Ministry of Trade with the Mission to Ensure Economic Independence in Early Turkish Republic Period (05.03.1924- 21.01.1928)

Yıl 2017, Cilt: 17 Sayı: 36, 19 - 46, 20.11.2017

Ayşegül Saylam

https://doi.org/10.25294/auiibfd.357611

Öz

Mechanisms
within the state that are the reflections of centralization and modernization
in the Ottoman State, became more distinct with the establishment of the
ministries. The
Turkish Republic has inherited this institutionalized form of organization,
which has a high legitimacy both exterior and interior. When the Republic of
Turkey was established, great importance was given to ensuring economic
independence in order to guarantee political independence. In order to achieve
this goal, the Ministry of Trade which is one of the primary unit of the
central government in the field of industry and trade had served between the years
of 1924-1928 in young Turkish Republic period. In the study, the emergence of
ministries in Turkey was explained by taking advantage of the institutional
theory literature and then the emergence, institutional activities, mission,
institutional logic and organization of the Ministry of Trade, were examined in
a theoretical way.

Anahtar Kelimeler

Ministry of Trade, Institutional Theory, Turkey

Erken Türkiye Cumhuriyeti Döneminde İktisadi Bağımsızlığı Sağlama Misyonuyla Ticaret Vekâleti (05.03.1924- 21.01.1928)

Öz

Osmanlı Devleti’nde merkezileşmenin ve
modernleşmenin yansıması olan devlet içerisindeki mekanizmalar, nezaretlerin
kurulması ile belirgin duruma gelmiştir. Türkiye Cumhuriyeti de dışarda ve
içeride meşruiyeti yüksek, kurumsallaşmış bu örgütlenme biçimini miras olarak
devralmıştır. Türkiye Cumhuriyeti kurulduğunda siyasi bağımsızlığı teminat
altına almak için iktisadi bağımsızlığın sağlanmasına büyük önem verilmiştir.
Bu amacı sağlamak için de genç Cumhuriyet’e 1924-1928 yılları arasında merkezi
yönetimin en üst birimlerinden olan sanayi ve ticaret alanındaki bakanlıklardan
Ticaret Vekâleti hizmet vermiştir. Bu kapsamda çalışmada, kurumsal kuram
yazınından da yararlanılarak Türkiye’de bakanlıkların ortaya çıkışı açıklanmış,
ardından Ticaret Vekâlet’inin ortaya çıkışı, kurumsal faaliyetleri, misyonu,
kurumsal mantığı ve teşkilatı teorik bir şekilde irdelenmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Kurumsal Kuram, Ticaret Vekâleti, Türkiye

Kaynakça

• Açıkgöz, Ö. (2008) Osmanlı Modernleşmesi: İktisadi- Siyasi Dinamikler ve Kırılmalar, Ankara, Lotus Yayınevi.
• Altun, Ş. (2008) Atatürk, İnönü, Bayar’ın İktisat Kavgası, Hayal Et Kitapevi, İstanbul.
• Aydemir, S. Ş. (1931) Cihan İktisadiyatında Türkiye, Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti, Ankara.
• Barley, R. B. ve Tolbert, B. S. (1997) Institutionalization and Structuration: Studying the Links between Action and Institution, Organization Studies, 18(1), 93- 117.
• Battılana, J. (2006) Agency and Institutions: The Enabling Role of Individuals’ Social Position , Organization, 13(5), 653- 676.
• Beckert, J. (2010) Institutional Isomorphism Revisited: Convergence and Divergence in Institutional Change, Sociological Theory, 28(2), 150- 166.
• Boratav, K. (2003) Türkiye İktisat Tarihi, İmge Kitabevi, Ankara.
• Chrıstıensen, T. , Lagreıd, S., Roness, S. G. ve Rovık, K. A. (2007) Organization Theory and the Public Sector: Instrument, Culture and Myth, Routledge, New York.
• Çavdar, T. (1992) Türkiye’de Liberalizm (1860- 1990), İmge Yayınevi, Ankara.
• Dacın, T. N., Goodsteın, J. ve Scott, W. R. (2002) Institutional Theory and Institutional Change, The Academy of Management Journal, 45(1), 43- 56.
• Dimaggıo, S. J. ve Powell, W. W. (1983) The Iron Cage Revisited: Institutional Isomorphism and Collective Rationality in Organizational Fields, American Sociological Review, 48, 147-160.
• Erkan, H. (2008) Cumhuriyetin Kuruluşundan Bugüne Türkiye Ekonomisinde Temel Dönüşümler- Cumhuriyet Öncesi ve Sonrası Türk Ekonomisi, http://kisi.deu.edu.tr/husnu.erkan/cumhuriyet.html, erişim 01.03.2016,
• Eroğlu, H. (1981) Atatürk ve Devletçilik, Olgaç Matbaası, Ankara.
• Eroğlu, N. (2010) Atatürk Dönemi Para Politikaları (1923- 1938), Marmara Üniversitesi İ. İ. B. F. Dergisi, 28(1). 23- 36.
• Frıedland, R. ve Alford, R. R. (1991), Bringing Society back in: Symbols, Practices, and Institutional Contradictions, W. W. Powell ve S. J. DiMaggio (der), The New Institutionalism in Organizational Analysis içinde, University of Chicago Press, Chicago, 232-66.
• Gawer, A. ve Phıllıps, N. (2013) Institutional Work as Logics Shift: The Case of Intel’s Transformation to Platform Leader, Organization Studies, 34 (8), 1035- 1071.
• Goodman, R. ve Jınks, D. (2003) Toward an Institutional Theory of Sovereignty, Standford Law Review, 55(5), 1749- 1788.
• Gözler, K. (2007) Devletin Genel Teorisi, Ekin Kitabevi, Bursa.
• Günday, M. (2011) İdare Hukuku, İmaj Yayınları, Ankara.
• Gürbüz, C. (2009) Atatürk Ekonomisi ve Beş Destan Adam, Asya Şafak Yayınları, İstanbul.
• Hatch, M.J. (1997) Organization Theory, Oxford University Press, United Kingdom.
• Hwang, P ve Powell, W. W. (2005) Institutions and Entrepreneurship. Handbook of Entrepreneurship Research, Kluwer Publishers, New York.
• Kalaycı, İ. (2009) Atatürk’ün Kalkınma Modeli: Günümüz Sanayisi İçin Kazanımlar, Maliye Dergisi, 156, 152- 176.
• Karahanoğulları, O. (2009) Fransa’da Kamu Yönetimi, iç. Güler vd. (der.). Kamu Yönetimi Ülke İncelemeleri içinde, İmge Kitabevi, Ankara.
• Korum, U. (1982) 1923-1929 Döneminde Türkiye’de Sanayii ve Sanayi Politikaları, Atatürk Dönemi Ekonomi Politikası ve Türkiye’nin Ekonomik Gelişmesi Semineri Bildiri Kitabı, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 63- 79.
• Lawrence, T. B ve Shadnam, M. (2008) Institutional Theory, in W. Donsbach (der.), The International Encyclopedia of Communication içinde, Oxford, UK, and Malden, Blackwell Publishing, MA, 2288- 2293.
• Meyer, J. W. ve Rowan, B. (1977) Institutionalized Organizations: Formal Structure as Myth and Cerenom, American Journal of Sociology, 83(2), 340-363.
• Ortaylı, İ. (2000) Osmanlı İmparatorluğu’nda İktisadi ve Sosyal Değişim, Ankara, Turhan Kitabevi.
• Ökçün, A. G. (1997), İktisat Tarihi Yazıları, Sermaye Piyasası Kurulu Yayınları, Ankara.
• Öktem, M. K. ve Uçar Kocaoğlu, B. (2012) Kamu Kurumlarında Örgüt Geliştirme Üzerine Bir Araştırma, H. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(2), 111-136.
• Öztürk, K. (1995) Türk Parlamento Tarihi (TBMM- II. Dönem), TBMM Vakfı Yayınları, Ankara.
• Pamuk, Ş. (2003) 100 Soruda Osmanlı- Türkiye İktisadi Tarihi 1500- 1914, Ankara, MAS Matbaacılık.
• Pamuk, Ş. (2005) Osmanlı- Türkiye İktisadi Tarihi 1500- 1914, Ankara, İletişim Yayınları.
• Pamuk, Ş. (2014) Türkiye’nin 200 Yıllık İktisadi Tarihi Büyüme, Kurumlar ve Bölüşüm, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Parasız, İ. (1998) Türkiye Ekonomisi: 1923’den Günümüze Türkiye’de İktisat ve İstikrar Politikaları Uygulamaları, Ezgi Kitabevi Yayınları, Bursa.
• Scott, W. R. (1987) The Adolescence of Institutional Theory, Administrative Science Quarterly, 32(4), 493-511.
• Selznıck, S. (1957) Leadership in Administration, Row, Peterson, New York.
• Sencer, M. (1985) Yönetimin Tarihsel Evrimi ve Yönetim Sistemleri, Amme İdaresi Dergisi, 18(2), 141- 160.
• Sevinç, N. (2007) Osmanlı’nın Çöküşü ve Yükselişi, İstanbul, Bilge Karınca Yayınları.
• Suddaby, R., Seıdl, D. ve Kle, J. (2013) Strategy as Practice Meets with Neo- Institutional Theory, Strategic Organization, 11(3), 329- 344.
• TBMM Zabıt Ceridesi (01.01.1921), Devre 1. İçtima Senesi:1, Cilt: 7, İçtima Sayısı: 127, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (02.02.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 13/1, İçtima Sayısı: 45, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (05.03.1924), Devre 2, İçtima Senesi:1, Cilt: 7, İçtima Sayısı: 4, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (05.04.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 17, İçtima Sayısı: 94, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (07.06.1926), Devre 2, İçtima Senesi:3, Cilt: 26, İçtima Sayısı: 115, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (08.11.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 10, İçtima Sayısı: 4, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (09.12.1927), Devre 2, İçtima Senesi:3, Cilt: 20, İçtima Sayısı: 21, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (10.04.1922), Devre 1, İçtima Senesi:3, Cilt: 19, İçtima Sayısı: 23, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (13.02.1926), Devre 2, İçtima Senesi:3, Cilt: 22, İçtima Sayısı: 55, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (15.03.1926), Devre 2, İçtima Senesi:3, Cilt: 23, İçtima Sayısı: 71, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (15.04.1924), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 8/1, İçtima Sayısı: 38, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (16.04.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 18, İçtima Sayısı: 104, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (16.04.1927), Devre 2, İçtima Senesi:4, Cilt: 31, İçtima Sayısı: 54, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (17.03.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 15, İçtima Sayısı: 80, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (17.03.1926), Devre 2, İçtima Senesi:3, Cilt: 23, İçtima Sayısı: 72, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (18.04.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 18, İçtima Sayısı: 105, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (19.01.1922), Devre 1, İçtima Senesi: 2, Cilt: 16, İçtima Sayısı: 147, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (19.04.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 18, İçtima Sayısı: 106, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (19.04.1928), Devre 3, İçtima Senesi: 1, Cilt: 62, İçtima Sayısı: 62, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (22.04.1922), Devre 1, İçtima Senesi:3, Cilt: 19, İçtima Sayısı: 32, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (22.04.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 18, İçtima Sayısı: 109, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (23.06.1927), Devre 2, İçtima Senesi:4, Cilt: 33, İçtima Sayısı: 81, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (24.02.1921). Devre 1, İçtima Senesi:1, Cilt: 8, İçtima Sayısı: 156, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (24.04.1922), Devre 1, İçtima Senesi:3, Cilt: 19, İçtima Sayısı: 33, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (25.04.1922), Devre 1, İçtima Senesi:3, Cilt: 19, İçtima Sayısı: 34, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (25.06.1927), Devre 2, İçtima Senesi:4, Cilt: 33, İçtima Sayısı: 82, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (27.04.1922). Devre 1, İçtima Senesi:3, Cilt: 19, İçtima Sayısı: 35, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (28.05.1927), Devre 2, İçtima Senesi:4, Cilt: 32, İçtima Sayısı: 73, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (29.03.1924), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 8, İçtima Sayısı: 23, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (29.04.1922), Devre 1, İçtima Senesi:3, Cilt: 19, İçtima Sayısı: 36, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (29.11.1920), Devre 1, İçtima Senesi:1, Cilt: 6, İçtima Sayısı: 105, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (30.03.1925), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 16, İçtima Sayısı: 89, TBMM Matbaası, Ankara.
• TBMM Zabıt Ceridesi (31.03.1924), Devre 2, İçtima Senesi:2, Cilt: 8, İçtima Sayısı: 25, “1340 Senesi Ticaret Vekâleti Bütçesi”, TBMM Matbaası, Ankara.
• Tezel, Y. S. (2002) Cumhuriyet Döneminin İktisadi Tarihi, Tarih Vakfı Yayınları, Ankara.
• Thornton, S. H., ve Ocasıo, W. (1999) Institutional Logics and the Historical Contingency of Power in Organizations: Executive Succession in the Higher Education Publishing Industry: 1958–1990, American Journal of Sociology, 105, 801–843.
• Tokgöz, E. (1981) Atatürk Dönemi İktisat Politikaları Bildiriler Kitabı, Atatürk Döneminde Türk Ekonomisi (33- 45), Ankara. 31 Ocak 1981.
• Tokgöz, E. (2002) Atatürk Dönemi İktisat Politikaları, B. Yediyıldız (der.), Atatürk’ten Günümüze Türkiye Ekonomisi içinde, Siyasal Kitabevi, Ankara, 14-36.
• Tolbert, S. S. ve Zucker, L. G. (1996) The Institutionalization of Institutional Theory, S. R. Clegg, C. Hardy ve W. R. Nord (der.), Handbook of Organization Studies içinde, Sage Publications, London, 175-191.
• Toprak, Z. (1988) İktisat Tarihi. Sina Akşin (der.), Türkiye Tarihi 3: Osmanlı Devleti 1600- 1908, İstanbul, Cem Yayınları.
• Toprak, Z. (2012) Türkiye’de Milli İktisat 1908- 1918, İstanbul, Doğan Egmont Yayıncılık.
• Türkdoğan, O. (1981) Sanayi Sosyolojisi Türkiye’nin Sanayileşmesi: Dün- Bugün Yarın, Töre Devlet Yayınevi, Ankara.
• Zucker, L. G. (1977) The Role of Institutionalization in Cultural Persistence, American Sociological Review, 42, 726-743.