Dinî-Sosyokültürel Yakınlığın Çatışma Dinamiklerine ve Toplumsal Uyum Sürecine Etkisi: Altındağ Olayları Örneği

Yıl 2024, Cilt: 65 Sayı: 1, 1 - 32, 31.05.2024

İhsan Çapcıoğlu , Ramazan Çınar

https://doi.org/10.33227/auifd.1353391

Öz

Altındağ olayları; 10 Ağustos 2021 tarihinde Ankara ilinde birkaç Türk ve Suriyeli genç arasında çıkan asayiş sorununun ardından bir kitlenin sokaklara çekilmesiyle Altındağ semtinin yoğun olarak Önder, Ulubey, Battalgazi, Hüseyin Gazi, Karapürçek, Solfasol, Baraj ve çevre mahallelerinde mukim Suriyelilere yönelik gerçekleşen şiddet olayları ve kargaşanın adı olmuştur. Altındağ olayları ulusal ve uluslararası medyaya Suriyeli sığınmacılar ile Türk toplumu arasında büyük bir kırılmanın başlangıcı olarak yansıtılmıştır. Buna rağmen bu süreç yaşanan endişenin aksine kısa sürede durularak nihayetlenmiştir. Altındağ olaylarının yatışmasında etkili olan pek çok faktör bulunmaktadır. Söz konusu olayların durum çalışması (örnek olay-case study) olarak mercek altına alındığı nitel bir alan araştırması olan bu makalede, iki toplum arasındaki sosyal temas sürecini etkileyen dinî ve sosyo-kültürel ortaklıkların toplumsal uyumu güçlendiren rolü ele alınmış ve Suriyelilerin inanç ve pratiklerinin çatışma sürecindeki davranışlarına etkisi irdelenmeye çalışılmıştır. Bu amaçla Ankara ilinde ikamet eden ve Altındağ olaylarını yaşamış olan 11 kişi ile yüz yüze görüşmeler yapılmıştır. Araştırmada Suriyeli sığınmacıların yerel halk ile özellikle dinî ve sosyo-kültürel ortaklıklar temelinde kurduğu sosyal ilişkilerin onların toplumsal uyum sürecini kolaylaştırıcı etkiye sahip olduğu gözlemlenmiştir. Ayrıca bu süreçte her ne kadar olaylar üzerine sıkı güvenlik önlemleri alınmış olsa da çatışmanın büyümesinin önündeki en büyük engellerden birinin geçmiş yıllar içerisinde Suriyeliler ile yerel halk arasında gerçekleşen sosyal temas sürecinin olumlu çıktıları olduğu da elde edilen bulgular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Altındağ olayları, Suriyeli Sığınmacılar, Göç, Çatışma, Toplumsal Uyum, Kültür, Din.

The Effect of Religious-Sociocultural Proximity on Conflict Dynamics and Social Cohesion Process: The Case of Altındağ Incidents

Öz

The Altındağ incidents refer to the violence and chaos that occurred following a public order issue between a few Turkish and Syrian youths in Ankara on August 10, 2021. Subsequently, a crowd took to the streets, leading to violence and turmoil, particularly targeting the general Syrian population residing in the neighborhoods of Önder, Ulubey, Battalgazi, Hüseyin Gazi, Karapürçek, Solfasol, Baraj and surrounding areas. The Altındağ incidents gained national and international media attention, portraying it as the beginning of a significant rupture between Syrian refugees and the Turkish community. However, contrary to the concerns raised during the events, this process was relatively short-lived and eventually resolved. Numerous factors played a crucial role in calming the Altındağ incidents. This article, which is a qualitative field study examining the case as a situation analysis, explores the role of religious and socio-cultural commonalities in strengthening social cohesion between the two communities. The research aims to analyze the impact of Syrians' beliefs and practices on their behavior during the conflict. To achieve this, face-to-face interviews were conducted with 11 individuals who reside in Ankara and had experienced the Altındağ incidents. The study observed that the social relationships established by Syrian refugees with the local community, particularly based on religious and socio-cultural commonalities, had a facilitative impact on their social integration process. Additionally, despite stringent security measures taken during this process, the findings suggest that one of the major obstacles preventing the escalation of the conflict was the positive outcomes of the social interaction process between Syrians and the local community in previous years.

Anahtar Kelimeler

Altindag Incidents, Syrian Asylum Seekers, Migration, Conflict, Social Cohesion, Culture, Religion

Kaynakça

• Adıgüzel, Yusuf. Göç Sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2019.
• Ager, A. ve A. Strang. “Understanding Integration: A Conceptual Framework.” Journal of Refugee Studies 21:2 (2008): 166-91.
• Allport, Gordon W. Önyargının Doğası. Çeviren Nur Nirven. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları, 2016.
• Allport, Gordon W. The Nature of Prejudice. London: Addison-Wesley Publishing Company, 1966.
• Bakewell, Oliver. “Göç Kuramında Yapı ve Fail Kavramları Üzerine Bazı Görüşler.” Göç Araştırmaları Dergisi 1:2 (2015): 188-218.
• Baltacı, Ali. “Nitel Araştırmalarda Örnekleme Yöntemleri ve Örnek Hacmi Sorunsalı Üzerine Kavramsal Bir İnceleme.” Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 7:1 (2018): 231-74.
• BBC News Türkçe. “Türkiye’deki Suriyeliler hakkında güncel bilgiler neler?.” 26 Ağustos 2021. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-58329307.
• BMMYK. Dünya Mültecilerinin Durumu: Bir İnsanlık Sorunu. Oxford: Oxford University Press, 1997.
• Cameron, Lindsey, Adam Rutland, Rebecca Douch ve Rupert Brown. “Changing Children’s Intergroup Attitudes toward Refugees: Testing Different Models of Extended Contact.” Child Development 77:5 (2006): 1208-19.
• Castles, Stephen ve Mark J. Miller. Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2008.
• Creswell, John W. Nitel Araştırma Yöntemleri: Beş Yaklaşıma Göre Nitel Araştırma ve Araştırma Deseni. Çeviren Mesut Bütün ve Selçuk Beşir Demir. Ankara: Siyasal Kitabevi, 2016.
• Crisp, Richard J, Sofia Stathi, Rhiannon Turner ve Shenel Husnu. “Imagined Intergroup Contact; Theory, Paradigm and Practice.” Social and Personality Psychology Compass 2 (2008): 1-18.
• Çağlar, Ali ve Abdulkadir Onay. “Entegrasyon/Uyum: Kavramsal ve Yapısal Bir Analiz.” Göç ve Uyum, editör İbrahim Sirkeci, Betül D. Şeker ve M. Murat Yüceşahin, içinde 39-76. London: Transnational Press London, 2015.
• Çapcıoğlu, İhsan ve Mehmet Akın. “Kur’an Ayetlerinin Dini Motifli Şiddetin Meşruiyet Kaynağı Olarak Kullanılması: Enfal Suresi 8/39 Örneği.” Journal of Turkish Studies 13:9 (2018): 1-16.
• Çapcıoğlu, İhsan ve Ramazan Çınar. “Sosyokültürel Uyumu Kolaylaştırıcı Bir Değer Olarak Vefa: Suriyeli Sığınmacılar Örneği.” Peygamberimiz ve Vefa Toplumu, içinde 624-56. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2021.
• Çetiner, Sibel. “Uluslararası Toplumun Kitlesel Göçlere Tepkisi ve Uluslararası Göç Yönetimi: Suriye Krizi Örneği.” Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 17:46 (2020): 653-72.
• Çınar, Ramazan. “Zorunlu Kitlesel Göçler ve Toplumsal Uyum Sürecinde Dinin Rolü: Suriyeli Sığınmacılar Örneği.” Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2023.
• Çınar, Ramazan ve İhsan Çapcıoğlu. “Türkiye-Suriye Sınır Hattının Oluşum Süreci ve Sınır Güvenliği Politikalarının Göç Yönetimine Etkisi.” Türkiye’nin Komşu Ülkelerle Göç ve Sınır Politikaları, editör Zuhal Karakoç Dora ve Nuri Korkmaz, içinde 147-74. Ankara: Gazi Kitabevi, 2021.
• Çuhadar, Esra. “Toplumsal Temas: Önyargı ve Ayrımcılığı Önlemek için Bir Sosyal Değişim Aracı Olarak Kullanılabilir mi?.” Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar, editör Kenan Çayır ve Müge Ayan, içinde 255-65. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Danış, Didem ve Ayşe Parla. “Nafile Soydaşlık: Irak ve Bulgaristan Türkleri Örneğinde Göçmen, Dernek ve Devlet.” Toplum ve Bilim 114 (2009): 131-58.
• Demirtaş Madran, H. Andaç. “Temel Beklenti Etkisi: Kendini Gerçekleştiren Kehanet.” Ayrımcılık: Çok Boyutlu Yaklaşımlar, editör Kenan Çayır ve Müge Ayan, içinde 29-40. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Deutsch, Morton ve Mary Evans Collins. Interracial Housing: A Psychological Evaluation of a Social Experiment. Minneapolis: University of Minnesota Press, 1951.
• Doğan, İsmail. Sosyoloji: Kavramlar ve Sorunlar. Ankara: Pegem Akademi, 2008.
• Erdoğan, M. Murat. Suriyeliler Barometresi-SB 2017: Suriyelilerle Uyum İçinde Yaşamın Çerçevesi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2018.
• Erdoğan, M. Murat. Türkiye’deki Suriyeliler: Toplumsal Kabul ve Uyum Araştırması. Ankara: Hugo Yayınları, 2015.
• Ferris, Elizabeth ve Kemal Kirişci. “Syrian Displacement and the International Order.” The Consequences of Chaos: Syria’s Humanitarian Crisis and the Failure to Protect, içinde 109-42. Brookings Institution Press, 2016.
• Göç, Eray. “Geçici Koruma Kapsamında Bulunanların Suç Oranlarına Dair Algı Araştırması: Çankırı İli Örneği.” Motif Akademi Halkbilimi Dergisi 16:43 (2023): 1516-33.
• Göleç, Mustafa. Avcı Siperinde Harp Sinematografı: Birinci Dünya Savaşı Fotoğraflarında Savaş ve Başka İnsanlık Halleri. İstanbul: Ketebe Yayıncılık, 2021.
• Günay, Enver, Dilek Atılgan ve Emine Serin. “Dünya’da ve Türkiye’de Göç Yönetimi.” Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 7:2 (2017): 37-60.
• Jenks, Chris, ed. Temel Sosyolojik Dikotomiler. Çeviren İhsan Çapcıoğlu. Ankara: Birleşik Kitabevi, 2012.
• Karasu, Mithat Arman. “Suç Korkusu, Göç ve Suriyeli Sığınmacılar: Şanlıurfa Örneği.” Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi 1:3 (2018): 332-47.
• Karpat, Kemal H. Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler. İstanbul: Timaş Yayınları, 2019.
• Kaya, Ayhan. “A Tale of Two Cities: Aleppo and Istanbul.” European Review 25:3 (2017): 365-87.
• Kaya, Mahmut. Göç: Dini Ağlar ve Entegrasyon. İstanbul: Çıra Akademi, 2022.
• Kaya, Mahmut. Türkiye’deki Suriyeliler & İç İçe Geçişler ve Karşılaşmalar. İstanbul: Hiper Yayın, 2017.
• Kızmaz, Zahir. “Göç ve Suç Arasında Bir İlişki Var mı?: Bütüncül Bir Bakış.” Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 7:2 (2018): 562-99.
• Kirişci, Kemal. “Misafirliğin Ötesine Geçerken: Türkiye’nin Suriyeli Mülteciler Sınavı.” Çeviren Sema Karaca. Ankara: Brookings Enstitüsü & Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kurumu (USAK), 2014.
• Küçükkömürler, Sanem ve Nuray Sakallı Uğurlu. “Gruplar Arası İlişkileri Düzenlemede Sosyal Temas Kuramları: Gruplar Arası, Yayılmacı ve Hayali Temas.” Nesne Psikoloji Dergisi 5:9 (2017): 1-31.
• Öner, S. Gülfer Ihlamur. “Ulus-Ötesi Göç Sürecinde Dinî Ağlar ve Örgütler.” Küreselleşme Çağında Göç: Kavramlar, Tartışmalar, editör S. Gülfer Ihlamur Öner ve N. Aslı Şirin Öner, içinde 309-33. İstanbul: İletişim Yayınları, 2012.
• Özafşar, Mehmet Emin, İsmail Hakkı Ünal, Yavuz Ünal, Bünyamin Erul ve Huriye Martı, ed. “Hadislerle İslam.” Ankara: DİB Yayınları, 2013.
• Özdemir, Erol. “Suriyeli Mülteciler Krizinin Türkiye’ye Etkileri.” Ankasam: Uluslararası Kriz ve Siyaset Araştırmaları Dergisi 1:3 (2017): 114-40.
• Özdemir, Zelal. “Gündelik Sınırların İnşası ve Suriyeli Sığınmacılar: Altındağ Örneği.” Nüfusbilim Dergisi 43:1 (2022): 86-103.
• Özmen, Nebile. Çok Kültürlü Toplumda Sosyal Entegrasyon ve Din. İstanbul: Çamlıca Yayınları, 2012.
• Öztürk, Fatma Esra. “Çevrimiçi Okur Yorumlarında Suriyeli Sığınmacılara Yönelik Nefret Söylemi: Altındağ Örneği.” İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 14:4 (2022): 508-30.
• Park, Robert Ezra. Rekabet ve Çatışma & Sosyoloji Bilimine Giriş III. Çeviren Gökçe İnan Yağlı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2018.
• Park, Robert Ezra. Yalıtım ve Sosyal Temaslar & Sosyoloji Bilimine Giriş V. Çeviren Gökçe İnan Yağlı. İstanbul: Pinhan Yayıncılık, 2019.
• Perruchoud, Richard. Göç Terimleri Sözlüğü, editör Bülent Çiçekli. Cenevre: IOM Uluslararası Göç Örgütü Yayınları, 2009.
• Pettigrew, Thomas F. “Intergroup Contact Theory.” Annual Review of Psychology 49:1 (1998): 65-85.
• Pettigrew, Thomas F. “Race and Class in the 1980s: An Interactive View.” American Academy of Arts & Sciences 110:2 (1981): 233-55.
• Pettigrew, Thomas F. ve Linda R. Tropp. “Allport’s Intergroup Contact Hypothesis: Its History and Influence.” On the Nature of Prejudice: Fifty Years after Allport, editör John F. Dovidio, Peter Glick ve Laurie A. Rudman, içinde 262-77. Oxford: Blackwell Publishing, 2005.
• Pettigrew, Thomas F., Linda R. Tropp, Ulrich Wagner ve Oliver Christ. “Recent Advances in Intergroup Contact Theory.” International Journal of Intercultural Relations 35 (2011): 271-80.
• Ravenstein, Ernest George. “The Laws of Migration.” Journal of the Statistical Society of London 48:2 (1885): 167-235.
• Sağıroğlu, Ali Zafer. “Türkiye’de Merkezi Göç Yönetimi.” Türkiye’de Geçici Koruma Altındaki Suriyeliler: Tespitler ve Öneriler, editör Adem Esen ve Mehmet Duman, içinde 45-70. İstanbul: Wald Vakfı, 2016.
• Sermen, Michelle S. Dromgold. Farklılıkları Yönetme Kültürü: Göç Yönetimi Alanı ve Türkiye’ye Göç Eden Suriyeliler. Ankara: Odtü Yayıncılık, 2020.
• Sirkeci, İbrahim. “Transnasyonal Mobilite ve Çatışma.” Migration Letters 9:4 (2012): 353-63.
• Sytch, Maxim, Adam Tatarynowicz ve Ranjay Gulati. “Toward a Theory of Extended Contact: The Incentives and Opportunities for Bridging Across Network Communities.” Organization Science 23:6 (2012): 1658-81.
• Şimşek, Doğuş. “Mülteci Entegrasyonu, Göç Politikaları ve Sosyal Sınıf: Türkiye’deki Suriyeli Mülteciler Örneği.” Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi 40:2 (2018): 367-92.
• Tropp, Linda R. ve Thomas F. Pettigrew. “Relationships between Intergroup Contact and Prejudice among Minority and Majority Status Groups.” Psychological Science 16:12 (2005): 951-57.
• Tutar, Hasan. “Nitel Araştırma Deseni Belirleme Ölçütleri ve Gerekçelendirilmesi.” Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 25:1 (2023): 334-55.
• Tümtaş, Mim Sertaç. Nöbetleşe Dışlanma: Göç ve Sosyal Dışlanma Döngüsü. İstanbul: İletişim Yayınları, 2020.
• Wellman, James K. ve Kyoto Tokuno. “Dinsel Şiddet Kaçınılmaz mıdır?.” Çeviren İhsan Çapcıoğlu. Dini Araştırmalar 7:20 (2004): 361-68.
• Williams, Robin M. “The Reduction of Intergroup Tensions.” New York: Social Science Research Council, 1947.
• Yardım, Müşerref. “Göç ve Entegrasyon Politikaları Işığında Fransa’da Toplumsal Kabul.” Göç Araştırmaları Dergisi 3:2 (2017): 100-136.