Examination of teachers' views on the reflections of neoliberal policies on the teaching profession

Yıl 2022, Cilt: 55 Sayı: 2, 509 - 540, 01.08.2022

Osman Keleş , Gülay Aslan

Öz

This research aims to describe the reflections of neoliberal policies on the teaching profession and the transformation in the meaning and functions attributed to teaching, based on teachers' original experiences. The study is a case study in which qualitative research methods are applied. The research was carried out with 40 teachers working in public schools in different regions of Turkey in the 2020-2021 academic year. Participants were determined through maximum diversity sampling. The data were collected through “semi-structured interview” and the interviews were carried out through the zoom program. Total call time is 78 hours. According to the results of the research, teachers think that there is a relationship between recent neoliberal policies and the change/transformation experienced by the teaching profession. In this context, it is recommended to increase the number of studies that deal with all policies, from teacher selection and training process to teachers' autonomy and social perception, in an integrated manner.

Anahtar Kelimeler

transformation,, education,, neoliberal policies

Neoliberal Politikaların Öğretmenlik Mesleğine Yansımalarına İlişkin Öğretmen Görüşlerinin İncelenmesi

Öz

Bu araştırma, neoliberal politikaların öğretmenlik mesleğine yansımalarını, öğretmenliğe yüklenen anlam ve işlevlerdeki dönüşümü öğretmenlerin özgün deneyimlerinden yola çıkarak betimlemeyi amaçlamaktadır. Çalışma nitel araştırma yöntemlerinin uygulandığı bir durum çalışmasıdır. Araştırma, Türkiye’nin farklı bölgelerinde 2020-2021 eğitim öğretim yılında devlet okullarında görev yapan 40 öğretmenle gerçekleştirilmiştir. Katılımcılar, maksimum çeşitlilik örneklemesi yoluyla belirlenmiştir. Veriler “yarı-yapılandırılmış görüşme” yoluyla toplanmış, görüşmeler zoom programı üzerinden gerçekleştirilmiştir. Toplam görüşme süresi 78 saattir. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenler, son dönem neoliberal politikalarla öğretmenlik mesleğinin yaşadığı değişim/dönüşüm arasında ilişki olduğunu düşünmektedirler. Bu bağlamda öğretmen seçim ve yetiştirme sürecinden öğretmenlerin özerkliği ve toplumsal algısına kadar izlenen tüm politikaları bütünlüklü bir biçimde ele alan çalışmaların sayısının artırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

dönüşüm,, eğitim,, neoliberal politikalar,, öğretmenlik mesleği.

Kaynakça

• Aksoy, N., Deniz, E. E. ve Algan, B. (2017). Baykal, Ural, Alica (Ed.) Kamu okullarındaki piyasalaşma. Eleştirel Eğitim Seçkisi içinde (s.9-32). Ankara: Pegem Akademi.
• Althusser, L. (1978). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Aslan, G. (2007/2008).Türkiye üniversitelerinde neoliberal değişim: Öğretim üyelerinin kavram ve uygulamalara ilişkin değerlendirmeleri. Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 6(21), 4-35.
• Aslan, G., Küçüker, E. ve Adıgüzel, E. (2012). External education projects in Turkey. In Neoliberal Transformation of Education in Turkey (s. 95-107). Palgrave Macmillan, New York. doi:10.1057/9781137097811_8
• Aslan, G. (2020). Neoliberal politikaların eğitime yansımaları: Öğretmen ve okul yöneticilerinin görüşlerine dayalı nitel bir analiz. N. Beltekin (Ed.). Türkiye’ de eğitim iktisadı disiplini içinde (s. 335-380). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Atmaca, T. (2020). Öğretmenlerin toplumsal saygınlık ve imajlarına olumsuz etki eden faktörlerin incelenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 34(1), 152-167. doi: 10.33308/26674874.2020341165
• Beltekin, N., Özdemir, Y. (2020). İktisadi akıl ve Türk eğitim sistemindeki biçimleri. N. Beltekin (Ed.). Türkiye’ de eğitim iktisadı disiplini içinde (s.301-333). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (1990). Reproduction in education, society and culture. London: Sage Publication.
• Bourdieu, P. (2016). Akademik Aklın Eleştirisi: Pascalca Düşünme Çabaları. Çev. B. Yalım, İstanbul: Metis Yayınları.
• Buyruk, H. (2014). Öğretmen performansının göstergesi olarak merkezi sınavlar ve eğitimde performans değerlendirme. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 28-42. https://dergipark.org.tr adresinden edinilmiştir.
• Buyruk, H. (2015). Öğretmen emeğinin dönüşümü. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Buyruk, H. (2020). Biyopolitik çağda eğitim: Homo economicus’un inşası. N. Beltekin (Ed.). Türkiye’ de eğitim iktisadı disiplini içinde (s.169-209). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Chossudovsky, M. (1999). Yoksulluğun Küreselleşmesi. (Çev. N. Domaniç). İstanbul: Çivi yazıları.
• Cin, H. (2013). Neoliberal dönüşüm sürecinde eğitimde istihdamın değişen yapısı (Yayınlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çelik, Ç. (2014). Neoliberal dönüşümün öğretmen bilincine yansıması olarak ‘yanlış bilinç. Eleştirel Pedagoji, 6 (35), 9-12. http://www.elestirelpedagoji.com adresinden edinilmiştir.
• Çetin, Ş. (2013). Eğitim fakültesi öğrencilerinin kamu personeli seçme sınavına (KPSS) yönelik kaygılarının lncelenmesi, Milli Eğitim Dergisi, 197, 158-168. https://dergipark.org.tr/en/pub/milliegitim/issue/36167/406565 adresinden edinilmiştir.
• Çetin, A. ve Ünsal, S. (2019). Merkezi sınavların öğretmenler üzerinde sosyal, psikolojik etkisi ve öğretmenlerin öğretim programı uygulamalarına yansıması. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(2), 304-323. doi: 10.16986/HUJE.2018040672
• Çınkır, Ş. ve Kurum, G. (2017). Atanmak ya da atanamamak: Ücretli öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 5(3), 9-35. doi: 10.14689/issn.2148- 2624.1.5c3s1m
• Çimen, K., Gündoğdu, N., Turan, S. (2008). Öğretmen adaylarının kamu personeli seçme sınavına (KPSS) ilişkin görüşleri, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 35-43. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1495029 adresinden edinilmiştir.
• Çolak, İ., Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2017). Öğretmenlerin özerklik davranışları ile iş doyumları arasındaki ilişki. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 189-208. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/410551 adresinden edinilmiştir.
• Demirer, D. K. (2012). Eğitimde piyasalaşma ve öğretmen emeğinde dönüşüm. Çalışma ve Toplum, 1(32), 167-186. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423873943.pdf adresinden edinilmiştir.
• Durdu, L. ve Özden, M. Y. (2016). Eğitimde üretim tabanlı çalışmalar için nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık. Durmaz, O. S. (2014). Türkiye'de öğretmen olmak: Emek süreci ve yeniden proleterleşme. İstanbul: Nota Bene.
• Ertem, E. C. (2018). Bir mesleğin kavramsal değişimi: Neoliberal dönemde Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin dönüşümü (1980-2013) (Yayımlanmamış doktora tezi). Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Eşme, İ. (1999). Bugünün öğretmen yetiştirme modeli: Sorunlar ve çözüm önerileri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 11(11), 141-152. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/2083 adresinden edinilmiştir.
• Evcin, N. D. (2015). Nesneleştirme ve genelleştirme kıskacında öğretmen: Merkezi sınavların öğretmenlik mesleğine etkileri. Eleştirel Pedagoji, 7, 42. http://www.elestirelpedagoji.com adresindenden edinilmiştir.
• Gorz, A. (2001). Yaşadığımız sefalet (çev. N. Tutal). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gorz, A. (2007). İktisadi aklın eleştirisi, (çev. I. Ergüden). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Gökçe, A. T. (2014). Atanamama nedeniyle farklı bir mesleğe yönelen işsiz aday öğretmenler üzerine bir çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2 (1), 191-208. https://www.acarindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423870787.pdf adresinden edinilmiştir.
• Gökçe, A. T. ve Özen, C. (2019). Görev mi angarya mı? Öğretmen görüşlerine göre okulda angarya. Bildiri kitabı, 90.
• Güllüpınar, F. ve Bakış, T. (2015). Türkiye’de iktisadi dönüşümler ve eğitim politikaları. Ankara: Nobel Yayın.
• Güner, H., Çelebi, N., Kaya, G. T. ve Korumaz, M. (2014). Neoliberal eğitim politikaları ve eğitimde fırsat eşitliği bağlamında uluslararası sınavların (PISA, TIMSS ve PIRLS) analizi. Journal of History Culture and Art Research, 3(3), 33-75. http://193.140.9.50/index.php/ilk/article/view/329 adresinden edinilmiştir.
• Güven, D. (2010). Profesyonel bir meslek olarak Türkiye’de öğretmenlik. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 27(2), 13-21. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/43778 adresinden edinilmiştir.
• Halis, M. (2010). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin iş güçlüklerinin örgütsel bağlılıklarına etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 251-266. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/55611 adresinden edinilmiştir.
• Harvey, D. (2015). Neoliberalizmin kısa tarihi. (Çev. A. Onocak). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Hesapçıoğlu, M. (2009). Türkiye'de Cumhuriyet döneminde eğitim politikası ve felsefesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29(29), 121-138. http://www.osmansezgin.com/assets/2018_guz_makale_tcdegitimpol.pdf adresinden edinilmiştir.
• İnal, K. (2006). Neoliberal eğitim ve yeni ilköğretim müfredatının eleştirisi. Praksis, 14, 265-287. http://www.praksis.org/wp-content/uploads/2013/04/014-Inal.pdf adresinden edinilmiştir.
• İnal, K. (2019). Öğretmen ve iktidar: Öğretmenliğin inşasında özneleşme, çelişki ve dönüşüm. Ankara: Töz Yayınları.
• İnsel, A. (2012). İktisat İdeolojisinin Eleştirisi. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Karaboğa, M. T. (2018). Küreselleşme sürecinin eğitim kurumları üzerindeki etkilerine yönelik bir tartışma. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (66), 134-144. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/472605 adresinden edinilmiştir.
• Karakütük, K. (2006). Türkiye'de eğitim bilimleri: Bir bilanço denemesi. M. Hesapçıoğlu ve A. Durmuş (Ed.). Eğitim bilimlerinin eğitim kurumlarımızda yapılanması içinde (s. 19). Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Karataşoğlu, D. (2018). Neoliberal eğitim politikaları bağlamında orta sınıfın okul tercihlerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gaziantep Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Ana Bilim Dalı, Gaziantep.
• Kavak, Y. ve Ekinci, C. E. (1994). Eğitimin finansmanı sorunu ve maliyetlerin azaltılmasına ilişkin alternatif stratejiler. Hacettepe Üniversitesi eğitim fakültesi dergisi, 10(10). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/88204 adresinden edinilmiştir.
• Kavcar, C. (2002). Cumhuriyet döneminde dal öğretmeni yetiştirme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi 35(1-2), 1-13. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/509256 adresinden edinilmiştir.
• Kaya, Ç. ve Yılmaz, T. (2017) Türkiye’de eğitimin finansmanında kamu dışı kaynakların yeri. The Journal of Academic Social Sciences, 5(49), 378-388. https://www.researchgate.net/profile/Tahir-Yilmaz adresinden erişilmiştir.
• Kaya, E. ve Yıldırım, T. (2015). Fen fakültesi biyoloji bölümü öğrencilerinin gözüyle öğretmenlik. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 10 (2), 375-384. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/159877 adresinden erişilmiştir.
• Kayan, M. F ve Memduhoğlu, H. B. (2017). Öğretmen seçme ve atama uygulaması olarak kamu personeli seçme sınavına (Kpss) ilişkin öğretmen adaylarının algıları. YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi. 14(1), 1259-1291. doi: 10.23891/efdyyu.2017.45
• Kızılkaya, E. (2002). Homo economicus tipolojsinin reddi: Karl Polanyi ve Thorstein Veblen’in iktisada bakış açıları. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (2), 73-91. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/310632 adresinden edinilmiştir.
• Kuran, K. (2012). Öğretmen adaylarının KPSS kursu veren dershanelere ve KPSS’ye ilişkin görüşleri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 143-157. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/183006 adresinden edinilmiştir.
• Lazear, E. P. (2000). Economic ımperialism. The Quarterly Journal of Economics, 115(1) 99-146. https://www.nber.org/system/files/working_papers adresinden edinilmiştir.
• McLaren, P. (2007). Kapitalistler ve işgalciler: Imparatorluğa karşı eleştirel bir pedagoji. (Çev. B. Baysal). İstanbul: Kalkedon.
• Ömür, Y. E. (2016). Eğitimde neoliberal yerelleşme ve eleştirisi. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1). https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/270317 adresinden edinilmiştir.
• Öntaş, T. ve Atmaca, T. (2016). Eğitim ve ideoloji bağlamında hesap verebilirlik ve neoliberalizm bağlantısı. Turkish Studies (Elektronik), 11(3), 1813-1828. doi: 10.7827/TurkishStudies.9342
• Özaslan, G. (2015). Öğretmenlerin sahip oldukları mesleki özerklik düzeyine ilişkin algıları. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 25-39. doi:10.14689/issn.2148-2624.1.3c2s2m
• Özsoy, S. ve Ünal, L. I. (2005). Türkiye’de eğitim bilimleri ve öğretmen yetiştirme: Bir yol ayrımının öyküsü. Eğitim Bilim Toplum, 3(11), 78-101. https://www.academia.edu/2476662 adresinden edinilmiştir.
• Patton, M. (1990). Qualitative evaluation and research methods (s. 169-186). Beverly Hills, CA: Sage.
• Sayılan, F. (2006). Küresel aktörler (DB ve GATS) ve eğitimde neo-liberal dönüşüm. Jeoloji Mühendisleri Odası Haber Bülteni, 4, 44-51. https://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/1e03cc77d4bbd6b_ek.pdf adresinden erişilmiştir.
• Soydan, T. (2012). Eğitimin yapısal dönüşümü bağlamında öğretmenlerin istihdamı: İstihdam biçimi farklılıkları üzerine öğretmen ve yönetici görüşlerine dayalı bir araştırma. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(2), 1-13. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/200369 adresinden edinilmiştir.
• Şahin, Ç. ve Kartal, O. Y. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının sınıf öğretmeni yetiştirme programı hakkındaki görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 164-179. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/202326 adresinden edinilmiştir.
• Torun, Y. (2020). Mahalle mekteplerinden vakıf okullarına Türkiye’de eğitimin finansmanı. N. Beltekin (Ed.). Türkiye’ de eğitim iktisadı disiplini içinde (s.411-446). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Ünal, L. I. (2005). Öğretmen imgesinde neoliberal dönüşüm. Eğitim Bilim Toplum, 3(11), 4-15. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/31131425 adresinden edinilmiştir.
• Ünal, L. I. (2011). Öğretmenliğe ve öğretmen yetiştirmeye ilişkin ekonomi politik bir çözümleme. Türkiye’de öğretmen yetiştirme, 3-22. https://d1wqtxts1xzle7.cloudfront.net/31124752/ogretmen_yetistirme adresinden edinilmiştir.
• Ünal, L. I. (2020). Eğitim iktisadından eğitim ekonomi politiğine: Tarihsel bir çözümleme. N. Beltekin (Ed.). Türkiye’ de eğitim iktisadı disiplini içinde (s.1-26). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yıldırım, A. (2011). Öğretmen eğitiminde çatışma alanları ve yeniden yapılanma. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 1 (1), 1-18. http://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex-1423936084.pdf adresinden erişilmiştir.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yıldız, A. (2013). Türkiye’de öğretmenlik mesleğinin dönüşümü: İdealist öğretmenden sınava hazırlayıcı teknisyen öğretmene. Eleştirel Pedagoji Dergisi, 5(27), 43-50. http://muhalefet.org/print.aspx?id=6329&sp=1&haber adresinden erişilmiştir.
• Yılıdız, N. (2008). Neoliberal küreselleşme ve eğitim. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 13-32. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/787152 adresinden erişilmiştir.