Halka Doğru Dergisi'nde Halkın Eğitimi

Yıl 2025, Cilt: 58 Sayı: 1, 133 - 186, 15.04.2025

Nurcan Korkmaz

Öz

Osmanlı Devletinde II. Meşrutiyet Dönemi’nde oluşan görece özgürlükçü ortam içinde hem toplumsal ve siyasal yaşamdaki hem de eğitimdeki gelişmeler ve canlanma halk eğitimi çalışmalarını da etkilemiştir. İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin tüm yurtta hızla teşkilatlanması ve onunla birlikte çeşitli sosyal ve siyasî kuruluşların, derneklerin, cemiyetlerin, gazete ve dergilerin yaygınlaşması sonucunda kadınlara yönelik eğitimler, okuma-yazmaya yönelik çalışmalar, çıraklık eğitimleri, kırsal/tarımsal eğitimler gibi modern halk eğitimi uygulamaları yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu dönemde aydınların devletin kurtuluşuna yönelik çözüm olarak gördükleri “halkçılık” düşüncesini benimseyen yayınlardan biri de “Halka Doğru” Dergisidir. Halka Doğru dergisinin çıkış amacı halkın eğitimi yoluyla halkı uyandırmak ve cehaletten kurtarmak, kırsalı ve köyü dönüştürmek, Anadolu’da bir ulus bilinci inşa etmektir. Bu bağlamda bu çalışmada “Halka Doğru” Dergisi’nde yer alan yazılarda halkın eğitimine yönelik içeriklerin ve dönemin eğitim sorunlarına aydınların çözüm önerilerinin neler olduğu analiz edilmiştir. Doküman analizi yönteminin kullanıldığı çalışmada dergide yer alan halkın eğitimine ilişkin eğitim yazıları 7 başlık altında toplanmıştır. Bunlar: (1) toplumsal kalkınma için bilinçlenme ve örgütlenme, (2) okuma-yazma öğrenme ve okuryazarlığın önemi (3) mektep ihtiyacı, okul açma, (4) meslek eğitimi, (5) evlat terbiyesi, (6) kadınların eğitimi (7) halk sağlığı eğitimidir.

Anahtar Kelimeler

Halka Doğru dergisi, halk eğitimi, II. Meşrutiyet dönemi, halkçılık, modernleşme, ulus inşası.

Education of the People in Halka Doğru Journal

Öz

The developments and revival in social and political life as well as in education in the relatively liberal environment that emerged in the Ottoman Empire during the Second Constitutional Monarchy Period (1908-1918) also affected public education studies. As a result of the rapid organisation of the Committee of Union and Progress throughout the country and the spread of various social and political organisations, associations, societies, newspapers and magazines, modern public education practices such as education for women, literacy studies, apprenticeship training, rural/agricultural training became widespread. In this period, one of the publications that adopted the idea of "populism", which intellectuals saw as a solution for the salvation of the state, was "Halka Doğru" Journal. The aim of "Halka Doğru" Journal was to awaken the people and save them from ignorance through public education, to transform the countryside and the village, and to build a national consciousness in Anatolia. In this context, this study analyses the contents of the articles in the "Halka Doğru" Journal on public education and the intellectuals' suggestions for solutions to the educational problems of the period. In the study in which document analysis method was used, the educational articles on public education in the magazine were categorised under 7 headings. These are: (1) awareness and organisation for social development, (2) learning to read and write and the importance of literacy, (3) the need for schools, opening schools, (4) vocational education, (5) child upbringing, (6) women's education, (7) public health education.

Anahtar Kelimeler

Halka Doğru Journal, public education, Second Constitutional Monarchy period, populism, modernisation, nation building.

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2001). Başlangıçtan 2001’e Türk Eğitim Tarihi. [History of Turkish Education from the Beginning to 2001]. Alfa Yayınları.
• Alkan, Ö.M., Yücekök A. N. ve Turan, İ. (1998). Tanzimattan Günümüze İstanbul’da STK’lar [NGOs in İstanbul from Tanzimat to the Present]. Tarih Vakfı
• Aşçı, E. (2020). II. Meşrutiyet Dönemi Eğitim Politikalarına Bakış [Overview of Education Policies in the Second Constitutional Monarchy Period]. Turkish History Education Journal, 9(2), s. 492-509. DOI: 10.17497/tuhed.676873
• Berkes, N. (2002). Batıcılık, Ulusçuluk ve Toplumsal Devrimler [Westernizm, Nationalism and Social Revolutions]. Kaynak Yayınları.
• Berkes, N. (2008). Türkiye'de Çağdaşlaşma [Modernisation in Turkey]. Yapı Kredi Yayınları Corbin, J.& Strauss, A.(2008). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory.Thousand Oaks:Sage.
• Çavdar, T. (1985). Türkiye’de Nüfus ve Nüfus Sorunu [Population and Population Problem in Turkey]. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 6, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ergün, M. (1996). II. Meşrutiyet Döneminde Eğitim Hareketleri [Education movements in the Second Constutional Monarchy Period]. Ocak Yayınları.
• Ergün, M. (2009). II. Meşrutiyet Dönemindeki Eğitim Reformlarının Türk Modernleşmesindeki Yeri [Importance of Educational Reforms in the Second Constitutional Monarchy Period in Turkish Modernisation]. 100. Yılında II.Meşrutiyet Gelenek ve Değişim Ekseninde Türk Modernleşmesi Uluslar arası Sempozyumu, Bildiriler, İstanbul: Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Marmara Üniversitesi yay, s.263-273.
• Erkek, S.M. (2018). II. Meşrutiyet Döneminde Mesleki Eğitimin Üç Sacayağı: Sanayi, Ticaret ve Ziraat Mektepleri [Three Pillars of Vocational Education in the Second Constitutional Monarchy Period: Industrial, Commercial and Agricultural Schools]. Turkish History Education Journal. Cilt: 7 Sayı: 2, s.443 – 465.
• Forster, N. (1994). The analysis of company documentation. C. Cassell & G. Symon (Ed.) içinde, Qualitative methods in organizational research, a practical guide (s. 147-166). SAGE publication.
• Georgeon, F. (2020). Osmanlı-Türk Modernleşmesi (1900-1930) [Ottoman-Turkish Modernisation (1900-1930)], Çev. Ali Berktay, Yapı Kredi Yayınları.
• Güdek, O. (2007). Halka Doğru Dergisi, Tahlili Fihrist, İnceleme, Seçme Metinler [Halka Doğru Magazine, Analysis Index, Research, Selected Texts]. Fatih Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anadilim dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi.
• Gündoğdu, A., Güler, C. (2023). Halka Doğru Mecmuası ve Halka Doğru Düşüncesi [Halka Doğru Journal and Halka Doğru thought]. Türk Ocağı Yayınları.
• Gündüz, M. (2007). II. Meşrutiyetin Klasik Paradigmaları İçtihad, Sebilü’r-Reşad Ve Türk Yurdu’nda Toplumsal Tezler [Classical Paradigms of the Second Constitutional Monarchy Social Thesis in İçtihad, Sebilü’r Reşad and Türk Yurdu]. Lotus Yayınevi.
• Gürsoy, Ü. (1999). İkinci Meşrutiyet Dönemi Dergileri Üzerine Bir Araştırma [A Research on the journals of the Second Constitutional Monarchy Period]. Bizim Büro Basımevi.
• Hayta, N. ve Ünal, U. (2003). Osmanlı Devlet'inde Yenileşme Hareketleri (17. Yy Başlarından Yıkılışa) [Reform Movements in the Ottoman State (From the Beginning of the 17th Century to the Collapse]. Gazi Kitabevi.
• Karagöz, S. ve Şanal, M. (2015). İkinci Meşrutiyet Dönemi Kadın Gözüyle Kadın Eğitim [Women’s Education from Womens’s Perspective in the Second Constitutional Monarchy Period]. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. Cilt: 8, Sayı: 39, s.679-691.
• Lewis, B. (1998). Modern Türkiye’nin Doğuşu [The Emergence of Modern Turkey]. TTK Yayınları.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass.
• Ocak, H.C. (2002). Osmanlı İktisat Düşüncesinin Gelişiminde Halka Doğru Dergisinin Yeri [The Role of Halka Doğru Magazine in the Development of Ottoman Economic Thought]. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim dalı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans tezi.
• Odabaşı, İ. A. (2011). Selanik İttihat ve Terakki Üçüncü Kulübünün Köylü/Köycü Gazetesi; Vatandaş [The Peasant/Peasant Newspaper of the Thessaloniki Committee of Union and Progress Third Club; Citizen]. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt: 10, Sayı:22, ss. 47-63
• Odabaşı, İ. A. (2015). II. Meşrutiyet Basınında Halkçılık, Köycülük, Sosyalizm [Publicism, Pesantism, Socialism in the Second Constitutinal Monarchy Press]. Dergah Yayınları.
• O’Leary, Z. (2017). The essential guide to doing your research project. SAGE Publications Inc.
• Özden, M. (2011). Bir Halkçı Münevverler Platformu: Halka Doğru Dergisi (1913- 1914) [A Platform of Publicist Untellectuals: Halka Doğru Magazine (1913- 1914)]. Milli Folklor, Yıl 23, sayı 89, s. 109-119.
• Özpay, A. (2016). Sosyal Hayatın Aynası: Halka Doğru [Mirror of Social Life: Halka Doğru]. Uluslararası Edebiyat ve Toplum Sempozyumu Bildirisi. 28-30 Nisan 2016
• Sarınay, Y. (2004). Türk Milliyetçiliğinin Tarihi Gelişimi ve Türk Ocakları (1912- 1931) [The Historical Delevopment of Turkish Nationalism and Turkish Ocaks (1912-1931)]. Ötüken Neşriyatı.
• Sâtı Bey, M. (2002). Eğitim ve toplumsal sorunlar üzerine konferanslar [Lectures on education and social problems]. (Haz. O. Kafadar, F. Öztürk). Kültür Bakanlığı Yay.
• Somel,S.A. (2019). Osmanlı’da Eğitimin Modernleşmesi (1839- 1908) İslamlaşma, Otokrasi ve Disiplin [Modernisation of Education in the Ottoman Empire (1839- 1908)]. Çev. Osman Yener. Üçüncü Baskı. İletişim Yayınları. Şahin, M., Tokdemir, M. (2011). II. Meşrutiyet Döneminde Eğitimde Yaşanan Gelişmeler [Developments in Education during the Second Constitutional Monarchy Period]. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(4), 851 - 876.
• Tamir, A. ve Aytaç, P. (2022). Halka Doğru [Towards the Public]. Mustafa Sever (Ed). Barış Kitap
• Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Eğitim Sistemindeki Değişmeler [Changes in the Education System from Tanzimat to the Republic]. İçinde; Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, Cilt 2 s. 456–478, İletişim Yayınları.
• Tezel, Y. S. (1986). Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi (1923 – 1950) [Economic History of the Republican Era (1923-1950)]. Yurt Yayınları.
• Toprak, Z. (2013). Türkiye'de Popülizm 1908-1923 [Popularism in Turkey 1908- 1923)]. Doğan Kitap
• Yıldırım, D. (1998) Türkiye’de Folklor araştırmalarının gelişme devreleri [Development of Folklore Research in Turkey]. Türk Bitiği içinde. Akçağ yayıncılık (43-60).
• Yıldız, A. (2021). Osmanlı’da Modern Halk Eğitiminin Doğuşu. Mehmet Bilir’e Armağan [The Emergence of Modern Public Education in the Ottoman Empire]. içinde. (ed. Meral Uysal, Ahmet Yıldız, Ş. Erhan Bağcı, Nurcan Korkmaz). Ankara Üniversitesi Yayınları
• Yiğitbaş, M. ve Özdemir, H. (2012). Türkçü Bir Dergi: Halka Doğru ve Şiir Dünyası. Edebi Eleştiri Dergisi [A Turkic Journal: Halka Doğru and Poetry World]. Takvim-i Vekayi’den 1928 Yılına Süreli Yayınlar ve Edebiyat Özel Sayısı, s. 311-328.
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. https://opendocs.ids.ac.uk/opendocs/bitstream/handle/20.500.12413/2989/PP% 20InBrief%20 adresinden 05.12.2023 tarihinde alınmıştır.
• Zürcher, E. J. (2006). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi [Turkey: A Modern History]. İletişim Yayınları.