatistiği ve Moran Saçılım Grafiği SYHHY’ın mekânsal oto-korelâsyonunun ve kümelenmesinin tespitinde kullanılmıştır. SYHHY ve hava kirliliği arasında anlamlı bir korelâsyon tespit edilmiştir. SYHHY’ın istatistikî olarak anlamlı yüksek oranda mekânsal ve zamansal kümelenmenin kentin en alçak kesiminde olduğu tespit edilmiştir. Kısaca kentteki topografik farklılıklar, hava kirliliğinde mekânsal farklılıklara neden olan mikro iklimlere; bu da solunum yolu hastalıklarından hastaneye yatanların mekânda eşit dağılmamasına neden olmuştur. Bu bilgi, hastalık kontrol stratejisinde rehber kararların alınmasında önemlidir

Anahtar Kelimeler

Coğrafî Bilgi Sistemleri, Hava Kirliliği, Jeo-istatistik, Mekânsal İstatistik

Geostatistic Techniques for Understanding the Effects of Air Pollution on Spatial Distribution of Respiratory Diseases in the City of Balıkesir

Öz

Objectives of this study were to: (a) investigate the association between outdoor air pollution and respiratory disease hospitalization (RDH), (b) describe the geographical and temporal distribution of RDH cases in order to identify areas with unusually high rates, (c) put forward the clustering of RDH with mapping, and (d) identify the control of air pollution on RDH clustering in the city of Balıkesir. In this study GIS-based spatial analyses were conducted to detect spatial processes and spatial patern of RDH. Analyses were done using RDH data reported during 2000–2005 from Pulmonary Diseases Hospital, and also sulphur dioxide (SO2) and particulate matter (PM) data recorded during the same period. Moran's I, Geary’s Ratio, General G Statistics, Local Moran I, Local G Statistics and Moran Scatterplot from geostatistic analysis, which attempts to integrate the quantitative geography and spatial technology, were used to detect spatial autocorrelation and clusters of RDH. A significant correlation between RDH and air pollution was found. Statistically significant high rate spatial and space-time clusters were identified in the lowest district of the city. Shortly, topographic differences in the city caused different micro-climatic conditions being reason of differences in air pollution, and this was reason of unequal spatial distribution of RDH in the area. This information is important in guiding decisions on disease control strategies

Anahtar Kelimeler

Geographical Information Systems, Air Pollution, Geostatistic, Spatial Statistic, Spatial Autocorrelation, Respiratory Disease

Kaynakça

• Anonim (1986) Hava Kalitesinin Korunması Yönetmeliği. Resmi Gazete, 02.11.1986 Sayı: 19269.
• Anonim (2006a) Balıkesir Belediyesi Stratejik Planı Performans Programı, 2006 – 2010. www.sp.gov.tr.
• Anonim (2006b) TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 28 Nisan 2006, Sayı:73.
• Akbari, H., Pomerantz, M. ve Taha, H. (2001). “Cool surfaces and shade trees to reduce energy use and ımprove air quality in urban areas”, Solar Energy 70(3), 295-310.
• Anselin, L. (1995) “Local ındicators of spatial association – LISA”, Geographical Analysis, 27, 93-115.
• Bayram, H. (2005) “Türkiye’de hava kirliliği sorunu: nedenleri, alınan önlemler ve mevcut durum”, Toraks Dergisi, 6 (2), 159-165.
• Bebek, Ö. (1996) Hava Kirliliğinin Solunum Semptomları Nedeniyle Hastane Yatışlarına Etkisi, Uzmanlık tezi. İstanbul.
• Beckett, KP., Freer-Smith, PH. ve Taylor, G. (2000) “Particulate pollution capture by urban trees: effect of species and windspeed”, Global Change Biology, 6 (8), 995-1003.
• Berktaş, B. ve Bircan, A. (2003) “Effects of atmospheric sulphur dioxide and particulate matter concentrations on emergency room admissions due to asthma in Ankara”, Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 51, 231- 238.
• Bithell, J.F. (1990) “An application of density estimation to geographical epidemiology”, Statistics in Medicine, 9, 691-701.
• Bozkurt, A.İ., Bozkurt, N. ve Filiz, A. (1998) “Hava kirliliğinin orta derecede astımı olan hastalarda hayat kalitesine etkisi”, Toraks Derneği II. Yıllık Kongresi, 47.
• Cliff, A.D. ve Ord, K.J. (1971) “Evaluating the percentage points of a spatial autocorrection coefficient”, Geographical Analysis, 3, 51-62.
• Colome, S.D., Kado, N.Y., Jaques, P. ve Kleinman, M. (1992) “Indoor-outdoor air pollution relations: particulate matter less than 10m in aerodynamic diameter (PM10) in homes of asthmatics”, Atmospheric Environment, 26, 2173-2178.
• Çelikoğlu, M. (1999) Kocaeli İli’nde Hava Kirliliği ve Meteorolojik Faktörlerin Astma Bronşiale Üzerindeki Etkileri, Uzmanlık Tezi. Kocaeli.
• Dockery, D.W., Schwartz, J. ve Spengler, J.D. (1992) “Air pollution and daily mortality: associations with particulates and acid aerosols”, Environmental Research, 59, 362-373.
• English, D. (1992) “Geographical epidemiology and ecological studies”, In: Elliot P, Cuzick J, English D & Stern R (eds) Geographical and Environmental Epidemiology: Methods for Small-Area Studies. Oxford University Press, New York, 3–13.
• Fişekçi, F.E., Özkurt S. ve Başer S, (1999) “Effect of air pollution on COPD exacerbations”. European Respiratory Journal, 14, 393.
• Gareth, S. ve Wheeler, D. (1998) Statistical Methods in Geographical Analysis, David Fulton Publishers Ltd, London.
• Gatrell, A. ve Loytonen, M, (1998) GIS and Health. Taylor and Francis, London.
• Gönençgil, B. ve Sungur, K.A. (1997) “Çeşitli iklim elemanlarının hava kirliliği üzerine etkileri”, A.Ü. Türkiye Coğrafya Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 6.
• Hale, M., Hawkins, R. ve Partridge, M. (2004) “List of publications on the economic and social history of Great Britain and Ireland published in 2003”, The Economic History Review, 57 (4), 727-771.
• Hasabelnaby, N.A., Ware, J.H. ve Fuller, W.A. (1989) “Indoor air pollution and pulmonary performance: investigating errors in exposure assessment”. Statistics in Medicine, 8, 1109-1126.
• Holland, W.W., Bennett, A.E., Cameron I.R., Florey, C. DuV, Leeder, S.R., Schilling, R.S.F, Swan, A.V. ve Waller, R.E (1979) “Health effects of particulate pollution: reappraising the evidence”, American Journal of Epidemiology, 110. 525-659.
• Jacquez, G.M. (2000) “Spatial analysis in epidemiology: Nascent science or a failure of GIS?”, Journal of Geographical Systems, 2(1), 91-97.
• Janssen, N.A.H., Hoek, G., Harssema, H. ve Brunekreef, B. (1995) “A relation between personal and ambient PM10”, Epidemiology, 6, 45.
• Keleş, N. ve Ilıcalı C. (1998) “The impact of outdoor pollution on upper respiratory diseases”, Rhinology, 36, 24-7.
• Koç, T. (1998) “Air quality and its health consequences in central Balıkesir town”, Aerosols, 11, 130-132.
• Koç,T. ve Tağıl, Ş. (2000) “Edirne kent merkezinde hava kirliliği”, Türk Coğrafya Kurumu 28. Coğrafya Meslek Haftası, 10- 11-12 Haziran 1998, 115-132, Edirne.
• Koç, T. (2001) Kuzeybatı Anadolu’da İklim ve Ortam Sinoptik, İstatistik ve Uygulama Boyutları, Çantay Kitapevi, İstanbul.
• Koçman, A. (1993) Türkiye İklimi, Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayın No:72, İzmir.
• Korkut, A.S. (1980) “Isı terselmesinin (inversiyon) hava kirliliği üzerindeki rolü ve negatif etkisinin azaltılabilmesi için alınacak önlemler”, İ.Ü. Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 23, 171-180
• Lee, J. ve Wong, D. (2000) Statistical Analysis with ArcView GIS, John Wiley & Sons, New York.
• Mayer, H. (1999) “Air pollution in cities”, Atmospheric Environment, 33, 3029-4037.
• Matzka, J. ve Maher, BA. (1999). “Magnetic biomonitoring of roadside tree leaves: idendification of spatial and temporal variations in vehicle-derived particulates”, Atmospheric Environment, 33 (28), 4565-4569.
• Müezzinoğlu, A. (1987) Hava Kirliliğinin ve Kontrolünün Esasları, Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları, Yayın No: 0908.87.DK.006.042, İzmir.
• New, M. (2003) Geographical Techniques Online, http://techniques.geog.ox.ac.uk, School of Geography, The Oxford University.
• Ord, J.K. ve Getis, A. (1995) “Local spatial autocorrelation statistics: Distributional issues and an application”, Geographical Analysis, 27, 286-306.
• Sadahiro, Y. (1999) “Accuracy of areal interpolation: A comparison of alternative methods”, Journal of Geographical Systems, 1, 323-346.
• Snow, J. (1855) On The Mode of Communication of Cholera. 2nd ed. Churchill, London.
• Şahin, C. (1987) “Hava kirliliği ve kava kirliliğini etkileyen doğal çevre faktörleri”, Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 25-47.
• Tağıl, Ş. (2004) Balıkesir Ovası ve Yakın Çevresinin Fiziki Coğrafyası, Anıl Matbaa ve Ciltevi, Ankara.
• Tiwari, N., Adhikari, C.M.S. ve Tewari, A. (2006) “Investigation of geo-spatial hotspots for the occurrence of tuberculosis in Almora district, India, using GIS and spatial scan statistic”, International Journal of Health Geographics 5, 33-43.
• Tobler, W.R.A. (1970) “Computer Model Simulating Urban Growth in the Detroit Region”, Economic Geography, 46, 234- 240.
• Tunstall, H.V.Z., Shaw, M. ve Dorling, D. (2004) “Places and health”, Journal of Epidemiology Community Health, 58, 6-10
• Türkeş, M. (1996) “Kent ve bölge planlamada topoğrafyaya bağlı yerel rüzgârlar”, Ankara Üniversitesi, Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 5, 213-227.
• Ünsal, A., Metintaş, M., Öner, S., Öner, S. ve İnan, O.Ç. (1999) “Eskişehir’de hava kirliliği ve bazı hastalıklar nedeniyle acil başvuruların incelenmesi”, Tüberküloz ve Toraks Dergisi, 47, 449-455.