Hasandağı ve Melendiz Dağı Çevresinde Topoğrafik Faktörlere Yayla ve Ağılların Dağılışı

Yıl 2010, Cilt: 8 Sayı: 2, 189 - 212, 01.08.2010

Türkan (bayer) Altın

Öz

Aksaray-Niğde illeri arasındaki Hasandağı ve Melendiz Dağı çevresindeki ağılların ve yaylaların topografik faktörlere (yükselti, eğim ve bakı) göre dağılışı incelenmiştir. GPS ile belirlenen ağıl ve yaylalar sayısallaştırılmış 1/25000 ölçekli topografya haritaları üzerine yerleştirilerek bunların topografik birimler ile korelasyonu değerlendirilmiştir. Çalışmanın amacı, ağılların ve yaylaların dağılışında topografik faktörlerin nasıl etkili olduğunu belirlemektir. Çalışma, fiziki faktörlerin ekonomik faaliyetler ve yerleşmeler üzerinde yarattığı olumlu ve olumsuz etkileri ortaya koymak bakımından önem taşımaktadır.Topografik faktörler kısa mesafelerde değiştiğinden ağıl ve yayla dağılışı da her yerde aynı değildir. Çalışma alanında 153 yayla ve 1055 ağıl tespit edilmiştir. Bunların belirli yükseltilerde yoğunlaşmasında su kaynakları ve biyoklimatik faktörler etkili olmuştur. Her eğim gurubunda yaylalara rastlanırken, ağılların yapımı için düz bir zemine ihtiyaç olduğundan 5º-10º eğimli yamaçlarda ağılların toplandığı gözlenir. Yaylalar, su kaynaklarının en fazla bulunduğu çalışma alanının batı tarafında toplanmışlardır. Ağıllar ise güneşlenme süresinden yararlanmak ve kötü hava şartlarından korunmak için güney tarafta toplanmışlardır

Anahtar Kelimeler

Ağıl, Yayla, Topografik Faktörler, Hasan Dağı, Melendiz Dağı

Distribution of Pleateaus (Yayla) and Sheep-barns According to Topographic Factors Around Melendiz and Hasan Mountains

Öz

Distribution of “yayla”, which is a temporary settlement throughout Turkey, and sheep-barns have been investigated according to topographic factors (elevation, slope and exposure) around Hasandağı Mt and Melendiz Mt between Aksaray and Niğde Provices. Yayla and sheep-barns defined by GPS have been put into digitized 1:25000 topographic maps and the correlation between these settlements and topographic factors has been assessed. The aim of this study is to determine how the topographic factors affect the distribution of yayla and sheep-barns. The study is important in terms of the determination of positive and negative effects of physical factors on economical activities and temporary settlements. Since topographic factors change over short distances, distribution of these settlements is not the same everywhere. 153 plateaus and 1055 sheep-barns are recorded in the study area. The water springs and bioclimatic factors affect the density of these settlements at certain elevations. While yayla are encountered on each slope, sheep-barns are observed to exist on slopes between 5°-10° due to a need for a smooth place to build sheep-barn. Yayla is observed in the west part of the study area where water springs occur most. As for sheep-barns, to utilize sunbathe time and protect from bad weather conditions, they are gathered in the south

Anahtar Kelimeler

Sheep-barn, Yayla, Topographic Factors, Hasandağı Mountain, Melendiz Mountain

Kaynakça

• Alagöz, C.A. (1993) Türkiye’de yaylacılık araştırmaları. Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafya Araştırmaları ve Uygulamaları Dergisi, 2, 12-51.
• Altın, B.N; Bayer Altın, T. (2008) “Niğde’nin Fiziki Coğrafyası”, İçinde A, Karataş ve A, Karataş (ed.), Aladağlar’dan Bolkarlar’a Niğde’nin Biyolojik Çeşitliliği, Hamle Gazetesi Matbaası 2008, Niğde.
• Arıbaş,K., Koçak,İ (2003) Aksaray ovası ve yakın çevresinde yaylacılık faaliyeti. Süleyman Demirel Üniv., Burdur Eğitim Fak. Derg, 4(5), 21-44.
• Atalay, İ. (1994) Türkiye vejetasyon coğrafyası. 5. Baskı, Ege Üniversitesi Yayını, No. 19, İzmir.
• Başıbüyük, A., Yazıcı, H., Ertürk, M. (2001) Eğriçimen yaylasında (Koyulhisar-Sivas) rekreatif yaylacılık. Türk Coğrafya Dergisi, 36, 31-48.
• Bayer Altın, T. (2008) Melendiz ve Keçiboyduran Dağları’nda yanlış arazi kullanımının vejetasyon dağılışı üzerindeki etkileri. Türk Coğrafya Dergisi, 51, 13-32.
• Bekdemir, Ü., Özdemir, Ü. (2002) Doğu Karadeniz Bölümü’nde gelişmekte olan yayla turizm merkezlerine bir örnek: Bektaş yaylası. Doğu Coğrafya Dergisi, 7, 7-34.
• DMİGM (2008) Niğde ve Aksaray Meteoroloji İstasyonu Verileri. Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Doğanay, H., Zaman, S. (2004) Oba-yayla yerleşmelerine tipik iki örnek: Çambaşı ve Turnalık obaları (Ordu İli). Türk Coğrafya Dergisi, 43, 1-29.
• Emiroğlu, M. (1977) Bolu’da yaylalar ve yaylacılık. Ankara Üniv. DTCF Yayın No. 72, Ankara Univ. Basımevi, Ankara
• Emre, Ö. (1991) Hasandağı-Keçiboyduran Dağı yöresi volkanizmasının jeomorfolojisi. Basılmamış Doktora Tezi. İ.Ü Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü, İstanbul.
• Göncüoglu, M.C., Toprak, V. (1992) Neogene and Quaternary volcanism of Central Anatolia: a volcanostructural evaluation: Bull.de la Section Volcanologie, Soc. Geol. 26, 1-6.
• Günal, N. (1993) Marmara ve Ege Bölgelerindeki kır yerleşmelerinin yükselti kademelerine göre dağılışı. Türk Coğrafya Dergisi, 28, 143-154.
• Gürbüz, O. (1997) Türkiye’de göçebe mesken örneği: Çadır. Türk Coğrafya Dergisi, 32, 185-195.
• Koday, S. (1999) Hınıs ilçesinde kom yerleşmeleri üzerine bir araştırma. Türk Coğrafya Dergisi, 34, 357-382.
• Koday, Z. (1999) Akarca yaylası. Türk Coğrafya Dergisi, 34, 489-503.
• Niğde İli Arazi Varlığı (1994) Tarım ve Köy İşleri bakanlığı Köy Hizmetleri Genenel Müdürlüğü Yayını, il raporu No. 51
• Tarım İl Müdürlüğü (2004) Niğde Tarım Master Planı. Niğtek Matbaası, Niğde.
• Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı (2007) TR7 Orta Anadolu Tarım Master Planı, http://www.tarim.gov.tr/Bolge_veIl_Master_Plan.html.
• Özdemir, Ü., Güner, İ., Kopar, İ. (2002) Safranbolu platosunda geçici kır yerleşmeleri. Doğu Coğrafya Dergisi, 7, 133-150.
• Sergün, Ü. (1994) Türkiye’de kır nüfusunun yükselti kademelerine göre dağılışı. İ.Ü Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 11, 17-22.
• Somuncu, M. (2005). Aladağlar yaylacılık ve dağ göçebeliği konusunda bir araştırma. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
• Tıraş, M. (2001) Zorkun yaylası. Türk Coğrafya Dergisi, 36, 161-170.
• Toprak, V., Altın, B.N., Kolat, Ç. (2008) Damsa ve Soğanlı drenaj havzaları (Orta Anadolu) morfolojik analizi. TUBİTAK Prj. No.106Y211, Ankara.
• Toroğlu, E. (2007) Niğde İli’nde göç faktörleri ve göçler. Coğrafi Bilimler Dergisi, 5(1), 75-96.
• Tunçdilek, N. (1967) Türkiye İskan Coğrafyası (1. Baskı). İstanbul Üniversitesi Yay No: 1283, İstanbul.
• Tunçdilek, N. (1978) Türkiye’nin kır potansiyeli ve sorunları. İstanbul Üniversitesi Yayını No: 2364, İstanbul.
• Tunçdilek, N. (1985) Türkiye’de Relief Şekilleri ve Arazi Kullanımı. İstanbul Üniversitesi Yay. No: 3279, İstanbul.