The Controversy Regarding Seafood in Islamic Dietary Law: An Assessment

Yıl 2020, Cilt: 61 Sayı: 1, 175 - 200, 31.05.2020

Hüseyin Kahraman , Mutlu Gül

https://doi.org/10.33227/auifd.568126

Cited By: 3

Öz

The main source that shapes the Muslim culture of eating and drinking is the phenome-non of religion. But the religion, the Qur’an and the Sunnah in terms of eating and drin-king have a general outline and have relative aspects. For this reason, it prepares the ground for disputes about whether some things can be consumed or not. Which of the products obtained from the sea can be considered halal under which conditions is an important example of these discussions. What is meant by the seafood is the creature that is totally dependent on water, i.e. spawns in the water, gives offsprings to water, and can only be fed here, and therefore has only life bound to the sea. Basically there are two different views on the provision of eating them According to the first view of Hanafi, fish are eaten only in seafood. Fish should be obtained by hunting to be eaten. According to this, the fish that died spontaneously and whose cause of death is unknown can not be eaten. However, the fish that have been found to be dead, but are not prevented from being eaten as a disease, such as being thrown into the shore by the sea, can also be con-sumed. According to the opinion defended by the other three major sects, all living things possessing a marine creature, no matter what means, are halal. There is no religi-ous inconvenience in their consumption. Whether both on land and in water can be eaten, among these sects and even within each sect are controversial. The main factor that causes this difference among the four sects is that the indication of verses regarding the subject and also the indications of the hadith, the certanity are also open to discus-sion.

Anahtar Kelimeler

Hadith, Sea, Seafood, Fish, Halal, Illicit

Deniz Ürünlerinin Hükmü ve Bu Konudaki İhtilafların Değerlendirilmesi

Öz

Müslümanların yeme-içme kültürüne nelerin yenilip nelerin yenilemeyeceği çerçevesinde şekil veren temel kaynaklar Kur’an ve Sünnet’dir. Fakat bu kaynakların yeme-içme konusunda çizdiği çerçeve genel hatlara sahiptir, nispeten göreceli yönler barındırır ve bu nedenle bazı şeylerin tüketilip tüketilemeyeceği konusundaki ihtilaflara zemin hazırlar. Denizden elde edilen ürünlerden hangilerinin hangi şartlar altında helal kabul edilebileceği, bu tartışmaların önemli örneklerinden biridir. “Deniz ürünü” ile kastedilen şey, hayatı tamamen suya bağımlı olan yani suda yumurtlayan veya yavrulayan ve sadece burada beslenebilen, dolayısıyla yaşamı sadece denize bağlı olan canlılardır. Bunları yemenin hükmü konusunda temel olarak iki farklı görüş vardır. Ḥanefīlerin savunduğu birinci görüşe göre deniz ürünleri içinde sadece balıklar yenir. Balıkların yenebilmesi için de avlanmak suretiyle elde edilmesi gerekir. Buna göre kendiliğinden ölmüş ve ölüm sebebi bilinemeyen balıklar yenmez. Ancak ölü olarak elde edilmiş olmakla birlikte hastalık gibi yenmesine engel durum teşkil etmeyen, mesela deniz tarafından kıyıya atılmak gibi bir sebeple öldüğü belirlenen balıklar tüketilebilir. Diğer üç büyük mezhep tarafın-dan savunulan görüşe göre ise “deniz canlısı” vasfına sahip bütün canlılar, hangi yolla elde edilirse edilsin, helaldir; tüketilmelerinde dinen beis yoktur. Hem karada hem de suda yaşayabilen canlıların yenip yenemeyeceği ise bu mezhepler arasında ve hatta her bir mezhebin kendi içinde ihtilaflıdır. Dört mezhep arasındaki bu farklılığa sebep olan temel faktör, konuyla ilgili ayetlerin delaletinin; hadislerin ise delaletlerine ilaveten s̱ubūtlarının da tartışmaya açık oluşudur.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Deniz, Deniz Ürünü, Balık, Helal, Haram

Kaynakça

• ʿAbdurrezzāḳ b. Hemmām, Ebū Bekr eṣ-Ṣanʿānī. el-Muṣannef. Tah. Ḥabīburraḥmān el-Aʿẓamī. Beyrut: el-Meclisu’l-ʿİlmī, 1403.
• Aḥmed b. Ḥanbel, Ebū ʿAbdillāh eş-Şeybānī. el-Musned. Kahire: Muʾessesetu’r-Risāle, tsz.
• Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılâhları Sözlüğü. İstanbul: Hadisevi Yayınları, 2006.
• el-ʿAynī, Bedruddīn Ebū Muḥammed Maḥmūd b. Aḥmed. el-Bināye Şerḥu’l-Hidāye. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1420/2000.
• el-ʿAynī, Bedruddīn Ebū Muḥammed Maḥmūd b. Aḥmed. Şerḥu Suneni Ebī Dāvūd. Tah. Ebū’l-Munẕir Ḫālid b. İbrāhīm el-Miṣrī. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1420/1999.
• el-ʿAynī, Bedruddīn Ebū Muḥammed Maḥmūd b. Aḥmed. ʿUmdetu’l-Ḳārī fī Şerḥi Ṣaḥīḥi’l-Buḫārī. Beyrut: Dāru İḥyāʾi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, tsz.
• el-Beġavī, Ebū Muḥammed el-Ḥuseyn b. Mesʿūd. et-Tehẕīb fī Fiḳhi’l-İmām eş-Şāfiʿī. Tah. ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd ve ʿAlī Muḥammed Muʿavvaḍ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1418/1997.
• el-Beyhaḳī, Ebū Bekr Aḥmed b. el-Ḥuseyn. Sunenu’l-Beyhaḳī el-Kubrā. Tah. Muḥammed ʿAbdulḳādir ʿAṭā. Mekke: Mektebetu Dāri’l-Bāz, 1414/1994.
• el-Buḫārī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. İsmāʿīl. Ṣaḥīḥu’l-İmām el-Buḫārī el-musemmā el-Cāmiʿu’l-Musnedu’ṣ-Ṣaḥīḥu’l-Muḫtaṣar. Tah. Muḥammed Zuheyr b. Nāṣir en-Nāṣir. Cidde: Dāru Ṭavḳi’n-Necāt, 1422.
• el-Buḫārī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. İsmāʿīl. et-Tārīḫu’l-Kebīr. Haydarabad: Dāʾiratu’l-Maʿārifi’l-ʿUs̱māniyye, tsz.
• el-Ceṣṣāṣ, Ebū Bekr Aḥmed b. ʿAlī er-Rāzī. Aḥkāmu’l-Ḳurʾān. Tah. ʿAbdusselām Muḥammed ʿAlī Şāhīn. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
• ed-Dārimī, Ebū Muḥammed ʿAbdullāh b. ʿAbdirraḥmān. Musnedu’d-Dārimī el-maʿrūf bi-Suneni’d-Dārimī. Tah. Ḥuseyn Selīm Esed ed-Dārānī. Riyad: Dāru’l-Muġnī, 1421/2000.
• ed-Dāraḳuṭnī, Ebū’l-Ḥasen ʿAlī b. ʿUmer. Sunenu’d-Dāraḳuṭnī. Tah. es-Seyyid ʿAbdullāh Hāşim el-Yemānī el-Medenī. Beyrut: Dāru’l-Maʿrife, 1386/1966.
• Duman, M. Zeki. “Habîs,” Diyanet İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: TDV Yayınları, 1996. c.14, s.379.
• Ebū Dāvūd Suleymān b. el-Eşʿas̱ es-Sicistānī. es-Sunen. Tah. Muḥammed Muḥyīddīn ʿAbdulḥamīd. Beyrut: el-Mektebetu’l-ʿAṣriyye, tsz.
• Ebū Muḥammed el-Mālikī, ʿAbdulvehhāb b. ʿAlī el-Baġdādī. ʿUyūnu’l-Mesāʾil. Tah. ʿAlī Muḥammed İbrāhīm Būruveybe. Beyrut: Dāru İbn Ḥazm, 1430/2009.
• el-Ḥākim en-Nīsābūrī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. ʿAbdillāh. el-Mustedrak ʿalā’ṣ-Ṣaḥīḥayn. Tah. Muṣṭafā ʿAbdulḳādir ʿAṭā. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1411/1990.
• el-Ḫaṭṭābī, Ebū Suleymān Aḥmed b. Muḥammed. Meʿālimu’s-Sunen. Tah. Muḥammed Rāġib eṭ-Ṭabbāḫ. Halep: el-Maṭbaʿatu’l-ʿİlmiyye, 1351/1932.
• İbn ʿAbdilberr, Ebū ʿUmer Yūsuf b. ʿAbdillāh el-Ḳurṭubī. et-Temhīd li-mā fī’l-Muvaṭṭaʾ mine’l-Meʿānī ve’l-Esānīd. Tah. ʿUmer el-Cīdī, Saʿīd Aḥmed Aʿrāb ve diğerleri. Maġrib: Vizāratu ʿUmūmi’l-Evḳāf ve’ş-Şuʾūni’l-İslāmiyye, 1967-1992.
• İbn ʿAbdilberr, Ebū ʿUmer Yūsuf b. ʿAbdillāh el-Ḳurṭubī. el-İstiẕkār el-Cāmiʿ li-Meẕāhibi Fuḳahāʾi’l-Emṣār. Tah. Sālim Muḥammed ʿAṭā ve Muḥammed ʿAlī Muʿavvaḍ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1421/2000.
• İbn Ebī Şeybe, Ebū Bekr ʿAbdullāh b. Muḥammed. el-Muṣannef. Tah. Kemāl Yūsuf el-Ḥūt. Riyad: Mektebetu’r-Ruşd, 1409.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalānī, Ebū’l-Faḍl Aḥmed b. ʿAlī. Fetḥu’l-Bārī Şerḥu Ṣaḥīḥi’l-Buḫārī. Tah. Muḥammed Fuʾād ʿAbdulbāḳī ve Muḥibbuddīn el-Ḫaṭīb. Beyrut: Dāru’l-Maʿrife, 1379.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalānī, Ebū’l-Faḍl Aḥmed b. ʿAlī. Tehẕību’t-Tehẕīb. Haydarabad: Maṭbaʿatu Dāʾirati’l-Maʿārifi’n-Niẓāmiye, 1326.
• İbn Ḥacer el-ʿAsḳalānī, Ebū’l-Faḍl Aḥmed b. ʿAlī. Lisānu’l-Mīzān. Tah. ʿAbdulfettāḥ Ebū Ġudde. Beyrut: Dāru’l-Beşāʾiri’l-İslāmiyye, 2002.
• İbn Ḥibbān, Ebū Ḥātim Muḥammed el-Bustī. Kitābu’s̱-S̱iḳāt. Tah. es-Seyyid Şerefuddīn Aḥmed. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1395/1975.
• İbn Ḥibbān, Ebū Ḥātim Muḥammed el-Bustī. el-İḥsān fī Taḳrībi Ṣaḥīḥ İbn Ḥibbān bi-Tertībi ʿAlāʾiddīn ʿAlī b. Belbān el-Fārisī. Tah. Şuʿayb el-Arnaʾūṭ. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 1408.
• İbn Ḫuzeyme, Ebū Bekr Muḥammed b. İsḥāḳ en-Nīsābūrī. Ṣaḥīḥu İbn Ḫuzeyme. Tah. Muḥammed Muṣṭafā el-Aʿẓamī. Beyrut: el-Mektebu’l-İslāmī, 1390.
• İbn Kes̱īr, Ebū’l-Fidāʾ İsmāʿīl b. ʿUmer. Tefsīru’l-Ḳurʾāni’l-ʿAẓīm. Tah. Sāmī b. Muḥammed es-Selāme. Beyrut: Dāru Ṭaybe, 1420/1999.
• İbn Ḳudāme, Muvaffaḳuddīn Ebū Muḥammed ʿAbdullāh b. Aḥmed el-Maḳdisī. el-Muġnī. Kahire: Mektebetu’l-Ḳāhira, 1388/1968.
• İbn Ḳudāme, Muvaffaḳuddīn Ebū Muḥammed ʿAbdullāh b. Aḥmed el-Maḳdisī. el-Kāfī fī Fiḳhi’l-İmām Aḥmed b. Ḥanbel. Tah. Muḥammed Fāris ve Masʿad ʿAbdulḥamīd es-Saʿdenī. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1414/1994.
• İbn Māce, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. Yezīd el-Ḳazvīnī. es-Sunen. Tah. Şuʿayb el-Arnaʾūṭ. Beyrut: Dāru’r-Risāleti’l-ʿĀlemiyye, 1430/2009.
• İbn Manẓūr, Cemāluddīn Muḥammed b. Mukerram. Lisānu’l-ʿArab. Beyrut: Dāru Ṣādir, tsz.
• İbn Nuceym, Zeynuddīn b. İbrāhīm el-Ḥanefī. el-Baḥru’r-Rāʾiḳ Şerḥu Kenzi’d-Deḳāʾiḳ. Beyrut: Dāru’l-Maʿrife, tsz.
• İbn Ruşd, Ebū’l-Velīd Muḥammed b. Aḥmed el-Ḥafīd el-Ḳurṭubī. Bidāyetu’l-Muctehid ve Nihāyetu’l-Muḳteṣid. Kahire: Dāru’l-Ḥadīs̱, 1425/2004.
• el-ʿİrāḳī, Zeynuddīn ʿAbdurraḥīm b. el-Ḥuseyn. et-Taḳyīd ve’l-Īḍāḥ Şerḥu Muḳaddimetu İbni’ṣ-Ṣalāḥ. Tah. ʿAbdurraḥmān Muḥammed ʿUs̱mān. Medine: el-Mektebetu’s-Selefiyye, 1389/1969.
• el-Kāsānī, ʿAlāʾuddīn Ebū Bekr b. Mesʿūd. Bedāʾiʿu’ṣ-Ṣanāʾiʿ fī Tertībi’ş-Şerāʾiʿ. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1986.
• el-Ḳāsimī, Cemāluddīn Muḥammed b Muḥammed. Meḥāsinu’t-Teʿvīl. Tah. Muḥammed Bāsil ʿUyūnu’s-Sūd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1418.
• el-Ḳurṭubī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. Aḥmed. el-Cāmiʿ li-Aḥkāmi’l-Ḳurʾān. Tah. Aḥmed el-Berdūnī ve İbrāhīm Aṭfeyyeş. Kahire: Dāru’l-Kutubi’l-Miṣriyye, 1384/1964.
• Mālik b. Enes, Ebū ʿAbdillāh el-Medenī. el-Muvaṭṭaʾ. Tah. Muḥammed Fuʾād ʿAbdulbāḳī. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1981.
• el-Māturīdī, Ebū Manṣūr Muḥammed b. Muḥammed. Teʾvīlātu Ehli’s-Sunne. Tah. Mecdī Bāsellūm. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1426/2005.
• el-Māverdī, Ebū’l-Ḥasen ʿAlī b. Muḥammed. el-Ḥāvī’l-Kebīr fī Fiḳhi Meẕhebi’l-İmām eş-Şāfiʿī. Tah. ʿAlī Muḥammed Muʿavvaḍ ve ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1419/1999.
• Muslim b. el-Ḥaccāc, Ebū’l-Ḥuseyn en-Nīsābūrī. Ṣaḥīḥ. Tah. Muḥammed Fuʾād ʿAbdulbāḳī. Beyrut: Dāru İḥyāʾi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, tsz.
• en-Nesāʾī, Ebū ʿAbdirraḥmān Aḥmed b. Şuʿayb. es-Sunen. Tah. ʿAbdulfettāḥ Ebū Ġudde. Halep: Mektebetu’l-Maṭbūʿāti’l-İslāmiyye, 1406/1986.
• en-Nevevī, Ebū Zekeriyyā Muḥyīddīn Yaḥyā b. Şeref. el-Mecmūʿ Şerḥu’l-Muheẕẕeb. Beyrut: Dāru’l-Fikr, tsz.
• en-Nevevī, Ebū Zekeriyyā Muḥyīddīn Yaḥyā b. Şeref. el-Minhāc Şerḥu Ṣaḥīḥi Muslim b. el-Ḥaccāc. Beyrut: Dāru İḥyāʾi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 1392.
• er-Rāzī, Faḫruddīn Muḥammed b. ʿUmer. Mefātīḥu’l-Ġayb. Beyrut: Dāru İḥyāʾi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, 1420.
• Saḥnūn b. Saʿīd et-Tenūḫī. el-Mudevvene. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1415/1994.
• es-Seraḫsī, Şemsu’l-Eʾimme Ebū Bekr Muḥammed b. Ebī Sehl. el-Mebsūṭ. Tah. Ḫalīl Muḥyīddīn el-Meyyis. Beyrut: Dāru’l-Fikr, 1421.
• es-Seraḫsī, Şemsu’l-Eʾimme Ebū Bekr Muḥammed b. Ebī Sehl. el-Usûl. İstanbul: Kahraman Yayınları, 1984.
• eş-Şeybānī, Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. el-Ḥasen. el-Aṣl. Tah. Muhammed Boynukalın. Beyrut: Dāru İbn Ḥazm, 1433/2012.
• eṭ-Ṭaberānī, Ebū’l-Ḳāsim Suleymān b. Aḥmed. el-Muʿcemu’l-Evsaṭ. Tah. Ṭāriḳ b. ʿİvaḍullāh b. Muḥammed ve ʿAbdulmuḥsin b. İbrāhīm el-Ḥuseynī. Kahire: Dāru’l-Ḥarameyn, 1415/1995.
• eṭ-Ṭaberānī, Ebū’l-Ḳāsim Suleymān b. Aḥmed. el-Muʿcemu’ṣ-Ṣaġīr. Tah. Muḥammed Şekūr Maḥmūd. Beyrut: el-Mektebu’l-İslāmī, 1405/1985.
• eṭ-Ṭaḥāvī, Ebū Caʿfer Aḥmed b. Muḥammed. Şerḥu Muşkili’l-Ās̱ār. Tah. Şuʿayb el-Arnaʾūṭ. Beyrut: Muʾessesetu’r-Risāle, 1415.
• et-Tirmiẕī, Ebū ʿĪsā Muḥammed b. ʿĪsā. ʿİlelu’t-Tirmiẕī el-Kebīr bi-Tertībi Ebī Ṭālib el-Ḳāḍī. Tah. Ṣubḥī es-Sāmerrāʾī, Ebū’l-Meʿāṭī en-Nūrī ve Maḥmūd Muḥammed Ḫalīl eṣ-Ṣaʿīdī. Beyrut: ʿĀlemu’l-Kutub, 1409/1989.
• et-Tirmiẕī, Ebū ʿĪsā Muḥammed b. ʿĪsā. es-Sunen. Tah. Aḥmed Muḥammed Şākir. Beyrut: Dāru İḥyāʾi’t-Turās̱i’l-ʿArabī, tsz.
• eẕ-Ẕehebī, Şemsuddīn Ebū ʿAbdillāh Muḥammed b. Aḥmed. Mīzānu’l-İʿtidāl fī Naḳdi’r-Ricāl. Tah. ʿAlī Muḥammed ʿMuʿavvaḍ ve ʿĀdil Aḥmed ʿAbdulmevcūd. Beyrut: Dāru’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 1416/1995.
• ez-Zeylaʿī, Ebū Muḥammed ʿAbdullāh b. Yūsuf. Naṣbu’r-Rāye li-Eḥādīs̱i’l-Hidāye. Tah. Muḥammed ʿAvvāme. Beyrut: Muʾessesetu’r-Reyyān, 1418/1997.
• ez-Zeylaʿī, Faḫruddīn ʿUs̱mān b. ʿAlī. Tebyīnu’l-Ḥaḳāʾiḳ Şerḥu Kenzi’d-Deḳāʾiḳ. Kahire: Bulak, 1314.