MİMAR SİNAN’A İLİŞKİN MİMARLIK TARİHİ YAZIMININ METODOLOJİK ÇERÇEVESİNDE FENOMENOLOJİK YAKLAŞIMIN ALTERNATİF BİR ARAYIŞ OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 2, 96 - 114, 31.12.2022

Sezen Başak Özünur Şahin

Öz

Giorgio Vasari’nin sanat tarihçiliğinin ilk örneği olan Le Vite kitabından 21. yüzyıla sanat tarihi ve mimarlık tarihinin tanımı, metodu ve içeriği birçok değişikliğe uğramıştır. Sanat ve mimarlığın dönemler boyunca süren dinamik ilişkisine, ayrımına, mimarlık ve sanat üretimini etkileyen toplumsal yapıya, dünya görüşüne, dini ve politik sebeplere bağlı olarak değişen tanımlar doğrultusunda mimarlık tarihi yazımının kapsamı giderek genişlemiştir. Bu bağlamda 20. yüzyılın sonlarında disiplinler arası niteliği ön plana çıkan mimarlık tarihi yazımı, mimarlığı insan, çevre ve topluma ilişkin her türlü disiplinle bir arada irdeleyen mimarlık kuramı kapsamında 21. yüzyılda da dönüşmeye devam etmektedir. Çalışmaya konu olan ve metodolojik bir inceleme olarak ele alınan Mimar Sinan mimarlığı yazımı da 18. yüzyıldan itibaren sürekli bir metodolojik değişim yaşamıştır. Özellikle 1980 sonrasında pozitivist anlayıştan uzaklaşılmış ve Sinan hakkında üretilen metinlere farklı metodolojik yaklaşımlar hâkim olmaya başlamıştır. Bu çalışma, fenomenolojik yöntemi, Andrew Leach'in mimarlık tarihçiliği çerçevesinde geçmişi örgütlemek üzere tanımladığı altı yaklaşımdan biri olan tema ve analoji yaklaşımıyla ilişkisi üzerinden okumakta ve fenomenolojik incelemenin alternatif bir araştırma yöntemi için sunduğu potansiyelleri değerlendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Andrew Leach, Mimar Sinan, Mimarlık Tarihyazımı, Mimarlık Tarihi Metodolojisi

Teşekkür

Bu makalenin ön çalışması Akdeniz Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı Doktora Programı kapsamında “Mimarlık Tarihi Yazımında Metodoloji” dersi çerçevesinde üretilmiştir.

An Interpretation of Pheonomenological Approach as an Alternative Search within the Methodological Framework of Architectural Historiography concerning Mimar Sinan

Öz

The scope of architectural historiography has gradually expanded in line with the changing definitions depending on the dynamic relationship and separation of art and architecture throughout the periods, the social structure & worldview affecting architecture and art production, and other dynamics such as religion, politics, economy etc. In this context, architectural historiography, which has come to the fore with its interdisciplinary character in the last period of the 20th century, continues to evolve in the 21st century through the architectural theory that questions architecture together with all kinds of disciplines related to society and environment. The historiography of Sinan's architecture, which is the subject of this study and considered as a methodological review, has also experienced a continuous methodological changes since the 18th century. Especially after 1980, the positivist understanding was moved away and different methodological approaches began to dominate the articles produced about Sinan. This study aims to read phenomenological method through its relationship with the theme and analogy approach as one of the six approaches that Andrew Leach’s has defined to organize the past within the framework of architectural historiography. The study also interprets the potentials of phenomenolohical analysis for deriving an alternative research method.

Anahtar Kelimeler

Andrew Leach, Architectural Historiography, Methodology of Architectural History, Mimar Sinan

Kaynakça

• Aydınlı, S., 2002. Epistemolojik Açıdan Mekân Yorumu. İçinde: A. Şentürer, Ş. Ural, A. Atasoy (Ed.), Mimarlık ve Felsefe, Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları, İstanbul, ss. 40-51.
• Bozdoğan, S., 2015. Modernizm ve Ulusun İnşası, Erken Cumhuriyet Türkiyesi’nde Mimari Kültür. Metis Yayıncılık, İstanbul, dördüncü basım, 367 s.
• Bozdoğan, S., 1999. Architectural History in Professional Education: Reflections on Postcolonial Challenges to The Modern Survey. Journal of Architectural Education 52(4): 207-215.
• Cevizci, A. 2015. Felsefe Sözlüğü. Say Yayınları, İstanbul, 535 s.
• Ching, F., Jarzombek, M., Prakash, V., 2007. A Global History of Architecture. N.Y: John Wiley & Sons Inc.
• Direk, Z., 2012. Çağdaş Felsefe-II. Anadolu Üniversitesi Yayını, Eskişehir, 101 s.
• Erzen, J. N., 2005. Mimar Sinan: Estetik Bir Analiz. Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, İstanbul, 153 s.
• Kavas, K. R., 2018. Rereading The Definition and Potentials of Architectural History Through Changing Relations Between Architecture, History and Art History. In: Innovation and Global Issues in Social Sciences Congress Book, ss. 558-567.
• Kostof, S., 1985. A History of Architecture, Settings and Rituals. N.Y. Oxford. Oxford Univ. Press.
• Kök, E., 2015. Cumhuriyet Döneminde Ayasofya Yazarlığı: Sanat Tarihi Literatürü Bağlamında Bir İnceleme. Sanat Tarihi Dergisi XXIV (1). ss. 53-71.
• Leach, A., 2015. Mimarlik Tarihi Nedir? (Çev.) Doğan, H., İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Minor, V. H., 2013. Sanat Tarihinin Tarihi (Çev.) Soydemir, C. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Morkoç, S. B., 2009. Sinan Historiyografisine Global Bir Bakış. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt 7, Sayı 13, ss. 81-92.
• Mülayim, S., 2004. İslam Sanatı, Büyük Bildirimin Göstergeleri. Ankara: İSAM.
• Necipoğlu, G., 2017. Sinan Çağı: Osmanlı İmparatorluğu’nda Mimari Kültür. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Norberg-Schulz, C. 1980. Genius Loci: Towards a Phenomenology of Architecture. New York: Rizolli.
• Payne, A., 1999. Architectural History and The History of Art: A Suspended Dialog. The Journal of Society of Architectural Historians 58(3): 292-299.
• Tanyeli, U., 1987. "İslam Mimarlığı" Kavramına Eleştirel Bir Bakış. Mimarlık Dergisi 1987(226): 52-54.
• Tanyeli, U., 2005. Mitos Kurmaktan Mitos Çözümlemeye Sinan Historiyografisi. İçinde: Mimar Sinan: Estetik Bir Analiz. Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı, İstanbul, ss. I-V.
• Tanyeli, U., 2008. Sinanı ve Mimarlığını Nasıl Yorumlamalı? Ege Mimarlık 2008(3): 16-21.
• Tanyeli, U., 2018. Mimarlık Tarihinin İcadı Mimarlığın İcadıdır ya da Mimarlığı Tarih Yazımı mı İmal Eder? Arredemento Mimarlık Tasarım Kültürü Dergisi 2018/06: 72-95.