YARGI KARARLARI IŞIĞINDA NEW YORK SÖZLEŞMESİ’NE GÖRE YABANCI HAKEM KARARLARININ TÜRKİYE’DE TENFİZİ ENGELİ OLARAK HUKUKİ DİNLENİLME HAKKI ÜZERİNE BAZI DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2023, Cilt: 72 Sayı: 2, 811 - 844, 07.07.2023

Levent Börü

https://doi.org/10.33629/auhfd.1295689

Öz

Yabancı hakem kararlarının tanınması ve tenfizi konusunda Türkiye’de geçerli olan iki düzenleme vardır: Bunlardan ilki 5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’dur. Diğeri ise Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrasına İlişkin New York Sözleşmesi’dir. 10.06.1958 tarihli Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrasına İlişkin New York Sözleşmesi (New York Konvansiyonu) hükümleri Anayasa m. 90 çerçevesinde bir kanunla onaylanarak Türk iç hukukunun bir parçası durumuna getirilmiştir. New York Sözleşmesi, hukukî dinlenilme hakkını hakem kararının tenfizine engel olabilecek bir sebep olarak V/1-b maddesinde düzenleme konusu yapmıştır. New York Sözleşmesi’nde açıkça “iddia ve savunma hakkı” ifadesi kullanılmış olsa da modern zamandaki gelişmeler dikkate alındığında artık bunun yerine “hukuki dinlenilme hakkı” kavramının daha yerinde olması sebebiyle makalemizde bu kavramın kullanılması tercih edilmiştir. Makalemizde hukuki dinlenilme hakkının, bilgilenme, açıklama-ispat hakkı ve dikkate alınma-değerlendirme hakkı unsurlarının New York Sözleşmesi m. V/1-b uyarınca bazı özel kavramlarla (kamu düzeni, silahların eşitliği ilkesi, somutlaştırma yükü, gerekçe ve sürpriz karar verme yasağı ile) ilişkisi Türkiye’deki yargı kararları kapsamında değerlendirilmesi yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

New York Sözleşmesi, Tenfiz, Tenfiz Engeli, Hukuki Dinlenilme Hakkı, Kamu Düzeni

Kaynakça

• Akıncı, Ziya. Milletlerarası Tahkim. İstanbul: Vedat, 2020.
• Arslan, Ramazan, Ejder Yılmaz, Sema Taşpınar Ayvaz ve Emel Hanağası. Medeni Usul Hukuku. Ankara: Yetkin, 2022.
• Aslan, Adem. “Tahkim Davalarında Hukuki Dinlenilme Hakkı ve Kamu Düzeni.” İçinde Tahkimde Hukuki Dinlenilme Hakkı, Editörler: Ziya Akıncı ve Yasin Ekmen, 22-47, İstanbul: Onikilevha, 2022.
• Atalı, Murat, İbrahim Ermenek ve Ersin Erdoğan. Medeni Usul Hukuku. Ankara: Yetkin, 2022.
• Aydemir, Fatih. Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi. İstanbul: Onikilevha, 2017.
• Börü, Levent. “İsviçre Federal Temyiz Mahkemesi 1. Hukuk Dairesi’nin 01.09.2011 Tarihli Kararı.” Ankara Barosu Dergisi, S. 1 (2012): 223-227.
• Börü, Levent. Medeni Usul Hukukunda İddia ve Somutlaştırma Yükü. Ankara: Yetkin, 2016. (Somutlaştırma Yükü)
• Budak, Ali Cem ve Varol Karaaslan. Medeni Usul Hukuku. İstanbul: Filiz, 2022.
• Dayınlarlı, Kemal. Milli- Milletlerarası Kamu Düzeni ve Tahkime Etkileri. Ankara: Dayınlarlı, 1994.
• Demir Gökyayla, Cemile. “Tahkimde Adil Yargılanma Hakkı- Hukuki Dinlenilme Hakkı ve Kamu Düzeni.” İçinde Tahkimde Hukuki Dinlenilme Hakkı, Editörler: Ziya Akıncı ve Yasin Ekmen, 65-83, İstanbul: Onikilevha, 2022.
• Demirkol, Berk. “Karşılaştırmalı Hukukta Hakem Kararlarının Tenfizinde Hukuki Dinlenilme Hakkı.” İçinde Tahkimde Hukuki Dinlenilme Hakkı, Editörler: Ziya Akıncı ve Yasin Ekmen, 179-198, İstanbul: Onikilevha, 2022.
• Deynekli, Adnan. “Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizinde Karşılaşılan Sorunlar.” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof.Dr.Hakan Pekcanıtez’e Armağan), Özel Sayı (2014): 105-122.
• Ekşi, Nuray. “Yargıtay Kararları Işığında ICC Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi.” Ankara Barosu Dergisi 67, S. 1 (2009): 54-74. (Tenfiz)
• Ekşi, Nuray. “Yargıtay Kararları Işığında Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizinde Kamu Düzeni.” Public and Private International Law Bulletin (Prof.Dr. Cemal Şanlı’ya Armağan) 40, S. 23 (2020): 143-201. (Kamu Düzeni)
• Ersen Perçin, Gizem. Milletlerarası Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı. İstanbul: Onikilevha, 2023.
• Ertekin, Erol ve İzzet Karataş. Uygulamada İhtiyari Tahkim ve Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi Tanınması. Ankara: Yetkin, 1997.
• Görgün, L. Şanal, Levent Börü ve Mehmet Kodakoğlu. Medeni Usul Hukuku. Ankara: Yetkin, 2022.
• Gül, Mehmet Akif. “New York Sözleşmesi Bağlamında Hukuki Dinlenilme Hakkının İhlali.” TAAD 7, S. 29 (2017): 361-406. (Hukuki Dinlenilme)
• Gül, Mehmet Akif. New York Sözleşmesi Bağlamında Usuli Tenfiz Engelleri. İstanbul: Onikilevha, 2016. (Tenfiz Engelleri)
• Güvenalp, Ferda Nur. “Tahkimde Tarafların Eşitliği ve Hukuki Dinlenilme Hakkı.” İçinde Tahkimde Hukuki Dinlenilme Hakkı, Editörler: Ziya Akıncı ve Yasin Ekmen, 103-107, İstanbul: Onikilevha, 2022. (Hukuki Dinlenilme)
• Güvenalp, Ferda Nur. Milletlerarası Tahkimde İddia ve Savunma Hakkının İhlali. İstanbul: Onikilevha, 2018. (İhlal)
• Hanağası, Emel. Medeni Yargılama Hukukunda Silahların Eşitliği. Ankara: Yetkin, 2016.
• Okay Tekinsoy, Özge. İdare Hukukunda Kamu Düzeni Kavramı. İstanbul: Onikilevha, 2011.
• Özbay, İbrahim ve Yavuz Korucu. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkim HMK m. 407-444. Ankara: Adalet, 2016.
• Özbay, İbrahim. “Hakem Kararlarında Gerekçe.” BATİDER XXI, S. 2 (2001): 299-322. (Gerekçe)
• Özbay, İbrahim. Hakem Kararlarının Temyizi. Ankara: Yetkin, 2004. (Temyiz)
• Özbek, Mustafa Serdar. “Hakem Kararlarına Karşı İptal Davası Açma Hakkından Feragat Edilmesi.” İçinde Prof. Dr. Necmettin Berkin’e Armağan, Editör: MİHBİR, 801-833, İstanbul: Filiz, 2021. (Feragat)
• Özbek, Mustafa Serdar. Tahkim Hukuku Cilt II. Ankara: Yetkin, 2022. (Tahkim)
• Özekes, Muhammet. Medeni Usul Hukukunda Hukuki Dinlenilme Hakkı. Ankara: Yetkin, 2003.
• Pekcanıtez, Hakan ve Ali Yeşilırmak. Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku Cilt III. İstanbul: Onikilevha, 2017.
• Pekcanıtez, Hakan. “Hukuki Dinlenilme Hakkı.” İçinde Makaleler Cilt I, Editör: Hakan Pekcanıtez, 509-555, İstanbul: Onikilevha, 2016.
• Şit, Banu. Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi. Ankara: İmaj, 2005.
• Tanrıver, Süha. “Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tenfizi Bağlamında Kamu Düzeninin Etkisi.” MHB (Prof. Dr. Yılmaz Altuğ’a Armağan), (1997-1998): 467-491.
• Yardımcı, Taner Emre. Hukuk Yargılamasında Somutlaştırma Yükü. İstanbul: Onikilevha, 2017.
• Yılmaz, Ejder. “Hukuki Dinlenilme Hakkı.” İçinde Tahkimde Hukuki Dinlenilme Hakkı, Editörler: Ziya Akıncı ve Yasin Ekmen, 1-20, İstanbul: Onikilevha, 2022.