ŞANLIURFA İLİ’NDE DÖNEMLİK VE GEÇİCİ BİR YERLEŞME: HOLLİK

Yıl 2003, , 55 - 67, 01.04.2003

Mesut Elibüyük Abdulkadir Güzel

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000026

Öz

Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde ve özellikle Fırat ırmağının doğusunda, sulu tarım alanlarından pamuk tarlalarının kenarında, yola ve suya yakın, aynı zamanda sahanın meskenlerinden farklı görüntüye sahip,, pek muntazam olmayan yapılar duvarlarındaki delikleriyle hemen dikkati çeker. Sahada uzun zamandan beri çeşitli tarihlerde yaptığımız arazi çalışmaları esnasında kerpiçten, briketten, taştan, sazdan ve kamıştan yapılmış bu tür meskenlerin zamana ve sulama alanlarının genişlemesine bağlı olarak sayılarının arttığını ve bunun sonucu olarak geniş bir yayılış alanına sahip olduklarını gördük. Söz konusu yapılara içinde yaşayanlar “Hollik” adını vermektedirler. Holliklerden bazıları uzun süre aynı yerde kalıp kullanılmalarına karşılık bazısı bir sezon kullanıldıktan sonra ortadan kalkmaktadır. Çoğunlukla tarlaların kenarında tek tek yapılmış olmalarına rağmen hollikler, son zamanlarda özellikle sulamanın yapıldığı yörelerde yan yana birden çok üniteden de oluşmaktadırlar. Bu yönleri dikkate alındığında hollikler yöreye has yerleşme tipleridir. Pamuk holliklerinden başka yörede sebze, fıstık ve çoban hollikleri de bulunmaktadır. Dönemlik ve geçici yerleşme özelliklerine sahip olan hollikleri öncelikle nasıl bir yerleşme birimi olduklarını ortaya koymak ve bilim dünyasına duyurmak amacıyla Şanlıurfa İli dahilinde incelemeyi uygun bulduk

Anahtar Kelimeler

Anahtar Sözcükler:Türkiye, Güneydoğu Anadolu Bölgesi, Şanlıurfa, yerleşme, kırsal Yerleşme

A Periodic and Temporary Settlement in Şanlıurfa Province: Hollik

Öz

With openings on their walls, near to roads and waters and with also appearance different from study area’s dwellings call attention to in the sides of cotton fields which are one of the irrigated agricultural lands in the South-eastern Anatolian Region, especially in the east of Euphrates. During the land surveys done for long and different times we have seen these kinds of dwellings made up of sun-dried bricks, briquettes, rocks, reeds and rushes. The increases in holliks numbers are subject to time and irrigated land expansion, so they have spatially widespread diffusion areas. The dwellings in research area are called as hollik by the people living in them. Same of the holliks stand on the same palace and are used for a long time, some, however, are seasonally moved. Although individually constructed on the sides of fields, holliks have been, recently, seen as side by side units with more than one hollik in the quarter where irrigation is applied. In these respects mentioned above, holliks are typical settlements peculiar to the study area. In addition to cotton holliks, there exist vegetable, peanut, herdsman holliks. Therefore, we have thought it will be appropriate to study the holliks with periodic and temporary settlement properties in Şanlıurfa province. To give precedence to how kinds of settlement units the holliks are, and to introduce them to the scientific world are the aim of this study

Anahtar Kelimeler

Turkey, South-eastern Anatolien, Şanlıurfa, settlement, rural settlement

Kaynakça

• Ardel, A. (1961) “Güneydoğu Anadolu’da coğrafi müşahedeler”, Türk Coğ. Derg., 21, 140 - 148.
• Denker, B. (1960) “Güneydoğu Toroslarda göçebelik: Dr. Wolf – Dieter Hütterorth’a göre”, Türk Coğ. Derg., 20, 136 – 142.
• Doğanay, H. (1997) Türkiye Beşeri Coğrafyası, MEB Eğitim Dizisi, İstanbul.
• Erinç, S. (1980) “Kültürel çevrebilim açısından Güneydoğu Anadolu” GD Anadolu Tarihöncesi Araşt., 1, 65 – 72.
• İnandık, O. C. (1980) “Alman coğrafyacılarının, Doğu ve Güneydoğu Anadolu araştırması”, Atatürk Üniv. Ed. Fak. Arşt. Derg., 12, 519 – 522.
• İzbırak, R. (1992) Coğrafya Terimleri Sözlüğü, MEB Yay., İstanbul.
• Kalelioğlu, E. (1989) “Güneydoğu Anadolu Bölgesinin tarımsal yapısı”, Coğrafya Araştırmaları, 1, 159 – 172.
• Kalelioğlu, E. (1990) “Güneydoğu Anadolu Bölgesinde antepfıstığı alanları”, Coğrafya Araştırmaları, 2, 137 – 160.
• Karaboran, H. H. (1985) “İki eğreti yerleşme şekli "Banı" ve "Pey" ”, Türk Dünyası Araşt., 39, 83 – 104.
• Köse, A. (1995) “İvrindi (Balıkesir) çevresinde saya yerleşmeleri”, Doğu Coğ. Derg., 1, 315-335.
• Özav, L. (1995) “Eski Gediz kasabası çevresinde Güme yerleşmeleri”, Türk Coğ. Derg., 30, 173-189.
• Özçağlar, A. (1997) Türkiye’de Belediye Örgütlü Yerleşmeler, Ekol Yayınevi, Ankara.
• Özgür, E. M. (2000) Türkiye Coğrafyası, Hilmi Usta Matbaacılık, Ankara.
• Sözer, A. N. (1974) “Güneydoğu Anadolu’nun nüfus ve kır yerleşme sorunlarına coğrafi bir bakış”, Türkiye'nin Sos. Ekon. Sorun. Sem., 171 – 207.
• Sözer, A. N. (1984) “Güneydoğu Anadolu’nun doğal çevre şartlarına coğrafi bir bakış”, Ege Coğ. Derg., 2, 30.
• Tanoğlu, A. (1966) Nüfus ve Yerleşme, İ.Ü. Coğ. Ens. Yay. No.45, İstanbul.
• Tolun -Denker, B. (1977) Yerleşme Coğrafyası: Kır Yerleşmeleri, İ.Ü. Coğ. Ens. Yay. No.93, İstanbul.
• Tunçdilek, N. (1967) Türkiye İskan Coğrafyası: Kır İskanı (Köy Altı İskan Şekilleri), İ.Ü. Coğ. Ens. Yay. No. 49, İstanbul.
• Tunçdilek, N. (1980) “Türkiye'de kır yerleşmesinin gelişimi ve evrimi”, Coğ. Enst. Derg., 23, 26.
• Türk Dil Kurumu, (1974) Derleme Sözlüğü, Cilt VII, Ankara.
• Türk Dil Kurumu, (1983) Yeni Tarama Sözlüğü, Ankara.
• Türk Dil Kurumu, (1988) Türkçe Sözlük, Ankara.
• Yılmaz, C. (2002) Kırsal Yerleşmeler I. Terminolojik Sorunlar, Palmiye Kitapları, Samsun.
• Yörük, A..(1981) “Güneydoğu Anadolu Bölgesinin nüfus ve yerleşme durumu gelişme hedefleri”, Türk Dünyası Arşt., 12, – 198.
• Yücel, T. (1988) “Türkiye'de kır yerleşme tipleri”, Türk Kültürü Arşt., XXVI, 1, 61-69.
• Yücel, T. (1995) “Türkiye'de kır yerleşmeleri ve tipleri üzerine yeni görüşler”, Türk Kültürü Arşt., XXVI, 1-2, 447-469.