ROMA HUKUKU VE TÜRK HUKUKUNDA TAŞINMAZ LEHİNE İRTİFAK HAKLARININ ÖZELLİKLERİ

Yıl 2020, Cilt: 69 Sayı: 2, 617 - 663, 28.12.2020

Bahar Öcal Apaydın

https://doi.org/10.33629/auhfd.848694

Cited By: 1

Öz

İsviçre ve Türk hukuk düzenlerinde taşınmaz lehine irtifak hakları, bir taşınmaz üzerinde kullanma yahut yararlanma sağlayan sınırlı ayni haklardandır. Taşınmaz lehine irtifak hakları Roma hukukunda eski çağlarda tarım toplumunun ihtiyaçlarını karşılamak üzere ortaya çıkmış ve zamanla toplumun değişen ihtiyaçları doğrultusunda çeşitlenmiştir. Taşınmaz lehine irtifak haklarının özellikleri bakımından belirleyici olan ilke ve ölçütler ise Romalı hukukçular tarafından geliştirilmiştir. Bu ilke ve ölçütler şu şekilde sıralanabilir: Taşınmaz lehine irtifak hakkı bakımından benimsenen objektif yarar ölçütü; malikin kendisine ait taşınmaz üzerinde irtifak hakkı kuramaması; irtifak hakkının içeriğinin bir yapma ediminden oluşmaması ve taşınmaz lehine irtifak hakkının bölünememesi. İsviçre Medeni Kanunu’nun ve Türk Medeni Kanunu’nun taşınmaz lehine irtifak haklarına ilişkin hükümlerinin bazıları, bu ilke ve koşulların esas alındığı bir anlayışla düzenlenmiştir. Örneğin, taşınmaz lehine irtifak hakkının içeriğinin bir yapma ediminden oluşamayacağı ilkesi her iki hukuk düzeninde de benimsenmiş ve bu doğrultuda gerek İsviçre Medeni Kanunu’nda gerekse Türk Medeni Kanunu’nda hüküm sevk edilmiştir. Ne var ki, söz konusu kanunlaştırmalarda farklı bir anlayışı yansıtan hükümlerle karşılaşmak da mümkündür. Örneğin, İsviçre ve Türk hukuk düzenlerinde malik kendi taşınmazı üzerinde bir başka taşınmazı lehine irtifak hakkı tesis edebilir. Bu çalışmanın amacı, taşınmaz lehine irtifak haklarının özelliklerini İsviçre hukukunu da dikkate almak suretiyle, Roma hukuku ile Türk hukukunu karşılaştırarak incelemektir.

Anahtar Kelimeler

Taşınmaz lehine irtifak hakları, yarar ölçütü, nemini res sua servit, servitus in faciendo consistere nequit, servitutes dividi non possunt

The Characteristic of Predial Servitudes in Roman Law and Turkish Law

Öz

Predial servitudes are limited rights in rem which provide usus on a land in Swiss and Turkish legal order. Predial servitudes had emerged in Roman law in order to meet the needs of agricultural society in ancient times and had been diversified in line with the changing needs of society. The principles and criteria which are decisive in terms of the predial servitudes had been developed by Roman jurists. These principles and criteria can be listed as follows: utilitas fundi; nemini res sua servit; servitus in faciendo consistere nequit and servitutes dividi non possunt. Some of the provisions of the Swiss Civil Code and the Turkish Civil Code on predial servitudes are regulated with a perspective on which these principles and criteria are based. For example, the principle of servitus in faciendo consistere nequit adopted in both legal systems and in this respect, the Swiss Civil Code and the Turkish Civil Code contains provisions regarding this principle. However, it is also possible to come across provisions that reflect a different perspective in these codifications. For example, in Swiss and Turkish legal systems, the owner may establish an easement on her/his land in favor of her/his another land. The aim of this study is to examine the characteristics of predial servitudes by comparing Roman law with Turkish law and also taking into account Swiss law.

Anahtar Kelimeler

Predial servitudes, utilitas, nemini res sua servit, servitus in faciendo consistere nequit, servitutes dividi non possunt

Kaynakça

• Akipek, J./Akıntürk, T. (2009), Eşya Hukuku, İstanbul, Beta Basım Yayım A.Ş.
• Arangio-Ruiz, V. (2002), Istituzioni di Diritto Romano, Napoli, Jovene Editore.
• Ayiter, N. (1983), Eşya Hukuku, 2. Bası, Ankara Savaş Yayınları.
• Betti, E. (1947), Istituzioni di Diritto Romano, C. I, 2. Bası, Milano CEDAM.
• Biondi, B. (1954), Le servitù prediali nel diritto romano, Milano, Giuffrè Editore.
• Bonfante, P. (1972), Corso di Diritto Romano, C. III: Diritti Reali, Milano, Giuffrè Editore.
• Buckland, W.W. (1963), A Text-Book of Roman Law From Augustus to Justinian, Cambridge, Cambridge University Press.
• Burdese, A. (1970), Servitù (Diritto Romano), Novissimo Digesto Italiano, Torino, UTET.
• Burdese, A. (1993), Manuale di Diritto Privato Romano, Torino, UTET.
• Burdese, A. (2007), Le servitù prediali, Linee teoriche e questioni pratiche, Padova, CEDAM.
• Cantarella, E. (2010), Diritto Romano, Istituzioni e Storia, Milano, Mon-dadori Università Editore.
• Capogrossi Colognesi, L. (1972), Una Servitus, Studi in Onore di Giuseppe Grosso, C.V, Torino Giappichelli Editore.
• Capogrossi Colognesi, L. (2004), L’Invenzione dei diritti reali in diritto romano, Diritto romano e terzo millennio, Radici e prospettive dell’esperienza giuridica contemporanea, Napoli, Jovene Editore.
• Caravale, M. (1970), Servitù (Diritto Intermedio), Novissimo Digesto Ita-liano, Torino, UTET.
• Comporti, M. (1990), Servitù (Diritto Intermedio), Enciclopedia del Diritto, C.42, Milano, Giuffrè Editore.
• Corbino, A. (1990), Servitù (Diritto Romano), Enciclopedia del Diritto, C.42, Milano, Giuffrè Editore.
• Corbino, A. (1999), Servitus oneris ferendi e refectio parietis, in Mélanges en L’honneur de C.A. Cannata 1. Genève, Helbing et Lichtenhahn.
• Di Marzo, S. (Çev.: Umur, Ziya) (1954), Roma Hukuku, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Digesti o Pandette dell’Imperatore Giustiniano, (Çev.: Schipani, S.) (2005), Milano, Giuffrè Editore, C. II.
• Erdoğmuş, B. (2006), Roma Eşya Hukuku, İstanbul, Der Yayınları.
• Erişgin, Ö. (2008), Klasik Dönem Hukukçularında Bir “Açık Değer” Ola-rak Utilitas Publica, Prof. Dr. Bilge Öztan’a Armağan, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Esener, T./Güven, K. (2017) Eşya Hukuku, Yetkin Yayınları.
• Girard, P. F. (2003), Droit Romain, 8. Bası, Paris, Edition Dalloz.
• Grosso, G. (1944), I problemi dei diritti reali nell’impostazione romana, Torino, Giappichelli Editore.
• Grosso, G. (1969), Le servitù prediali nel diritto romano, Torino, Giappichelli Editore.
• Gruppo Editoriale (2006), Dizionario Giuridico Romano, 4. Bası, Napoli, Edizione Simone.
• Göksu, T. (2016), Sachenrecht Art. 641-977 ZGB, CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, [CHK-ZGB].
• Guarino, A. (2002), Ragguaglio di Diritto Privato Romano, Napoli, Jovene Editore, 2002.
• Guarino, A. (2006), Istituzioni di Diritto Romano, Napoli, Jovene Editore.
• Gürsoy, K. /Eren F./Cansel, E. (1984), Türk Eşya Hukuku, 2. Bası, Ankara, Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Honig, R. (Çev.: Talip, Ş.) (1938), Roma Hukuku, 2. Bası, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Hübner, R. (Çev.: Philbrick, F. S.) (2000), A History of Germanic Private Law, New Jersey, The Lawbook Exchange Ltd.
• Karlowa, O: Römische Rechtsgeschichte II, Leipzig 1901.
• Kähr, M. (2016), ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch OFK - Orell Füssli Kommentar, 2016 [OFK-ZGB].
• Koschaker, P./Ayiter, K. (1993), Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Köprülü, B./Kaneti, S. (1982-1983), Sınırlı Ayni Haklar, 2. Bası, İstanbul, Fakülteler Matbaası.
• Küçükgüngör, E. (1998), Roma Hukukunda İntifa Hakkı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara.
• Küçükgüngör, E. (2007), Roma Hukukunda Vasiyet (Testamentum), Ankara, Yetkin Yayınları.
• Levy, E. (1951), West Roman Vulgar Law, Philadelphia, The American Philosophical Society.
• Liver, P. (1980), Die Grunddienstbarkeiten Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Das Sachenrecht, Die Dienstbarkeiten und Grundlasten (Art. 730-792) ZK - Zürcher Kommentar Band/Nr. IV/2a/1, Schulthess Polygraphischer Verlag AG [ZK-ZGB].
• Lokin, J.H.A/Meijering, R./Stolte, B.H./Van der Wal, N. (Çev.: Murison, A.F.) (2010), Theophili Antecessoris Paraphrasis Institutionum, Groningen.
• Longo, A. (1890), La Teoria dell’indivisibilità delle servitù prediali in dirit-to romano, Palermo, Edizione del Boccone del Povero.
• Marrone, M. (2006), Istituzioni di Diritto Romano, 3. Bası, Palermo, Palumbo &C. Editore.
• Oğuzman K./Seliçi Ö./Oktay Özdemir, S. (2017), Eşya Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi.
• Oğuzoğlu, C. (1959), Roma Hukuku, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları.
• Öcal, B. (2010), Roma Hukukunda Taşınmaz Lehine İrtifaklara İlişkin Davalardaki (Actio Confessoria ve Actio Negatoria) Temel Sorunlar, AÜHFD, C. 59, Sa. 3.
• Öcal Apaydın B. (2014), Roma Hukukundan Günümüze Taşınmaz Lehine İrtifak Hakları, Yetkin Yayınları.
• Perozzi, S. (2002), Istituzioni di Diritto Romano, C. I, Aynı bası 1928, Roma, Cigno G.G. Edizioni.
• Pichonnaz, P. (2008), Les fondements romains du droit privé, Genève, Zurich, Bâle, Schulthess.
• Piotet, P. (1978), Les droits réels limités en general, Les servitudes et Les charges foncières, Fribourg, Editions Universitaires Fribourg Suisse.
• Pugliese, G./Vacca, L./Sitzia F. (2007), Istituzioni di Diritto Romano, 3. Bası, Torino, Giappichelli Editore.
• Riccobono, S./Baviera, G.- Ferrini, C.- Furlani, G. (1940), FIRA, Floransa, S. a. G. Barbèra.
• Robaye, R. (2005), Le droit romain, 3. Bası, Brüksel, Bruylant.
• Rossel, V./Mentha, F.H. (1922), Manuel du Droit Civil Suisse, C.II, Lozan, Librairie Payot&Cie.
• Salkowski, C. (Çev. Whitfields, E. E.) (2008), Institutes and History of Roman Private Law: With Catena of Texts, New Jersey, Lawbook Exchange, Ltd.
• Sanfilippo, C. (2002), Istituzioni di Diritto Romano, 10. Bası, Rubettino Editore.
• Schulz, F. (1969), Classical Roman Law, 4. Bası, Oxford, Clarendon Press.
• Segré, G. (1931), Corso di Diritto Romano, La comproprietà e la comunio-ne degli altri diritti reali, Torino, Giappichelli Editore.
• Segré, G. (1933), La clausola restitutoria nelle azioni “de servitutibus”, e le formule delle azioni relative alla “servitus oneris ferendi”, BIDR 41.
• Sirmen, L. (2017), Eşya Hukuku, Ankara, Yetkin Yayınları.
• Solazzi, S. (1947), Requisiti e modi di costituzione delle servitù prediali, Napoli, Jovene Editore.
• Solazzi, S. (1952), Sul principio 'nemini res sua servit', SDHI 18, s. 223-226.
• Steinauer, P. H. (2012) Les droits réels, C. II, Bern, Editions Staempfli&Cie SA Bern.
• Talamanca, M. (1989), Lineamenti di Storia del Diritto Romano, 2. Bası, Milano, Giuffrè Editore.
• Tek, G. S. (2017), Yararı Kalmayan ya da Azalan İrtifak Haklarının Sona Ermesi (MK m. 785), İstanbul, Oniki Levha Yayıncılık.
• Umur, Z. (1983a.), Roma Hukuku Lügatı, İstanbul, Fakülteler Matbaası.
• Watkin, T. G. (1999), An Historical Introduction to Modern Civil Law, Dartmouth, Ashgate Publishing.
• Wieland, C. (Çev. Bovay, H.) (1913), Les droits réels dans le Code Civil Suisse, C.I, Paris M. Girard&E. Brière Libraires-Editeurs.
• Yiannopoulos, A. N. (1968), Predial Servitudes; General Principles: Louisiana and Comparative Law, Louisiana Law Review C. 29, Sa. 1, s. 1-45.