Tüketici Sözleşmelerinde Usule İlişkin Haksız Şartlar

Yıl 2024, Cilt: 73 Sayı: 1, 251 - 308, 22.04.2024

Gökberk Özsöker

https://doi.org/10.33629/auhfd.1363499

Öz

Makalede, öncelikle medeni usul hukukunda irade özerkliği ve usul sözleşmesi kavramları incelenmektedir. Bu sözleşmelerdeki genel işlem koşulları, dürüstlük kuralına aykırılıkları itibariyle sözleşmede kullananın karşı tarafına makul derecenin üzerinde dezavantaj oluşturabilirler. Tüketici sözleşmelerinde, genel işlem koşullarının hukuki soruna yol açacak biçimde kullanılmasının doğuracağı sonuç açıklığa kavuşturulmalıdır. Böyle bir durumda, genel işlem koşulları, sözleşmenin içeriğine etki etmezler. İkinci olarak makalede, 5 Nisan 1993 tarihli ve 93/13/AET sayılı Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Konsey Direktifi çerçevesinde haksız şart kavramına değinilmektedir. Genel işlem koşullarında adil olmayan niteliği değerlendirmek için, hukuki ölçütlerin genel olarak düzenlenmesi gerekmektedir. Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Direktif, bir asgari uyumlaştırma şartıdır. Direktif, sözleşmelerin usul yönünden de denetimini içerir. Son olarak konu Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar Hakkında Yönetmelik Eki’nde, haksız şartlara örnek olarak yer alan tahkim sözleşmesi, mevcut delilin tüketici tarafından gösterilmesinin ölçüsüz derecede sınırlandırılması sonucunu doğuran delil sözleşmesi ve ispat yükü sözleşmesi ile ele alınacaktır. Ayrıca yetki sözleşmesi de gözden geçirilecektir.

Anahtar Kelimeler

Haksız Şartlar, Tahkim, Delil Sözleşmesi, İspat Yükü, Yetki Sözleşmesi

Unfair Terms Regarding the Procedure in Consumer Contracts

Öz

This article, first examines the concepts of party autonomy and procedural agreement within the ambit of law of civil procedure. General terms covered in these contracts could have unreasonably negative impacts when they are contrary to the good faith requirement. The consequence of the use of general terms in consumer contracts in a way that causes question of law should be clarified. Under this circumstance, mentioned terms would be regarded as ineffective. Second, it delves into the concept of unfair terms within the context of the Council Directive 93/13/EEC of 5 April 1993 on Unfair Terms in Consumer Contracts. It is necessary to regulate in a general way the criteria for law for assessing the unfair character of general terms. The Unfair Terms in Consumer Contracts Directive is a minimal harmonization clause. It has also procedural controls on contracts. Finally, the article concludes with elaboration upon arbitration agreement, agreements resulting in disproportionate limitation of the offering and presenting evidence by consumer, and agreement to determine the burden of proof, which are indicative of unfair terms pursuant to the Annex of Regulation on Unfair Terms in Consumer Contracts. Venue agreement is also analyzed.

Anahtar Kelimeler

Unfair Terms, Arbitration, Evidence Agreement, Burden of Proof, Venue Agreement.

Kaynakça

• Akipek Öcal, Şebnem. “Banka Mevduat Sözleşmeleri ve Tüketicinin Korunması.” İçinde 6. Tüketici Hukuku Kongresi, 17-18-19 Kasım 2016, Sektörel Bazda Tüketici Hukuku Uygulamaları, 23-38, İstanbul: Aristo, 2017.
• Akipek Öcal, Şebnem. “Genel İşlem Koşulları ile Haksız Şartlara Karşılaştırmalı Bir Yaklaşım.” İçinde AÜHF 90. Kuruluş Yıldönümü Armağanı, 363-375, Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınları, 2017.
• Akipek, Şebnem ve Murat Aydoğdu. Milli Şerh. Ed. Hakan Topbaş ve Özlem Tüzüner, İstanbul: Aristo, 2016.
• Akkan, Mine. Pekcanıtez Usul Medenî Usul Hukuku. C. 1. 15. Bası. İstanbul: Onikilevha, 2017.
• Alangoya, Yavuz. Medeni Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 1973.
• Alangoya, Yavuz, M. Kâmil Yıldırım ve Nevhis Deren-Yıldırım. Medenî Usul Hukuku Esasları. 7. Baskı. İstanbul: Beta, 2009.
• Aras, Aslı. “Bir Yargıtay Kararı Işığında Tüketici Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları.” Erciyes HFD 7. S. 3-4 (2012): 135-153.
• Arslan, Ramazan. “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Delil Sözleşmesi Konusunda Getirdiği Yenilikler,” Bankacılar Dergisi, Özel Sayı (Ocak 2013): 67-71.
• Arslan, Ramazan ve Süha Tanrıver. Yargı Örgütü Hukuku. 2. Baskı. Ankara: Yetkin, 2001.
• Arslan, Ramazan, Ejder Yılmaz, Sema Taşpınar Ayvaz ve Emel Hanağası. Medenî Usul Hukuku. Güncellenmiş ve 7251 sayılı Kanun Değişiklikleri İşlenmiş 9. Baskı. Ankara: Yetkin, 2023.
• Atalay, Oğuz. Pekcanıtez Usul Medenî Usul Hukuku. C. 2. 15. Bası. İstanbul: Onikilevha, 2017.
• Aslan, İ. Yılmaz. 6502 sayılı Kanuna Göre Tüketici Hukuku. 5. Baskı. Bursa: Ekin, 2015.
• Atalı, Murat, İbrahim Ermenek ve Ersin Erdoğan. Medenî Usûl Hukuku. 6. Baskı. Ankara: Yetkin, 2023.
• Atalı, Murat. “Yargılama İlkeleri Çerçevesinde Tüketici Hakem Heyetleri.” İçinde Tüketici Hukukunda Uyuşmazlık Çözümüne İlişkin Güncel Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, ed. Dr. Öğr. Üyesi M. Ertan Yardım, 69-84, Ankara: Seçkin, 2018.
• Atalı, Murat. “6502 sayılı Kanun’un Tüketici Sorunları Hakem Heyetlerine İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi,” İçinde Prof. Dr. Ejder YILMAZ’a Armağan 1, 397-418, Ankara: Yetkin, 2014.
• Atamer, Yeşim M. Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi. 2. Bası. İstanbul: Beta, 2001.
• Atamer, Yeşim M. “Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Genel İşlem Koşullarının Denetlenmesi- TKHK m. 6 ve TTK m. 55, f. 1, (f) ile Karşılaştırmalı Olarak.” İçinde Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempozyumu, 9-73, Ankara: Seçkin, 2012.
• Başözen, Ahmet. Medenî Usûl Hukukunda İlk Görünüş İspatı. Ankara: Adalet, 2010. Battal, Ahmet. “Bankacılık İşlemlerinde İspat Usulü ve Delil Sözleşmeleri.” BATİDER 19, S. 2, Aralık (1997): 129-142.
• Baumgärtel, Gottfried. Wesen und Begriff der Prozeßhandlung einer Partei im Zivilprozeß. 2. Auflage, Wahlen: Berlin-Frankfurt, 1972.
• Biçkin, İnci. “Genel Olarak Alternatif Uyuşmazlık Çözümü.” HPD, S. 7 (2006): 34- 39.
• Bilge, Necip ve Ergun Önen. Medeni Yargılama Hukuku Dersleri. 3. Baskı. Ankara: Sevinç Matbaası, 1978.
• Bolayır, Nur. Hukuk Yargılamasında Delillerin Toplanmasında Tarafların ve Hâkimin Rolü. İstanbul: Vedat, 2014.
• Bolayır, Nur. Medenî Usûl Hukukunda Yetki Sözleşmeleri. İstanbul: Beta, 2009.
• Börü, Levent. Medenî Usûl Hukukunda İddia ve Somutlaştırma Yükü. Ankara: Yetkin, 2016.
• Brors, Christiane. “Haftungsbeschräkungen gegenüber dem Endverbraucher - neue Wege bei der AGB-Kontrolle?” Zeitschrift für Wirtschaftsrecht 19, 2. Halbjahr, Köln (1998): 1663-1670.
• Bruder, Florian. “Burden of Proof and the Unfair Terms in Consumer Contracts Directive.” European Review of Private Law 15, Issue 2 (2007): 205-232.
• Budak, Ali Cem ve Varol Karaaslan. Medenî Usul Hukuku. 7. Bası. İstanbul: Filiz, 2023.
• Civan, Orhan Ersun. Genel İş Koşulları. İstanbul: Beta, 2015.
• Collins, Hugh. “Good Faith in European Contract Law.” Oxford Journal of Legal Studies 14, Issue 2 (Summer 1994): 229-254.
• Çınar, Ömer. Tüketicinin Hukukunda Haksız Şartlar. İstanbul: Onikilevha, 2009