An example of assessment on natural hazards: Taşova, Amasya, Turkey

Yıl 2011, Cilt: 9 Sayı: 1, 61 - 77, 01.04.2011

Tevfik Erkal , Şerafettin Ateş

https://doi.org/10.1501/Cogbil_0000000118

Öz

The town of Taşova, populated 10.759 is located in the interior part of the central Black Sea region of Turkey geographically. It is a typical Anatolian settlement approximately 55 kilometres away, in the northeast of Amasya city. Due to its geographical location, geological setting, geomorphological and climatic features it is faced to many natural hazards. The most important hazard of the town faced to, is earthquakes while the others are mass movements and flash-floods. Since the town is approximately 3,5 km away North Anatolian Fault in the north, 5 km away Esençay-Merzifon Fault in the south have affected very severe earthquakes in the past, the Taşova town is at a dangerous setting. Severe earthquakes affected the town occurred in 1942 and 1943. And also old mass movements happened in the past and active mass movements in the close north have still been occurring. The town of Taşova which is partly located at the edge of the Yeşilırmak River course and also on its young floodplain sediments make a hazard by means of flash-floods is unlucky setting. In this paper geologicalgeomorphological and climatological-meteorological origin hazards of the town facing through the history will be given as a revise. And also studies carried out during and after the disasters and unsuitable applications are given. Meanwhile it will be put forward some ideas faced to hazards for possible disasters in the studied area for future

Anahtar Kelimeler

Natural hazards, North Anatolian Fault, mass-movements, flash-flood, Taşova

Doğal Tehlikelerin Değerlendirilmesine Bir Örnek: Taşova

Öz

Amasya’nın 10.759 nüfuslu şirin bir yerleşimi olan Taşova, İl Merkezi’nin 55 km kuzeydoğusunda yeralmaktadır. Karadeniz Bölgesi’nin orta bölümünün iç kesiminde bulunan İlçe, bölgenin coğrafi koşulları ile jeolojik-jeomorfolojik ve iklimsel özelliklerinden kaynaklanan nedenlerle, birden çok doğal tehlike ile karşı karşıyadır. Taşova’nın karşı karşıya olduğu en büyük ve önemli doğal tehlike depremlerdir. Diğerleri ise heyelan ve benzeri kütle hareketleri ile sel ve taşkınlardır. İlçe, tarihsel ve aletsel dönemlerde yıkıcı depremler ürettiği bilinen ve Türkiye’nin en önemli ana tektonik yapılarından biri olan Kuzey Anadolu fay sistemine ait fayların yakınında yeralmaktadır. Kuzey Anadolu Fayı İlçenin yaklaşık 3,5 km kuzeyinden, Esençay-Merzifon Fayı ise 5 km kadar güneyinden geçmektedir. Bu faylardan kaynaklanan, İlçeyi ve içinde bulunduğu bölgeyi etkileyen, can kaybına ve büyük hasarlara yol açan depremler en son 1942 ve 1943 yıllarında meydana gelmiştir. Taşova’nın kuzeyinde, derin kaymalar şeklinde gelişmiş, bölgedeki en geniş alansal yayılıma sahip, eski ve aktif heyelânlar bulunmakta olup yerleşmenin Yeşilırmak Nehri’nin kısmen kenarında, kısmen de akarsu yatak ve taşkın çökelleri üzerinde kurulmuş olması nedeniyle taşkın tehlikesiyle de karşı karşıyadır. Bu çalışmada İlçe ve çevresi, deprem, heyelân ve benzeri kütle hareketleri ile sel-taşkın gibi doğal tehlikeler konusunda tanıtılmış, ortaya çıkabilecek riskler vurgulanmıştır. Ayrıca bu doğal afetler öncesinde ve sonrasında yapılması gereken çalışmalar, yanlış uygulamalar, alınması zorunlu kararlarla ilgili çeşitli yaklaşımlarda bulunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Doğal tehlikeler, Kuzey Anadolu Fayı, kütle hareketleri, sel-taşkın, Taşova

Kaynakça

• Ambraseys, N. N. and Finkel, C. F. (1995) The Seismicity of Turkey and Adjacent Areas-A Historical Review, 1500-1800. İstanbul, 240pp.
• Ateş, Ş., Bulut-Üstün, A., Osmançelebioğlu, R., Mutlu, G., Erkal, T., Özerk, O. C., Karakaya-Gülmez, F. ve Çiçek, İ. (2006) Amasya ili ve (il-ilçe merkezleri) kentsel gelişme alanlarının yerbilim verileri, MTA Raporu No.10893, Ankara.
• Bilgehan, R. P. (2004) Taşova (Amasya) dolayındaki heyelanların mühendislik jeolojisi incelemesi, Ankara Üniversitesi Açık Arşivi DOI 10.1501/0000663.
• Carlton, R. (2007) Fundamentals of Fluvial Geomorphology, Routledge, New York, 234pp.
• DMİ (2010) 1986-2008 Meteorolojik verileri, DMİ, Ankara.
• Demirtaş, R. (1996) 14 Ağustos 1996 Çorum-Amasya (Salhançayı) Depremi Raporu, Afet İşleri Genel Müdürlüğü Yayını, Ankara.
• Duman, T. Y., Emre, Ö., Çan, T., Nefeslioğlu, H., Keçer, M., Doğan, A., Durmaz, S. ve Ateş, Ş. (2005) 1/500.000 Ölçekli Türkiye Heyelan Envanteri Haritası, Zonguldak Paftası, MTA Özel Yayın Serisi No.4, Ankara.
• Dyson, J. (2001) Best/Chambers Students’ Dictionary, Chamers Harrap Publishers Ltd., Edinburg.
• ISRM (1981) “Rock characterization testing and monitoring”, In: Brown, E.T. (ed.) I.S.R.M. Suggested Methods, Commision on testing methods, International Society of Rock Mechanics, Pergamon Press, Oxford, 211pp.
• Genç, Ş., Kurt, Z., Küçümen, Ö., Cevher, F., Saraç, G., Acar, Ş., Bilgili, C., Şenay, M. ve Poyraz, N. (1991) Merzifon Amasya
• Goudie, A.S. (2006) Encyclopedia of Geomorphology, 2nd Ed., Routledge, London.
• Gümüşsu, M. (1980) Amasya İli Merzifon ve Suluova ilçeleri kömür jeolojisi, MTA Rap. No.7063, Ankara.
• Hornby, A.S. (1979) Oxford Advanced Learner’s Dictionary of Current English, Oxford University Press, Oxford.
• Ketin, İ. (1948) “Son on yılda Türkiye’de vukua gelen büyük depremlerin tektonik ve mekanik neticeleri hakkında”, Türkiye Jeoloji Bülteni, 2/1, 1-13.
• Ketin, İ. (1966) “Anadolu’nun tektonik birlikleri”, MTA Dergisi, 66, 23-24.
• Kondo, H.; Awata, Y.; Emre, Ö.; Doğan, A.; Özalp, S.; Tokay, F.; Yıldırım, C.; Yoshioka, T.; Okumura, K. (2005) “Slip distribution, fault geometry and fault segmentation of the 1944 Bolu-Gerede Earthquake rupture, North Anatolian
• Fault, Bulletin of Seismological Society of America, 95(4), 1234-1249, DOI 10.1785/0120040194.
• McKenzie, D. (1972) “Active tectonics of the Mediterranean region”, Geophysical Journal of Royal Astronomical Society, 30,
• Öztürk, A. (1979) “Lâdik-Destek yöresinin stratigrafisi”, Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 22, 7-34.
• Rockwell, T.; Barka, A.; Dawson, T.; Akyüz, S.; Throupe, K. (2001) “Paleoseismology of the Gaziköy-Saros segment of the North Anatolian fault, northwestern Turkey: Comparison of the historical and paleoseismic records, implications of regional seismic hazard and models of earthquake recurrence”, Journal of Seismology, 5, 433–448.
• Sugai, T., Emre, Ö., Duman, T., Kuşçu, İ. and Yoshioka, T. (1998) SGJ-MTA International Coop. Research on the Anatolian
• Paleoseismicity, Report on Active Fault and Paleoearthquake Research in 1998, Geological Survey of Interim Japan Interim Report EQ/99/3, 263-273.
• Şahin, C. (1991) Türkiye Afetler Coğrafyası, Gazi Üniv. Yay. No.172, Ankara.
• Şahin, C. ve Sipahioğlu, Ş. (2002) Doğal Afetler ve Türkiye, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara, 478s.
• Şaroğlu, F., Emre, Ö. ve Boray, A. (1987) Türkiye’nin Diri Fayları ve Depremsellikleri, MTA Raporu No.8174, Ankara.
• Şengör, A. M. C.; Yılmaz, Y. (1981) “Tethyan evolution of Turkey: a plate tectonic approach”, Tectonophysics, 75, 181-241.
• Tabban, A. (1979) Deprem ve Sorunları. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayınları No.4, Ankara.
• Taşova Kaymakamlığı (2011), İlçenin coğrafi özellikleri (www.tasova.gov.tr, 18.02.2011).
• TÜİK (2011), Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları (www.tuik.gov.tr, 28.03.2011).
• Varnes, D. J. (1978) “Landslides Types and Processes”, In: Eckel, E.B. (ed.) Landslides and Engineering Practice, Highway Research Board Spec. Rep. 29, 20-47.
• Yashika, T.; Okumura, K.; Kuşçu, İ.; Emre, Ö. (2000) “Recent surface faulting of the North Anatolian Fault along the 1943 Lâdik Earthquake ruptures”. Bulletin of Geological Survey of Japan, 51, 1, 29-35.
• Yeats, R.S., Sieh, K. and Allen, C.R. (1997) The Geology of Earthquakes, Oxford University Press, Oxford, 568pp.