Bir Çevre Vergisi Olarak Karbon Vergisi

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 1, 19 - 35, 31.05.2024

Nur Sena Oğuz , Seyfi Yıldız

https://doi.org/10.54737/aujfe.1475971

Öz

İklim değişikliği, çevre ile ilgili sorunlar içerisinde uluslararası alanda gündemi en fazla meşgul eden konudur. Sera gazı emisyonlarında meydana gelen artışlar iklim krizine sebep olmaktadır. Fosil yakıt kullanımı, tarımsal faaliyetler, ormansızlaşma ve sanayi devrimiyle beraber artan metan ve karbondioksit artışı gibi insan faaliyetleri sonucu sera gazı emisyonlarında büyük oranda artışlar meydana gelmektedir. Çevre küresel kamusal bir maldır. Faydaları gibi zararları da tüm insanlığı etkilemektedir. Bu nedenle iklim değişikliğinin etkileri ülkelerin sınırlarını aştığı için küresel düzeyde bir sorun halindedir. İklim değişikliği ile mücadele kapsamında uluslararası ve yerel olmak üzere pek çok anlaşmalar yapılmaktadır. Yine iklim değişikliği ile mücadelede global olarak atılan ortak bir adım Karbon Vergisi uygulamasıdır. Uygulanacak karbon vergisi ile karbondioksit içeren fosil yakıtların vergilendirilmesi yolu ile çevreye zarar veren karbondioksit oranını minimuma indirilmesi hedeflenmiştir. Bu çalışmada neden bir karbon vergisine ihtiyaç olduğu ve karbon vergisinin nasıl bir vergi türü olduğu sorularına yanıt aranmıştır.

Anahtar Kelimeler

karbon, iklim, vergi, çevre

Carbon Tax as an Environmental Tax

Öz

Climate change is the issue that occupies the international agenda the most among environmental problems. Increases in greenhouse gas emissions cause the climate crisis. There are significant increases in greenhouse gas emissions as a result of human activities such as fossil fuel use, agricultural activities, deforestation, and the increase in methane and carbon dioxide that increased with the industrial revolution. The environment is a global public good. Its harms, as well as its benefits, affect all humanity. For this reason, the effects of climate change are a global problem because they transcend the borders of countries. Many international and local agreements are being made within the scope of combating climate change. Another common step taken globally in the fight against climate change is the implementation of Carbon Tax. With the carbon tax to be applied, it is aimed to minimize the amount of carbon dioxide that harms the environment by taxing fossil fuels containing carbon dioxide. In this study, answers were sought to the questions of why a carbon tax is needed and what type of tax a carbon tax is.

Anahtar Kelimeler

carbon, climate, tax, Environment

Kaynakça

• Akbelen, M. M. (2019). ‘’Karbon Vergileri ve Emisyon Ticaret Sistemleri, Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri Örneklerinden Hareketle Türkiye’de Uygulanabilirliği, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, Isparta.
• Aksay, C. S., Ketenoğlu, O. ve Kurt, L. (2005). ‘’ Küresel Isınma ve İklim Değişikliği’’, Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Dergisi, No:25, 31.
• Alıcı, B., Yıldız, H., (2012). ‘’Küresel Kamusal Bir Mal Olan Çevrenin Korunmasında Karbon Vergisi ve Etkinliği’’, Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, no: 4(1), 59-60.
• Aşıcı, A. A. (2023). ‘’ Türkiye’nin Yeşil Ekonomi Yolculuğu ve İklim Hedefleri’’, Türkiye’de Yeşil Ekonomi Dönüşüm İçin Bir Yol Haritası, İlke Yayınları: 179, Araştırma Raporları: 10, İstanbul.
• Babiker, M., Jacoby, H. D., Reilly, J. M. ve Reiner D. M. (2002). ‘’ The evolution of a climate regime: Kyoto to Marrakech and beyond’’, Environmental Science & Policy 5, 196.
• BBC News Resmi Web Sitesi (2021). ‘’ COP26 İklim Zirvesi’nde varılan anlaşma neler öngörüyor?’’, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-59277754, E.T: 10.12.2021
• Bray, S. (2022). ‘’Carbon Taxes in Europa’’, Taxfoundation, https://taxfoundation.org/data/all/eu/carbon-taxes-in-europe-2022/, ET: 13.07.2023.
• CSB(2021a). T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Sözleşme ve Protokoller, Kyoto Protokolü, https://iklim.csb.gov.tr/kyoto-protokolu-i-4363 E.T: 12.11.2021.
• CSB(2021b). T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Sözleşme ve Protokoller, Paris İklim Anlaşması, https://iklim.csb.gov.tr/paris-anlasmasi-i-98587, E.T: 12.11.2021.
• Çelikkaya, A., (2023)."Karbon Fiyatlandırması Seçenekleri ve Tasarım Sorunları". Maliye Araştırmaları Dergisi, 9(1), 13-14.
• Dağdemir, Ö.(2005). ‘’ Birleşmiş, Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve Ekonomik Büyüme: İklim Değişikliği Politikasının Türkiye İmalat Sanayi Üzerindeki Olası Etkileri’’ Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, No: 60(2), 53.
• Demir, A. (2009). ‘’ Küresel İklim Değişikliğinin Biyolojik Çeşitlilik ve Ekosistem Kaynakları Üzerine Etkisi’’, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, No:1(2), 38.
• Demir, A. (2017). ‘’Türkiye’de Çevre Vergileri Uygulaması, Ekonomik Etkileri ve Dünya Uygulamalarıyla Karşılaştırılması, Mali Hizmetler Uzmanlığı Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Demir, İ.(2006). ‘’Kyoto Protokolü Amaçlarına Ulaşabilme Yolunda Dünya Enerji Kullanımında Meydana Gelebilecek Değişimler’’, Gazi Üniversitesi İİBF Dergisi, No: 8(2), 246.
• Denchah, M. (2021). ‘’ Paris Climate Agreement: Everything You Need to Know’’, https://www.nrdc.org/stories/paris-climate-agreement-everything-you-need-know#sec-important, E.T: 10.11.2021.
• Dünya Gazetesi Resmi Web Sitesi, Eryar Ünlü, D., ‘’ Türkiye COP26’da 4 taahhüde imza attı’’, https://www.dunya.com/kose-yazisi/turkiye-cop26da-4-taahhude-imza-atti/639989, E.T: 10.12.2021.
• EEA, Greenhouse Gases, Data Viewer, 2023, https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/data/data-viewers/greenhouse-gases-viewer, ET: 20.10.2023.
• Emissions in EU-27, https://www.eea.europa.eu/data-and-maps/data/data-viewers/greenhouse-gases-viewer , E.T: 05.10.2021.
• Gökhale, H. (2021). ‘’ Japan’s carbon tax policy: Limitations and policy suggestions’’, Japan University of Economics, 24(5), 1-3.
• Hayrullahoğlu, B., (2012). ‘’Çevresel Sorunlarla Mücadelede Karbon Vergisi’’, Ekonomi Bilimleri Dergisi, No: 4(2), 5-6.
• Hotunluoğlu, H., Tekeli, R., (2007). ‘’Karbon Vergisinin Ekonomik Analizi ve Etkileri: Karbon Vergisinin Emisyon Azaltıcı Etkisi Var mı?’’, Sosyoekonomi Dergisi, 111.
• IEPP (2013). ‘’Evaluation of Environmental Tax Reforms: International Experiences’’, Annexes to Final Report, Carbon and energy tax reforms in Denmark. http://minisites.ieep.eu/assets/1282/ETR_study_by_IEEP_for_the_Swiss_Government_-_Annexes_-_21_June_2013.pdf, ET: 01.05.2024.
• IPCC, AR5 Synthesis Report: Climate Change 2014. https://www.ipcc.ch/report/ar5/syr/, ET: 12.10.2023. IPCC, The Intergovernmental Panel on Climate Change, https://www.ipcc.ch/ ET: 12.11.2021
• Karagülle, F. O. (2008). ‘’Uluslararası Hukukun İklim Değişikliği İle İmtihanı’’, MECMUA Ankara Hukuk Fakültesi Öğrencilerinin Fakültelerine Armağanı, 775.
• Karakaya, E. (2016). ‘’Paris İklim Anlaşması: İçeriği ve Türkiye Üzerine Bir Değerlendirme’’. Adnan Menderes Üniversitesi SBF Dergisi, No:3(1),3-6.
• Mat, F. (2024). ‘’KOBİ’ler İçin Karbon Vergisinin Önemi ve Karbon Vergisi Hesaplamasına Yönelik Örnek Uygulama’’, Vergi Raporu, (294), 107-108.
• MFA(2021). T.C. Dışişleri Bakanlığı, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi, https://www.mfa.gov.tr/bm-iklim-degisikligi-cerceve-sozlesmesi.tr.mfa, E.T: 12.11.2021.
• OECD (2019). ‘’Taxing Energy Use 2019: Country Note – Finland’’, https://www.oecd.org/tax/tax-policy/taxing-energy-use-finland.pdf, ET: 23.10.2023.
• Olcay, F. M. (2024). ‘’Yeşil Vergiler Özellikleri, Türkiye’deki Durum ve Uygulamaları, Vergi Raporu, (292), 17. Organ, İ., Çiftçi, T. E. (2013). ‘’Karbon Vergisi’’, Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, No: 6(1), 90, 92.
• Özmen, M. T. (2009). ‘’ Sera Gazı - Küresel Isınma ve Kyoto Protokolü’’, Manisa İMO, 43.
• Özuyar, P. G., Gürcan, E. C. ve Bayhantopçu, E. (2021). ‘’ Türkiye’nin Güncel İklim Değişikliği Stratejisinin Ana Yönelimi’’, Kuşak ve Yol Girişimi Dergisi, 2(3), 38.
• Perçin, D. (2017). ‘’Paris Zirvesinden Bonn Zirvesine Küresel İklim Zirvesi’’, .2. Republic of Turkey Intended Nationally Determined Contribution (INDC).
• Sadioğlu U., Ağıralan, E. (2020). ‘’İklim Değişikliği Çerçevesinde 25. Taraflar Konferansı’’, Kafkas Üniversitesi İİBF Dergisi, No: 11(1), 369-372.
• Sweden Ministry of Finance, (2021), Sweden's Carbon Tax - Government.se - Government Offices of, https://www.government.se/government-policy/swedens-carbon-tax/swedens-carbon-tax/, E.T: 26.09.2022.
• Şahin, I. F. O., Çiftçi, T. E. (2021). ‘’İklim Değişikliği İle Mücadelede Türkiye İçin Karbon Vergisi Önerisi’’, Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler AraĢtırmaları Dergisi, No: Kış Sayısı, 262.
• The Ekonomist (2021). ‘’ The Glasgow summit left a huge hole in the world’s plans to curb climate change’’, https://www.economist.com/international/2021/11/20/the-glasgow-summit-left-a-huge-hole-in-the-worlds-plans-to-curb-climate-change, E.T: 10.12.2021.
• T.C. Ticaret Bakanlığı (2022). ‘’Yeşil Mutabakat Çalışma Grubu, Yıllık Faaliyet Raporu,https://ticaret.gov.tr/data/643ffd6a13b8767b208ca8e4/YMEP%202022%20Faaliyet%20Raporu.pdf, ET: 20.03.2024.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, On İkinci Kalkınma Planı (2024-2028), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/12/On-Ikinci-Kalkinma-Plani_2024-2028_11122023.pdf, ET: 02.05.2024.
• TÜİK. Sera Gazı Emisyon Oranları, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Sera-Gazi-Emisyon-Istatistikleri-1990-2019-37196, E.T: 11.10.2021.
• Ubay, B., Bilgici, Y. (2021). ‘’Karbon Fiyatlandırmasında Emisyon Ticaret Sistemi ve Önemi’’, Kırklareli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, No: 10(1), 51.
• UNFCCC, What is the Kyoto Protocol?, https://unfccc.int/kyoto_protocol , E.T: 10.11.2021. World Bank, (2017), “Putting a Price on Carbon With a Tax”, http://www.worldbank.org›content/dam/Worldbank…carbon-tax.pdf, E.T: 26.09.2022.
• WorldBank. (2021). ‘’Introducing a Carbon Price on Heating Fuels’’, https://www.bpie.eu/wp-content/uploads/2021/06/Introducing-a-carbon-price-on-heating-fuels_07.pdf, E.T: 29.06.2022.
• Withana, S., Brink, P. T., Llles, A., Nanni, S. ve Watkins, E. (2014). ‘’ Environmental Tax Reform in Europe: Opportunities for the future’’, www.ieep.eu, ET: 02.05.2024.
• Yalçın, A. Z. (2013). ‘’Potansiyel Bir Çevre Vergisi Olarak Motorlu Taşıtlar Vergisi: Avrupa Birliği ve Türkiye Arasında Karşılaştırmalı Bir Analiz’’, Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, No: 27(2), 146.
• Yerlikaya, K. Y. (2003). ‘’Karbon Vergisi’’, Atatürk Üniversitesi Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, No: 7(1-2), 693. Yeşil Büyüme, ‘’Türkiye’nin Net Sıfır Yolculuğu’’https://yesilbuyume.org/turkiyenin-net-sifir-yolculugu/, ET: 12.04.2024.
• Yıldız, S. (2017). ‘’Sürdürülebilir Kalkınma İçin Karbon Vergisi’’, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 10(3), 373.
• 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu
• 2872 sayılı Çevre Kanunu