ADİL YARGILANMA HAKKI KARŞISINDA YASAMA DOKUNULMAZLIĞINI YENİDEN DÜŞÜNMEK: ATİLLA KART OLAYI ÜZERİNE BİR DENEME

Yıl 2011, Cilt: 60 Sayı: 2, 367 - 416, 01.06.2011

Serkan Yolcu

https://doi.org/10.1501/Hukfak_0000001631

Cited By: 2

Öz

Yasama dokunulmazlığının içeriği ve sınırları hep tartışma konusu olmuştur. Ancak bugüne kadar hiçbir milletvekili dokunulmazlığı nedeniyle yargılanamıyor olmasından şikâyetçi olmamıştı. Oysa Atilla Kart olayında milletvekili, Anayasa tarafından kendisine sağlanan ‘yargılanmama’ ayrıcalığından şikâyet etmiş ve hakkında ceza davaları açılmış olmasına rağmen TBMM tarafından yasama dokunulmazlığı kaldırılmadığı için yargılanamadığını ve bu nedenle sahip olduğu dokunulmazlığın kendisinin adil yargılanma hakkını ihlal ettiğini ileri sürmüştür. Bu, bugüne kadar benzerine rastlanmamış bir iddiadır. Bu iddiayı inceleyen Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin (AİHM) verdiği
karar da yasama dokunulmazlığını adil yargılanma hakkı açısından
incelemeye tabi tutmayı gerektirmiştir. Çalışmada AİHM’nin Atilla Kart
olayına ilişkin verdiği karardan hareketle, yasama dokunulmazlığı
kurumunun adil yargılanma hakkı ile çatışıp çatışmadığı ve Türk
hukukundaki mevcut durumun AİHM ölçütlerine uygunluğu
incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yasama bağışıklıkları, Yasama dokunulmazlığı, Adil yargılanma hakkı, Mahkemeye başvurma hakkı, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi

Rethinking Parliamentary Immunity in View of Right to a Fair Trial: An Essay on the Case of Atilla Kart

Öz

The meaning and limits of parliamentary immunity have always been argued. But no member of parliament has complained that he could not be put on trial up until now. However, in the case of Atilla Kart, a Member of Parliament, he complained of the privilege to not be tried and claimed that although there were criminal actions brought against him, he could not be tried because the Turkish Grand National Assembly (TGNA) did not lift his parliamentary immunity and thus this immunity infringed his right to a fair trial. This is such a claim as has never been seen before. The decision given by the European Court of Human Rights (ECHR), which examined this claim, had to examine parliamentary immunity in terms of the right to a fair trial. This article examines whether parliamentary immunity interferes with right to a fair trial as well as the compatibility of the current situation of Turkish law according to the criteria of the ECHR, taking into consideration the decision of the ECHR in the Atilla Kart case

Anahtar Kelimeler

Parliamentary immunities, Right to a fair trial, Right to access to a court, European Court of Human Rights

Kaynakça

• Abdulhakimoğulları, Erdal. (2008). Bir Yasama Bağışıklığı Türü Olarak Türkiye’de Yasama Dokunulmazlığı. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Adalet Bakanlığı İnsan Hakları Bilgi Bankası. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Metni. 21.02.2009 tarihinde http://www.inhak- bb.adalet.gov.tr/aihs/aihsmetni.htm adresinden erişildi.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) Kart v. Türkiye Davası gayrıresmi Türkçe çevirisi. 20.02.2009 tarihinde http://www.inhak- bb.adalet.gov.tr/aihm/aihmtkliste.asp adresinden erişildi.
• Aktaş, Kadir. (2006). Yasama Dokunulmazlığı Kurumunun Türkiye’deki Gelişimi. Yasama Dergisi, Sayı 3, s.85–114.
• Brems, Eva. (2005). Conflicting Human Rights: An Exploration in the Context of the Right to a Fair Trial in the European Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms. Human Rights Quarterly, Cilt 27, Sayı 1, s.294-326.
• Gölcüklü, Feyyaz. (1994). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ‘Adil Yargılanma’. AÜSBFD, Cilt 49, Sayı 1-2, s.199–234.
• Gözler, Kemal. (2000). Türk Anayasa Hukuku. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Gözler, Kemal. (2001). Anayasa Değişikliği Gerekli mi?1982 Anayasası İçin Bir Savunma. Bursa: Ekin Kitabevi.
• Gözler, Kemal. (2001). Yasama Dokunulmazlığı: Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi. AÜSBFD, Cilt 56, Sayı 3, s.71–102.
• Gözübüyük, Şeref ve Gölcüklü, Feyyaz. (2007). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması - Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi İnceleme ve Yargılama Yöntemi. 7. Bası. Ankara: Turhan Kitabevi Yayınları.
• İba, Şeref. (2008). Anayasa Hukuku ve Siyasal Kurumlar. 2. Bası. Ankara: Turhan Kitabevi.
• İnceoğlu, Sibel. (2005). İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi Kararlarında Adil Yargılanma Hakkı- Kamu ve Özel Hukuk Alanlarında Ortak Yargısal Hak ve İlkeler. 2. Baskı. İstanbul: Beta.
• Keskinsoy, Ömer. (2008). Yasama Dokunulmazlığı. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Kıratlı, Metin. (1961). Parlamenter Muafiyetler. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Monti, G. (1999). Osman v. U.K.- Transforming English Negligence Law into French Administrative Law?. International and Comparative Law Quarterly, Vol. 48, s.757-778.
• Oder, Bertil Emrah ve Kanadoğlu, Osman Korkut. (2008). Uygulamalı Anayasa Hukuku. İstanbul: Beta.
• Özbudun, Ergun. (2002). Türk Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin.
• Özbudun, Ergun. (2005). Constitutional Debates on Parliamentary Invoilability in Turkey. European Constitutional Law Review, Cilt 1, Sayı 2, s.272–280.
• Polonya Anayasası. 05.03.2009 tarihinde http://www.servat.unibe.ch/ icl/pl00000_.html adresinden erişildi.
• Sevinç, Murat. (2004). Türkiye’de Milletvekillerinin Dokunulmazlıkları. Ankara: Kırlangıç Yayınları.
• Sevinç, Murat. (2007). 22. Yasama Dönemi’nin (2002–2007) Ardından Yasama Bağışıklıkları Konusu. AÜSBFD, Cilt 62, Sayı 3, s.319-347.
• Sevinç, Murat. (2008). AİHM Kararı Ardından Milletvekili Dokunulmazlığı Ne Olacak?. 26.08.2008 tarihinde http://www.bianet.org/bianet/kategori/bianet/108402/aihm-karari- ardindan-milletvekili-dokunulmazligi-ne-olacak adresinden erişildi.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Önerisi. 15.12.2008 tarihinde http://www.barobirlik.org.tr/yayinlar/kitaplar/2007_Anayasa%20Tas lagi_TBB.pdf adresinde erişildi.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Önerisi. 15.12.2008 tarihinde http://www.ntvmsnbc.com/news/419859.asp adresinden erişildi.
• UNPD Initiative on Parliaments, Crisis Prevention and Recovery In Association with the Inter-Parliamentary Union. (Eylül 2006). Parliamentary Immunity-Background Paper prepared by the Inter- Parliamentary Union. Geneva. 05.03.2009 tarihinde http://www.gopacnetwork.org/Docs/Global/IPU%20-%20UNDP %20Immunity%20Paper.pdf adresinden erişildi.
• Van der Hulst, Marc. (2000). The Parliamentary Mandate: A Global Comparative Study. Geneva: Inter-Parliamentary Union. 05.03.2009 tarihinde http://www.ipu.org/PDF/publications/mandate_e.pdf adresinden erişildi.
• Wigley, Simon. (2009). Parliamentary Immunity in Democratizing Countries: The Case of Turkey. Human Rights Quarterly, Cilt 31, Sayı 3, s.567–591.