SİMGESEL VE ANLAMSAL YAKLAŞIMLAR ÜZERİNE BİR UYGULAMA DENEYİMİ: Hz. EBUBEKİR CAMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2023, Cilt: 2 Sayı: 1, 33 - 56, 31.07.2023

Fatih Şahin

Öz

Trabzon Ortahisar Bengisu Mahallesinde uygulaması yapılan Hz. Ebubekir Cami; Karadeniz Teknik Üniversitesi, Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü üzerinden gelen ve mimari beklentilere farklı metaforik yorumlar katan bir tasarımdır. Güncel koşullar düşünülerek tasarlanan cami, ezberleri bozan fiziksel mekân kurgusu ve sembolik özellikleri ile ön plana çıkmaktadır. Biçim/form, işlevsel mekân dengesi gözetilerek mimari ögelerin ve detaylarının yeniden yorumlandığı Hz. Ebubekir Cami, estetik ve sembolik yaklaşımlar ile anlamsallığını güçlendirmektedir. Çalışmada, cami özelinde sanatsal tecrübe karakterinin soruşturulması, sahip olduğu anlamsal içeriklerin idrak edilmesi İslam felsefesi içinde yer alan söylemler üzerinden mekâna dönüşümünün okunması amaçlanmaktadır. Hz. Ebubekir Cami mimarisinin fiziksel mekân kurgusunu yönlendiren, tematik düşünsel/fikirsel yansımaları ile arka planda kalan/görünmeyen/görülemeyen sembolik parçaların/ögelerin anlamsallığın bir arada olması incelenmektedir. Cami mimarisi ile örtüştürülen sembolik uygulamalar, plan şeması-iç mekân ögeleri, örtü sistemi, dış mekân ögeleri, plastik/tezyinat etkisi başlıkları altında analiz edilerek, kozmolojik anlamları üzerinden değerlendirilmektedir. Tasarımsal taklit önermesinin tercih edilmeyip kendine özgü yeni mimari yorum ile özgünlük ve farklılık içeren mekânsal oluşumlar, işlevsel olarak bulunması gereken ögelere/imgelere yönelik sunulan çözüm önerileri, yapının zamansal diyalog halini sürdürülebilir kılmaktadır. Mimari tartışmalara olanak verecek olan tasarım kararları ve barındırdığı sembolik anlatılar, belleklerde yer alan cami imgesine farklı bakış açısı kazandıracak ve yeni yapılacak camiler için bilgi üretimi sunacak altyapı kurgulanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hz. Ebubekir Cami, Simge, Anlamsallık, Cami Tasarımı, Mimari Uygulama

Teşekkür

Hz. Ebubekir Cami’nin (Külliye) mimari tasarımı ve uygulama projesi, Öğr. Gör. Dr. Fatih ŞAHİN tarafından KTÜ Döner Sermaye İşletme Müdürlüğü aracılığı ile yapılmıştır.

An Application Experience on Symbolic and Semantic Approaches: The Case of Hazrat Ebubekir Mosque

Öz

Hazrat Ebubekir Mosque, which was implemented in Trabzon Ortahisar Bengisu Neighborhood; It is a design that came by Karadeniz Technical University, Revolving Fund Management Directorate and adds different metaphorical interpretations to architectural expectations. The mosque, which was designed considering current conditions, stands out with its groundbreaking physical space setup and symbolic features. In the study, it is aimed to investigate the artistic experience character specific to the mosque, to comprehend the semantic contents it has, and to read its transformation into space through the discourses in Islamic philosophy. The combination of thematic and intellectual reflections of the architecture of Hazrat Ebubekir Mosque and the semantics of the symbolic parts/elements that remain in the background invisible are examined. Symbolic applications overlapping with mosque architecture are analyzed under the titles of plan scheme-interior elements, cover system, exterior elements, plastic/ornament effect and evaluated over their cosmological meanings. Staying away from design imitation, the unique new architectural interpretation and spatial formations that contain originality and difference, and the solution proposals for the elements/images that should be found functionally, make the temporal dialogue state of the building sustainable. The infrastructure that will enable architectural discussions and the symbolic narratives it contains, that will bring a different perspective to the mosque image in the memories and that will provide information production for new mosques is being constructed.

Anahtar Kelimeler

Hazrat Ebubekir Mosque, Icon, Semantic, Mosque Design, Architectural Application

Kaynakça

• Arpacıoğlu, B., 2006. Camii Sembolizmi Üzerine Bir Deneme. Yeni Yüksektepe Dergisi 53: 36-50.
• Arpat, A., 1984. Sinan Camilerinde Kutsal (Mistik) Boyutlar ve Modüler Düzen, Türk Dünyası Araştırmaları 28: 1-28. Arseven, C. E., 1952. Les Arts Decoratifs Turcs. Milli Eğitim Basımevi, s.41.
• Aydeniz, H., 2015. Din-Sanat İlişkisine Gelenekselci Bir Yaklaşım (Seyyit Hüseyin Nasr Örneği). İslam ve Sanat, Ögke, A. (Kor.), İstanbul: Ensar Neşriyat, 181-204.
• Aydeniz, H., 2011. Dini Semboller, Sembolün Anlam Kaybı ve Etkilerine Gelenekselci Bir Yaklaşım (René Guénon Örneği). Ekev Akademi Dergisi 48: 75-90.
• Barkçin, S. Ş., 2022. Medeniyet Aklı. İstanbul: Mostar, s.31.
• Burckhardt T., 2005. İslam Sanatı Dil ve Anlam. Koç, T. (Çev.), İstanbul: Klasik Yayınları, s.1-77.
• Cansever, T., 1996. İslam Mimarisi Üzerine Düşünceler. Divan, s.119-146.
• Cansever, T., 2012. İslam’da Şehir ve Mimari. İstanbul: Timaş Yayınları, s.26.
• Critchlow, K., 1976. Islamic Patterns. London: Thames and Hudson, s.58-64.
• Cündioğlu, D., 2012. Mimarlık ve Felsefe. İstanbul: Kapı Yayınları, s.33.
• Çaycı, A., 2016. İslam Mimarisinde Anlam Meselesi. Sosyoloji Divanı 7:189-202.
• Çaycı, A., 2017. İslam Mimarisinde Anlam ve Sembol. Konya: Palet Yayınları, s.55-63.
• Çınar, A., 2007. Varoluşçu Teoloji Paul Tillich’te Din ve Sembol. İstanbul: İz Yayıncılık, s.125.
• Eliade, M., 1992. İmgeler Simgeler. Kılıçbay, M. A. (Çev.), Ankara: Gece Yayınları, s.52.
• Ersoy, N., 1990. Semboller ve Yorumlarla Görünenden Görünmeyene. İstanbul: Zafer Yayınları.
• Gadamer, H., 2005. Güzelliğin Güncelliği: Oyun, Sembol ve Festival Olarak Sanat. Tepebaşılı, F. (Çev.), Konya: Çizgi Kitabevi.
• Grabar, O., 1983. Symbols and Signs in Islamic Architecture, in Architecture in Continuity: Building in the Islamic World Today. New York: Renata Holod, Darl Rastorfer p.25-32.
• Guenon, R., 1990. Niceliğin Egemenliği ve Çağın Alametleri. Kanık, M. (Çev.), İstanbul: İz Yayıncılık, s.170.
• Kartal, H. B., 2014. İslam Mimarisinin Düşünsel Arka Planına Dair Bir Yaklaşım Denemesi. Muhafazakar Düşünce 10 (39): 179-210. Kılıç, S., 1987. Kabe’deki Sembolizm Üzerine Bir Deneme. İslami Araştırmalar Dergisi 5: 62- 69.
• Kılıç, S., 1995. İslam’da Sembolik Dil, İstanbul: İnsan Yayınları, s.57.
• Mülayim, S., 1982. Anadolu Türk Mimarisinde Geometrik Süslemeler. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s.70. Mülayim, S., 2005. “Mimari” maddesi, TDV İslam Ansiklopedisi 30: 91-95.
• Nasr, H., 1992. İslam Sanatı ve Maneviyatı. Demirhan, A. (Çev.), İstanbul: İnsan Yayınları, s.42.
• Ögel, S., 1994. Anadolu’nun Selçuklu Çehresi. İstanbul: Akbank Yayınları, s.96.
• Önkal, A. ve Bozkurt, N., 1993. “Cami”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi 7: 46.
• Özcan, Z., 1998. Teolojik Hermenötik. İstanbul: Alfa Yayınları, s. 48.
• Schimmel, A., 1998. Sayıların Gizemi. Küpüşoğlu, M. (Çev.), İstanbul: Kabalcı Yayınevi, s.169.
• Schwarz, F., 1997. Kadim Bilgeliğin Yeniden Keşfi. İstanbul: İnsan Yayınları, s.285.
• Şahin, F., 2016. An Architectural Problem Aesthetic Provisions: Sancaklar Mosque. International Multidisciplinary Congress of Eurasia, Odessa, Ukraine 1-13 July 2016, pp.356-367.
• Wieman, H., 1959. Symbol and Symbolism, An Encyclopedia of Religion, New Jersey: Rowman and Littlefield, p.753-754.