Soğuk Savaş Sonrası Arktika Bölgesi Jeopolitiği ve Bölgesel İş Birliği Potansiyeli

Yıl 2019, Cilt: 19 , 25 - 44, 25.10.2019

Alp Yüce Kavas

https://doi.org/10.25294/auiibfd.632908

Cited By: 1

Öz

Arktika Bölgesi; gerek son
yıllarda keşfedilen yoğun miktarda doğal kaynakları, gerekse küresel ısınmanın
sonucunda deniz ulaşımına önemli bir alternatif sunma olasılığının ortaya
çıkmasıyla daha fazla gündeme getirilmeye başlanmıştır. Bu tespitten hareketle
çalışmamızda bir yandan Arktika Bölgesi’nin son yıllarda artan
jeopolitik-jeostratejik ve jeoekonomik önemine bağlı olarak bölgedeki başlıca
devletler arasında ortaya çıkan hukuksal tartışmalara ve rekabetin
yansımalarına yer verirken diğer taraftan, Soğuk Savaş sonrası uluslararası
ilişkiler disiplininde daha çok yer edinen neoliberal kurumsalcı, bölgeselci ve
yeşil kuramcı yaklaşımları dikkate alarak, Arktika’da kalıcı bir iş birliği
ortamını sağlayabilmede bölgesel ölçekte faaliyet gösteren uluslararası
örgütlerin rolünü tartışmaya açacağız. Küresel ısınma olgusunun bilimsel bir
gerçeklik kazandığı günümüzde bölgenin çatışma değil örnek iş birliği merkezi
olarak anılmasını sağlayacak mekanizmaların geliştirilebilmesi insanlığın
geleceği için de yaşamsal önem taşımaktadır.  

Anahtar Kelimeler

Arktika, Bölgesel İş Birliği, Uluslararası Örgütler, Bölgeselcilik, Küresel Isınma

The Arctic Geopolitics in the Aftermath of the Cold War and the Potential of Regional Cooperation

Öz

Arctic
region, due to its newly discovered abundant natural resources and to its
emergence as a possibly advantageous alternative maritime route for commercial
ferries induced by global warming, is brought on frequently in recent years.
Considering this fact, we first aim to elaborate legal disputes and reflections
of  rivalry among major regional states
due to the geopolitical-geostrategic and geoeconomical importance of Arctic
region and then open to discuss the role of international organizations located
in the region in point of constructing the propriate climate for  a durable cooperation in the Arctic, taking
in consideration neoliberal institutionalist, regionalist and green theorist
approaches which gained more place within international relations discipline in
post-Cold War era. In modern times, witnessing the global warming phenomenon as
a scientific fact, the declaration of Arctic region as a center of exemplary
cooperation in lieu of regional severe conflicts is vitally essential for the
mankind’s future.

Anahtar Kelimeler

Arctic, Regional Cooperation, International Organizations, Regionalism, Global Warming

Kaynakça

• Akpınar, B.G. (2017), “Uluslararası Hukuk Çerçevesinden Arktik Güvenliği Politikalarının Analizi: Rusya ve ABD Örneği”, Savunma Bilimleri Dergisi, 16 (2):83-118.
• Aliyev, N. (2019), “Russia’s Military Capabilities in the Arctic”, International Center for Defence and Security (ICDS), 25.06.2019, https://icds.ee/russias-military-capabilities-in-the-arctic/, (erişim tarihi: 19.07.2019).
• Arı T. ve Gökpınar F.B. (2019). “Green Theory in International Relations”, T. Arı ve E. Toprak (Ed.), Theories of International Relations II, Anadolu University Publication, Eskişehir, 161-178.
• Arktika Arama ve Kurtarma Anlaşması (2011). İngilizce metin için; “Agreement on Cooperation on Aeronautical and Maritime Research and Rescue in the Arctic”, https://www.ifrc.org/docs/idrl/N813EN.pdf, (erişim tarihi: 26.07.2019).
• Arktika Uluslararası Bilimsel İş Birliğini Geliştirme Anlaşması (2017). İngilizce metin için; “Aggrement on Enhancing International Arctic Scientific Cooperation”, https://oaarchive.arctic-council.org/handle/11374/1916, (erişim taihi: 07.09.2019).
• Arktika Konseyi Resmi İnternet Sitesi, https://arctic-council.org/index.php/en/, (erişim tarihi: 03.04.2019).
• Baev, P.K. (2010). “Russia’a Arctic Policy, Geopolitics, Mercantilism and Identity-Building”, The Finnish Institute of International Affairs Briefing Paper 73, December 17, 2010, 1-8.
• Bentzen, N. ve Hall M. (2017). “Arctic Continental Shelf Claims, Mapping Interests in Circumpolar North”, European Parliament Research Service (EPRS) Briefing, January 2017, 1-12.
• Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS), 6. Bölüm, https://www.un.org/Depts/los/convention_agreements/texts/unclos/part6.htm, (erişim tarihi: 09.04.2019).
• Byers, M. (2017). “Crises an international cooperation: an Arctic case study”, Sage, International Relations, 31 (4):375-402.
• “Canada: Allied Forces Sharpen Cold Weather Skills Above the Arctic Circle”, Defence-Point.com, 02.04.2019.
• Cazala, M.S. (2016). “Rusya’dan Arktik Güvenliğine Bakışlar Yeni Soğuk Savaşı Tartışmak”, Orta Asya ve Kafkasya Araştırmaları (OAKA), 10 (21):163-185.
• Eckersley, R. (2010). “Green Theory”, T. Dunne, M. Kurki ve S. Smith (Ed.), International Relations Theories: Discipline and Diversity, Oxford University Press, New York, 247-265.
• Encyclopedia Britannica (2019). “Arctic, Northernmost Region of the Earth, Study and Exploration”, https://www.britannica.com/place/Arctic/The-Russian-Arctic, (erişim tarihi: 19.07.2019).
• Erçandırlı Y. (2014). “Yeşil Teori”, R. Gözen (Ed.), Uluslararası İlişkiler Teorileri, İletişim Yayınları, İstanbul, 493-515.
• Gorbaçov, M. (1987). “The Speech in Murmansk at the ceremonial meeting on the occasion of the presentation of the Order of Lenin and the Gold Star Medal to the city of Murmansk”, 1.10.1987. Moscow: Novosti Press Agency, pp. 23–31, erişilen kaynak; https://www.barentsinfo.fi/docs/Gorbachev_speech.pdf, (erişim tarihi: 23.07.2019).
• Gül, T., “Arktik’teki Rusya: Sorun ve İşbirliği Arasında Gel-Git”, Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM), 24.11.2014, 1-5, http://www.bilgesam.org/incele/1856/-arktik-teki-rusya--sorun-ve-isbirligi-arasindaki-gel-git/#.XNUzlhQzaUk, (erişim tarihi: 11.02.2019).
• “Kriz Çıkaracak Çifte Hamle…Nükleer Gözdağı”, Hürriyet, 15.03.2019.
• IASC Resmi Sitesi, https://iasc.info/iasc/about-iasc, (erişim tarihi: 26.07.2019).
• “Iceland Chairs Arctic Council”, Iceland Monitor, 07.05.2019.
• Illusat Declaration (2008). Arctic Ocean Conference, 27-29 May 2008, https://cil.nus.edu.sg/wp-content/uploads/2017/07/2008-Ilulissat-Declaration.pdf, (erişim tarihi: 11.04.2019)
• Johnson, D. (2018). “Vostok 2018: Ten Years of Russian Strategic Exercises and Warfare Preparation”, NATO Review, December 20, 2018, https://www.nato.int/docu/review/2018/Also-in-2018/vostok-2018-ten-years-of-russian-strategic-exercises-and-warfare-preparation-military-exercices/EN/index.htm?utm_medium=email&utm_campaign=NATO+Review+Understanding+VOSTOK+2018&utm_content=NATO+Review+Understanding+VOSTOK+2018+CID_99126eec46c16513a496408cf1bf88da&utm_source=Email+marketing+software&utm_term=READ+MORE, Erişim Tarihi: 11.04.2019.
• Kavas, A.Y., “Rusya’nın Arktik Politikası ve Türkiye”, Bilge Adamlar Stratejik Araştırmalar Merkezi (BİLGESAM), 20.01.2014, http://www.bilgesam.org/incele/78/-rusya'nin-arktik-politikasi-ve-turkiye/#.XNQ7ZRQzaUk, (erişim tarihi: 11.02.2019).
• Kazokoğlu, C.,“8 Ülkenin Gözü Neden ‘Kutup Bölgesi’nde”, BBC Türkçe, 20.02.2014.
• Kennedy P. (2015), “The Arctic and Antarctica: Differing Currents of Change”, New Zealand International Review, 40 (3):29-29.
• Knecht, S. (2013), “Arctic Regionalism in Theory and Practice: From Cooperation to Integration”, Arctic Yearbook 2013, 1-20.
• “Kutup Sınırlarında Tarihi Anlaşma”, NTV, 15.09.2010.
• “Lomonosov Bridge Could Bring Russia 5 Bln Tons of Extra Fuel”, Sputnik, 01.10.2007.
• Matz-Lück, N. (2009). “Planting the Flag in the Arctic Waters: Russia’s Claim to North Pole”, Göttingen Journal of International Law, 1 (2):235-255.
• Mikkola H. (2019). “The Geostrategic Arctic, Hard Security in the High North”, Finnish Institute of International Affairs (FIIA) Briefing Paper 259, April 2019, https://www.fiia.fi/wp-content/uploads/2019/04/bp259_geostrategic_arctic.pdf, (erişim tarihi: 19.07.2019), 1-8.
• Murmansk Antlaşması (2010). İngilizce metin için; “Treaty between the Kingdom of Norway and the Russian Federation concerning Maritime Delimitation and Cooperation in the Barents Sea and teh Arctic Ocean”, https://www.regjeringen.no/globalassets/upload/ud/vedlegg/folkerett/avtale_engelsk.pdf, (erişim tarihi: 25.07.2019).
• Nordic Partnership for the Arctic, The Nordic Council of Minsiters’ Arcitc Cooperation Programme 2018-2021, http://norden.diva-portal.org/smash/get/diva2:1153655/FULLTEXT01.pdf, (erişim tarihi: 03.09.2018).
• Özkan, Y., “NATO, Soğuk Savaş Sonrası En Büyük Tatbikatına Hazırlanıyor”, BBC Türkçe, 10.10.2018.
• Singh, A., “The Creeping Militarization of the Arctic”, The Diplomat, October 16, 2013, https://thediplomat.com/2013/10/the-creeping-militarization-of-the-arctic/, (erişim tarihi: 11.03.2019).
• “Rusya Yakın Tarihinin En Büyük Tatbikatına Başladı: Ordunun Üçte Biri Tatbikatta”, Sputnik Türkiye, 11.09.2018.
• Staalesen, A. (2017). “This is where Norway and Russia Continue Cooperation over Arctic Oil”, The Barents Observer, September 7, 2017, https://thebarentsobserver.com/en/industry-and-energy/2017/09/where-norway-and-russia-continue-cooperation-over-arctic-oil, (erişim tarihi: 13.04.2019).
• Swedish Chairmanship Program 2017-2019, The Barents Euro-Arctic Region, https://www.barentsinfo.fi/beac/docs/SwedishChairmanshipprogram2017-2019.pdf, (erişim tarihi: 12.04.2019).
• Swedish Chairmanship of the Barents Euro-Arctic Council Working Group on Environment, Working Programme 2018-2019, https://www.barentsinfo.fi/beac/docs/Swedish_Chairmanship_WGE_Working_Program_2018-2019.pdf, (erişim tarihi: 04.09.2019).
• The Geography of Transport Systems, “Polar Shipping Routes”, 2017, https://transportgeography.org/?page_id=412, (erişim tarihi: 09.04.2019).
• US Geographical Survey (2008). “Circum Arctic Resource Appraisal: Estimates of Undiscovered Oil and Gas North of the Arctic Circle”, USGS Fact Sheet, 2008-3049.
• Yılmaz, N. ve Çiftçi A. (2013). “Arktika Bölgesi’nin Siyasal Önemi ve Siyasal ve Hukuksal Statüsünün Karşılıklı Değerlendirilmesi”, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 31: 1-16.