TÜRKİYE’NİN İMALÂT İŞLEVİNDE UZMANLAŞMIŞ ŞEHİRSEL YERLEŞMELERİ

Yıl 2003, , 1 - 12, 01.08.2003

Rüya Bayar Murat Yüceşahin M. E.murat Özgür

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000037

Öz

Bu makalede, Nelson Yöntemi ile fonksiyonel uzmanlaşma alanı imalât olan Türkiye kasaba ve şehirleri belirlenmekte, Devlet İstatistik Enstitüsü’nün 1980 ve 2000 yıllarına ait istatistikleri yardımıyla 20 yıllık bir dönemde, bu nitelikteki yerleşmelerde meydana gelen değişiklikler; imalâtta uzmanlaşma dereceleri, mekânsal dağılımları ve nüfus büyüklükleri bakımından ele alınmaktadır. Türkiye genelinde, 1980’de imalâtta uzmanlaşmış olduğunu gördüğümüz 92 şehirsel yerleşmenin yarısı 2000 yılında bu kimliklerinden uzaklaşırlarken, yerlerine yeni imalât şehirleri doğmuş ve sayı 119’a ulaşmıştır. Gerçekleşen sayısal, fakat aynı zamanda mekânsal değişiklikler, imalât şehirlerinin bu sektörde uzmanlaşma derecelerinin oldukça düşük düzeyli oluşu kadar, ülke genelinde endüstrileşmenin zayıflığı ile de yakından ilişkilidir. İmalât kasaba ve şehirlerinin sayısı, bu nitelikte zaten az sayıda yerleşmeye sahip Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde gerilemiş, Doğu Anadolu Bölgesi’nde aynı kalmış, en fazla Marmara Bölgesi’nde olmak üzere, sırasıyla Ege, Orta Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde artmıştır. 1980’de imalât işlevinde uzmanlaşmış kasaba ve şehirlerin %42’sine sahip Marmara ve Ege bölgeleri, 2000 yılında bu oranı %55’e çıkararak endüstrileşmenin daha da merkezileştiği alanlar olmuşlardır. İmalâtın hâkim işlev ya da işlevlerden biri olduğu şehirsel yerleşmelerin %80’i 50.000’den az nüfusludur ve özellikle 20.000-50.000 nüfus grubu sayısal olarak dikkat çekicidir

Anahtar Kelimeler

İmalât şehirleri, fonksiyonel uzmanlaşma, Türkiye şehirleri, Nelson Yöntemi, şehir işlevleri

Urban Settlements of Turkey that Specialized in Manufacturing Functions

Öz

In this contribution, by the Nelson Method, the cities and towns of Turkey that their functional specialization area is manufacturing are determined. And then, the changes occurred in these type of urban places; levels of specializations in manufacturing, spatial distributions and population sizes of them are treated for a period of 20 years, by the help of statistical data from State Institute of Statistics which concerned to the years of 1980 and 2000. In the whole of Turkey, when half of the 92 urban settlements that specialized in manufacturing were leaving of this identity in 2000, new manufacturing cities arose in place of them, then the figure reached to 119. Realized changes not only as numerical but also as spatial are closely related with weak industrialization on the whole of Turkey as well as the levels of specializations of these cities are well below. The number of manufacturer cities and towns decreased both in Mediterranean and Southeastern Anatolian Regions that already had small numbers of locations of this type, unchanged in Eastern Anatolian Region, and being most in Marmara Region, increased in Aegean, Central Anatolian and Black Sea Regions. Marmara and Aegean regions that had 42% of the cities and towns specialized in manufacturing functions in 1980 have been the more centralized areas of industrialization by raising their proportion to 55% in 2000. Eighty percent of urban settlements that manufacturing is a dominant function or one of the dominant functions are below 50.000 populations. The group of 20.000-50.000 populations is notable

Anahtar Kelimeler

Manifacturing cities, functional specialization , cities of Turkey, Nelson’s Method, urban functions

Kaynakça

• DİE, (1983) Genel Nüfus Sayımı 1980. Nüfusun Ekonomik ve Sosyal Nitelikleri, Ankara.
• DİE, (2002) Genel Nüfus Sayımı 2000. Nüfusun Ekonomik ve Sosyal Nitelikleri, Ankara.
• Forstall,R.L. (1970) A new social and economic grouping of cities. The Municipal Year Book, 102-159.
• Harris,C.D. (1943) A functional classification of cities in the United States. Geographical Review 33, 86-99.
• Moser, C.A.- W.Scott (1961) British towns: a statistical study of their social and economic differences. Oliver and Boyd. Ltd. Edinburgh and London.
• Nelson, H.J. (1955) A service classification of Amerikan cities. Economic Geography 31, 189-210.
• Özgür, E.M. (1996) İl ve ilçe merkezlerimizin faal nüfusun ekonomik faaliyet kollarına dağılımı bakımından sınıflandırılması. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi 5, 53-71.
• Tunbul,M. (2000) Türkiye’deki şehirlerin fonksiyonel sınıflandırılması, DPT: Yay No: 2520, Ankara.
• Tümertekin,E. (1965) Türkiye’deki şehirlerin fonksiyonel sınıflandırılması, , İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yay.No:43, İstanbul.
• Tümertekin,E. (1973) Türkiye’de şehirleşme ve şehirsel fonksiyonlar, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yay.No:72, İstanbul.
• Webb J.W. (1959) Basic concepts in the analysis of small urban centers of Minnesota. Annals of the Association of American Geographers 49 (1), 55-72.