The Theme of Fate As an Original Quality in Yeşilçam Cinema: From Anxieties of Modernization To The Tender Bosom of Melodrama

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 23, 30.06.2021

Tülay Çelik

Öz

This article evaluates the theme of fate in Yeşilçam melodramas on the axes of modernization as an original quality. Based on Ben Singer and Peter Brooks’s research, melodrama is considered a modern form that reflects and copes with the fears and anxieties experienced by the individual in the modernity process. Fate exists as a constitutive and surrounding quality in the melodramatic universe that recreates the sacred transcendental world of the pre-modern period. Drawing on this, the theme of fate is observed using document analysis as a qualitative research method. Accordingly, five films in the melodrama genre were chosen as the typical sample among the films that strongly emphasize the subject of fate in the title of the film. In this context, Kaderim Böyle İmiş (Saydam, 1959), Kaderde Birleşenler (Ergün, 1966), Kaderin Cilvesi (İnanoğlu, 1966), Kaderin Ağları (Aslan, 1970), Kaderimin Oyunu (Aksoy, 1972), were analyzed descriptively in the axes of modernization, melodrama, and fate, considering Turkey’s economic and social conditions. According to the finding of the study, fate as a constitutive and surrounding quality reminds us of the universe’s values and meanings which were missed. The Fate in Yeşilçam films is both a visible entity named and the hidden power behind the obvious. Although the way the melodramatic fate theme appears in Yeşilçam differs from time to time with Western melodramas, the original similarity is more determined at the level of function and meaning.

Anahtar Kelimeler

Fate, Melodrama, Yeşilçam cinema, Modernization, Turkish Cinema

Yeşilçam Sinemasında Kökensel Bir Nitelik Olarak Kader Teması: Modernleşme Kaygılarından Melodramın Şefkatli Kollarına

Öz

Bu makalede, Yeşilçam melodramlarının temel bileşenlerinden biri olan kader teması, kökensel bir nitelik olarak modernlik ve modernleşmeyle ilişkisi bağlamında değerlendirilmiştir. Ben Singer ve Peter Brooks’un çalışmalarından hareketle melodram, modernlik sürecinde bireyin yaşadığı korku ve kaygıları hem yansıtan hem de bunlarla başa çıkılmasını sağlayan modern bir biçim olarak ele alınmıştır. Modern öncesine ait aşkın değerler dünyasını yeniden yaratan melodramatik evrende kader, kurucu ve kuşatıcı bir niteliğe sahiptir. Buradan hareketle çalışmada Yeşilçam melodramlarındaki kader teması, niteliksel bir perspektifle doküman analizi yöntemi kullanılarak incelenmiştir. Kader temasını filmin adına taşıyacak kadar güçlü biçimde vurgulayan filmler arasından melodram türünde olan beş film, tipik örneklem olarak seçilmiştir. Kaderim Böyle İmiş (Saydam, 1959), Kaderde Birleşenler (Ergün, 1966), Kaderin Cilvesi (İnanoğlu, 1966), Kaderin Ağları (Aslan, 1970), Kaderimin Oyunu (Aksoy, 1972) filmleri, Türkiye’ye özgü, ekonomik ve toplumsal koşullar göz önünde bulundurularak modernleşme, melodram ve kader ilişkisi bağlamında betimsel olarak çözümlenmiştir. Çalışmanın bulgularına göre, özlemi çekilen değerler ve anlamlar evrenini hatırlatan kurucu ve kuşatıcı bir unsur olarak kader, Yeşilçam filmlerinde hem adı konan görünür bir mevcudiyet hem de görünenin ardında bulunan gizli güçtür. Yeşilçam’da kader temasının görünür olma biçimleri, Batı melodramlarından zaman zaman farklılaşsa da yapılan değerlendirme, işlev ve anlam düzeyinde aralarındaki kökensel benzerliğin çok daha belirleyici olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kader, Melodram, Yeşilçam sineması, Modernleşme, Türkiye sineması

Kaynakça

• Abisel, N. (2005). Türk sineması üzerine yazılar. Ankara: Phoenix.
• Abu-Lughod, L. (2002). Egyptian Melodrama—Technology of the Modern Subject? Faye D. Ginsburg, Abu-Lughod, Lila., Brian Larkin B. (Ed). Media Worlds, Anthropology on New Terrain içinde (115-133). USA: University of California Press.
• Adanır, O. (2012). İlkel Toplumdan Melodram Evrenine. İstanbul: Hayalperest.
• Akbulut, H. (2008). Kadına melodram yakışır, Türk melodram sinemasında kadın imgeleri. İstanbul: Bağlam.
• Akbulut, H. (2012). Melodramatik imgelem. İstanbul: Hayalperest.
• Aksoy, O. (Yönetmen). (1972). Kaderimin Oyunu [Sinema Filmi]. Türkiye: Erman Film.
• Arslan, Umut T. (2009). Mazi kabrinin hortlakları, Türklük, melankoli, sinema. İstanbul: Metis.
• Berktaş, Esin. (2010). 1940'lı yılların Türk sineması. İstanbul: Agora.
• Brooks, P. (1995). The melodramatic imagination, Balzac, Henry James, melodrama, and the mode of excess. New Haven and London: Yale Universiy Press.
• Dellaloğlu, Besim F. (2016). Bir Tanpınar Fetişizmi, Modernleşmenin zihniyet dünyası. 4. Basım. Ankara: Babil.
• Dissanayake, W. (1993). Introduction. Faye D. Ginsburg, Abu-Lughod, Lila., Brian Larkin B. (Ed). Melodrama and Asian cinema içinde (1-8). Cambridge: Cambridge University Press.
• Elsaesser, T. (1987). Tales of Sound and Fury, Observations on the Family Melodrama. Christine Gledhill (Ed.), Home is Where the Heart is, Studies in melodrama and the woman's film içinde (43-69). USA: University of California Press.
• Erdoğan, N. (1995). Ulusal Kimlik, kolonyal söylem ve Yeşilçam melodramı. Toplum ve Bilim. (7), 178-196.
• Erdoğan, N. (1998). Narratives of resistance: national identity and ambivalence in the Turkish melodrama between 1965 and 1975. Screen, 39 (3), 259-271. https://doi.org/10.1093/screen/39.3.259
• Gledhill, C. (1987a). Introduction. Christine Gledhill (Ed.), Home is Where the Heart is, Studies in melodrama and the woman's film içinde (s.1-4). London: Bfi
• Gledhill, C. (1987b). The melodramatic field: an investigation. Christine Gledhill (Ed.), Home is Where the Heart is, Studies in melodrama and the woman's film içinde (5-39). London: Bfi
• Güçhan, G. (1992). Toplumsal değişme ve Türk sineması. Ankara: İmge.
• Hayward, S. (2000). Cinema studies, the key concept (2. baskı). London: Routledge.
• İnanoğlu, T. (Yönetmen). (1966). Kaderin Cilvesi [Sinema Filmi]. Türkiye: Erler Film.
• Kırel, S. (2005). Yeşilçam öykü sineması. İstanbul: Babil.
• Kolker, R. (2009). Film, Biçim ve Kültür. (Çev. Fırat Ertınaz, Ali Güney vd.). Ankara: Deki
• Mutlu, Dilek K. (1998). Yerli Melodramlar ve Ruhsal Boşalım. 25. Kare, (25), 60-68.
• Neale, S. (1986). Melodrama and Tears. Screen, 27 (6), 6-23. https://doi.org/10.1093/screen/21998)7.6.6
• Özön, N. (1995). Karagözden sinemaya Türk sineması ve sorunları 1. cilt. Ankara: Kitle.
• Rodowick, David N. (1987). Madness, Authority and Ideology, The domestic melodrama of the 1950s. Christine Gledhill (Ed.), Home is Where the Heart is, Studies in melodrama and the woman's film içinde. (268-280).
• Saydam, N. (Yönetmen). (1959). Kaderim Böyle İmiş [Sinema Filmi]. Türkiye: Aktunç Film.
• Singer, B. (2001) Melodrama and Modernity, Early sensational cinema and its contexts.New York: Colombia University Press.
• Şasa, A. (1993). Yeşilçam Günlüğü. Dergâh Yayınları.
• Şenova, B. (1997). Yeşilçam Melodramında Baştan Çıkarma. 25 Kare, (20), 25-32.
• Tunalı, D. (2006) Batıdan Doğuya, Hollywood'dan Yeşilçam'a melodram. Ankara: Aşina Kitaplar.
• Türk Dil Kurumu. (1966). Deus ex machina. Tiyatro Terimleri Sözlüğü içinde (1. Basım, ss.25). Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Türk Sinema Araştırmaları. (2021, Nisan 10). Film Arşivi. https://www.tsa.org.tr/tr/arama/kelime/1/kader
• Yıldırım, T. (2016). Türk sinemasının estetik tarihi. İstanbul: Es.