ʿAbbāsīler Döneminde Mekke’de Meydana Gelen Sel Baskınları

Yıl 2023, Cilt: 64 Sayı: 1, 163 - 176, 31.05.2023

Haci Ataş

https://doi.org/10.33227/auifd.1250243

Öz

İnsanları çaresiz bırakan doğal afetlerden biri de şiddetli yağışlar neticesinde ortaya çıkan ve yıkıcı sonuçlar doğurabilen sel felaketleridir. Kâbe’ye ev sahipliği yapan, hac ve umre ibadetlerinin merkezi olan Mekke, tarihinde pek çok sel baskınına maruz kalmıştır. Dar bir vadide yer alması, iklimi ve düzensiz yağış alan bir bölgede yer alması gibi nedenlerle Mekke, sık sık sel felaketleri ile karşı karşıya kalmıştır. Doğal olarak Kâbe de bu sel felaketlerinden etkilenmiş, bu durum, zaman zaman kutsal mabedin hasar görmesine veya yıkılmasına yol açmıştır. Bu sellerden, Mekke halkının yanında hac ve umre için buraya gelen misafirler de etkilenmiş; söz konusu afetlerde kimisi evini, kimisi binek hayvanını, kimisi de canını kaybetmiştir. Sel sularının yol açtığı zararlardan korunmak için çeşitli tedbirler alınmış, ancak bu tedbirler, şehri ve Kâbe’yi korumak için yeterli olmamıştır. Bu çalışmada, ʿAbbāsīler zamanında Mekke’de meydana gelen sel felaketleri ele alınmıştır. Bu seller kronolojik olarak sıralanmış, sellerin nedenleri, yol açtığı hasarlar, can kayıpları ve bu felaket karşısında alınan tedbirler üzerinde birtakım tespit ve değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İslam Tarihi, Mekke, Sel Felaketi, ʿAbbāsīler

Floods in Mecca During the ʿAbbāsid Period

Öz

One of the natural disasters that leaves people helpless is flood disasters that occur as a result of heavy rains and can have devastating consequences. Mecca, home to the Kaʿba and the center of pilgrimage and ʿUmra, has been exposed to many floods in its history. Mecca, located in a narrow valley with erratic rainfall, has suffered many floods , has frequently affected by flood disasters. Naturally, the Kaʿba was also affected by these floods, which occasionally led to the damage or destruction of the holy temple. In addition to the Meccan people, the guests who came here for Hajj and Umrah were also damaged by these floods. In these disasters, some lost their homes, some lost their mounts and some lost their lives. Various measures were taken to protect against the damages caused by flood waters, but these measures were not enough to protect the city and the Kaʿba. This study discusses the flood disasters in Mecca during the ʿAbbāsid period. These floods are listed chronologically, some determinations and evaluations are made on the causes of the floods, the damages they caused, the loss of life and the measures taken against this disaster.

Anahtar Kelimeler

Islamic History, Mecca, Flood Disaster, ʿAbbāsids

Kaynakça

• ʿAlī, Ḥammāde ʿUveys. "es-Suyūl fī Mekketi-l-Mukerreme fī ʿAṣril-Memlūkī ve Ās̱āruhā el-İctimāiyye ve'd-Dīniyye ve'l-İḳtiṣādiyye.” Cāmiʿatu Benī Suveyf, 43 (2017): 196-232.
• Benī Ḥamed, Fayṣal ʿAbdullāh. “es-Suyūl ve Ās̠āruhā ʿalā Medīneti Mekke el-Mukerreme.” Arab Journal for the Humanities 34:136 (2016): 105-47.
• Bozkurt-Küçükaşçı. “Mekke.” DİA, 28:555-563.
• Cengiz, Ercan. “Cahiliye Döneminden Emevilerin Sonuna Kadar Mekke’de Sel Baskınları.” Turcology Research, 75 (2022): 485-491.
• el-Cezīrī, ʿAbdulḳādir b. Muḥammed. Dureru’l-Ferāʾidi’l-Munaẓẓama fī Aḫbāri’l-Ḥāc. 2 c. Beyrut: Dāru’l Kutubi’l ʿİlmiyye, 2002.
• el-Belāẕurī, Ebu’l-Ḥasen Ahmed. Futūḥu’l-Buldān. 1 c. Beyrut: Dāru’l-Mektebe el-Hilāl, 1988.
• el-Mekkī, ʿAbdullāh b. Muḥammed. İfādetu’l-Enām bi Ẕikri Aḫbāri’l-Beled. Şāmile Ẕehebiyye, yy., tsz.
• el-Mekkī, İbnu’ḍ-Ḍiyāʾ. Tārīḫu Mekketi’l-Müşerrefe ve’l-Mescidi’l-Ḥarām. Beyrut: Dāru’l Kutubi’l ʿİlmiyye, 2004.
• el-Mesʿūdī, Ebū'l-Ḥasen. Murūcuẕ-Ẕeheb ve Meʿādinu'l-Cevher. 4 c. Kum: Dāru’l-Hicre, 1409.
• Eyüp Sabri Paşa. Mirʾātu’l-Ḥaremeyn. 2 c. İstanbul: Bilnet Yayıncılık, 2018.
• el-Ezraḳī, Ebūl-Velīd. Aḫbāru Mekke ve mā Cāʾe fīhā mine’l-Āsār. 2 c. Beyrut: Dāru’l-Endelus, 1983.
• el-Fākihī, Ebū ʿAbdullāh. Aḫbāru Mekke fī Ḳadīmi’d-Dehr ve Ḥadīs̠ih. 6 c. Beyrut: Dāru Ḥaḍar, 1414.
• el-Fāsī, Taḳıyyuddīn. Şifāʾu’l-Ġarām bi-Aḫbāri’l-Beledi’l-Ḥarām. 2 c. Beyrut: Dāru’l Kutubi’l ʿİlmiyye, 2000.
• el-Fāsī, Taḳıyyuddīn. el-ʿIḳdu’s̠-S̠emīn fī Tārīḫi’l-Beledi’l-Emīn. 7 c. Beyrut: Dāru’l Kutubi’l ʿİlmiyye, 1998.
• Işılak, Fatma Hatice. “İslam Öncesi Mekke’nin Siyasi Yapısı.” Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 1995.
• İbn Ḥavkāl, Ebū’l-Kāsım Muḥammed. 10. Asırda İslam Coğrafyası (Sūretu’l-ʿArḍ). Çev. R. Şeşen. İstanbul: Yeditepe, 2014.
• Koçak, A. Yaşar. “Mekke-i Mükerreme Şahıs Kütüphaneleri.” Şarkiyat Mecmuası, 8 (2011): 267-283.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. Cahiliye’den Emevilerin Sonuna Kadar Haremeyn. İstanbul: İSAR, 2003.
• Küçükaşçı, Mustafa Sabri. Abbasiler’den Osmanlılar’a Mekke-Medine Tarihi. İstanbul: Yeditepe, 2007.
• eṭ-Ṭaberī, Ebū Caʿfer Muḥammed b. Cerīr. Cāmiʿu’l-Beyān ve Tārīḫu’l-Umem ve’l-Mulūk. 11 c. Beyrut: Dāru’t-Turās̱, 1387.