Neokoros Düşüncesinin Kökeni ve Gelişimi: Tanrı, Kutsal Krallık ve Yönetici İlişkisi

Yıl 2015, Cilt: 15 Sayı: 2, 1 - 16, 29.06.2015

Adem Yurtsever

https://doi.org/10.18037/ausbd.66091

Cited By: 3

Öz

Neokoros (Gr. νεώκoρος/νεωκόρος) Roma İmparatorluk Dönemi’nde imparator kültüne bağlı olarak ortaya çıkan dini bir terim ve Hellen Küçük Asyası’nda bizzat imparator tarafından kentlere verilen unvandır. Neokoros teriminin kelime anlamı bir tapınağın günlük rutininden ve işlevselliğinden sorumlu kişiler, tapınak koruyucusu olarak açıklanmaktadır. Hellen- Küçük Asya’sında neokoros unvanına sahip kentler bu unvan sayesinde agonlar düzenleyebilir, tanrısallaştıran imparatoru bu şekilde onurlandırırlardı. Neokoros düşüncesi, özellikle Augustus Dönemi’nde, Roma İmparatorluk Dönemi’nin başlaması ile şekillenmeye başlar. İmparator Augustus sonrasında pek çok imparatorun öldükten sonra tanrı ilan edildiği bazılarının ise yaşarken tanrılaştırıldığı görülmektedir. Bu çalışmanın amacı, MÖ 3. binden itibaren ilk krallık kurumunun gelişim sürecini ve bununla ilişkili olarak tanrı-kral, kutsal krallık düşüncesini Roma İmparatorluk Dönemi’ne kadar izlemektir.

Anahtar Kelimeler

Neokoros, Tanrı-Kral, Ata Kültü, Kahraman Kültü, Roma İmparatorluğu

Kaynakça

• Antik Kaynaklar Ael. var. hist. = Aelian, Varia Historia (Aelian, Varia Historia, An English translation of Claudius Aelia- nus, çev. D. O. Johnson, Studies in Classics, 1997).
• Arr. anab. = Flavius Arrianos, Aleksandrou Anabasis (Arrianos, İskender’in Seferi (Alexandrou Anaba- sis), çev. F. Akderin, İstanbul: 2004).
• Hdt. = Herodotos, Historiae (Herodotos, Tarih, çev. M. Ökmen, İstanbul: 2011)
• Suet. Iul. = C. Suetonius Tranquillus, De Vita Duode- cim Caesarum, Divus Iulius (G. Suetonius Tran- quillus, On İki Caesar’ın Yaşamı, çev. F. Telatar-G. Özaktürk, Ankara: 2008).
• Paus. = Pausanias, Description of Greece, (Pausanias, Description of Greece, çev. A. R. Shilleto, London: 2012).
• Plut. Lys. = Plutarkhos, Bioi Paralleloi, Lysandros (Plutarkhos, Yaşamlar, Lysandros-Sulla, çev. A. Sarıgöllü-N. Gürsoy, İstanbul: 1999).
• Plut. Alex. = Plutarkhos, Bioi Paralleloi, Alexander (Plutarkhos, Paralel Yaşamlar, çev. F. Akderin, İs- tanbul: 2007).
• Verg. Aen. = P. Vergilius Maro, Aeneis (Vergilius, Aene- as, çev. İ. Z. Eyüboğlu, İstanbul: 1995)
• Modern Kaynaklar Ağaoğulları, M. A. vd. (1994). Kral Devlet ya da Ölümlü Tanrı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Alp, S. (2000). Hitit Çağında Anadolu: Çiviyazılı ve hiyeroglif yazılı kaynaklar. Ankara: Tubitak Yayınları.
• Bagnal, R. S. & Derow, P. (2004). The Hellenistic Period. Historical Sources in Translation. USA: Blackwell Publishing.
• Baştürk, M. B. (2006). Din ve Dini Ayinlerin Urartu Krallığındaki Toplumsal ve Siyasal Rolü. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İzmir: Ege Üniversitesi.
• Bernbeck, R. (2003). Royal Deification: An Ambiguation Mechanism for the Creation of Courtier Subjectivities. Religion and power: Divine Kingship in the Ancient World and Beyond. (Ed. N. Brich). USA: University of Chicago, s. 157-170.
• Boatwright, M. T. vd. (2004). The Romans: From Village to Empire. Oxford: Oxford University Press.
• Bodin, J. (1969). Devlet Üstüne Altı Kitaptan Seçme Parçalar. (Çev. M. Tuncay). Ankara: AÜSBF yayınları.
• Bosworth, A. B. (2005). Büyük İskender’in Yaşamı ve Fetihleri. Fetih ve İmparatorluk. (Çev. H. Çalışkan). Ankara: Dost Kitabevi.
• Bremmer, J. N. (2007). The Rise of e Hero Cult and e New Simonides. ZPE, s. 1–24.
• Bryce, T. (2003). Hitit Dünyasında Yaşam ve Toplum. (Çev. M. Günay). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Bunson, M. (2002). Encylopedia of Roman Empire. USA: Fact on File–Inc.
• Burrell, B. (2004). Neokoroi: Greek Cities and Roman Empirers. Boston: BRILL.
• Büechner, G. (1888). De Neocoria. Kessinger Publishing. Chaniotis, A. (2005). The Divinity of Hellenistic Rulers. A Companion to the Hellenistic World. (Ed. A. Ers- kine) Blackwell Publishing, s. 431-445.
• Chaniotis, A. (2007). The Ithyphallic Hymn for Demetrios Poliorketes and Hellenistic Religious Mentality. More than Men, Less than Gods. (Ed. P. P. Ios- sif vd.) Studia Hellenistica 51, s. 157-197.
• Childe, V. G. (1992). Kendini Yaratan İnsan. (Çev. F. O uoğlu). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Cooper, J. S. (2008). Divine Kingship in Mesopotamia. Religion and Power. Divine Kingship in the Ancient World and Beyond. (Ed. N. Brich). UBD: University of Chicago, s. 261-266.
• Çetin, H. (2002). Egemenlik ve Hukuk İlişkisi Üzerine. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, s. 1–16.
• Dahmen, K. (2007). The Legend of Alexander the Great on Greek and Roman Coins. New York: Routledge Press.
• De Coulanges, F. (2008). The Ancient city: A Study on e Religion, Laws, and Institutions of Greece and Rome. BiblioBazaar Press.
• Downie, S. M. (2004). The Political Uses of Hero Cult at Olympia and Delphi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Kanada: University of Toronto.
• Edzard, D. O. (1997). Gudea and His Dynasty. RIME 3/1. Canada: University of Toronto Press.
• Ehrenberg, E. (2008). Dieu et Mon Droit: Kingship in Late Babylonian and early Persian times. Religion and Power. Divine Kingship in the Ancient World and Beyond. (Ed. N. Brich). UBD: University of Chicago, s. 103-133.
• Evans, J. M. (2003). Approaching the Divine: Mesopotamian Art at the End of the third Millenium B.C. Art of the First Cities: the third Millenium B.C. From the Mediterranean to the Indus. (Ed. J. Aruz–R. Wallenfels). USA: the Metropolitan Museum of Art, s. 417-424.
• Farnell, L. R. (1920). Greek Hero Cults and Ideas of Immortality. England: University of St. Andrews.
• Fishwick, D. (1991). The Imperial Cult in the Latin West II. Netherlands: Brill.
• Gradel, I. (2002). Emperor Worship and Roman Religion. Oxford Classical Monographs. New York: Ox- ford University Presss.
• Gurney, O. R. (2001). Hititler. (Çev. P. Arpaçay). Ankara: Dost Kitapevi.
• Hansen, D. P. (2003). Art of the Akkadian Dynasty. Art of the First Cities: the third Millenium B.C. From the Mediterranean to the Indus. (Ed. J. Aruz–R. Wallenfels). USA: the Metropolitan Museum of Art, s. 180-227.
• Harper, R. F. (1999). the Code of Hammurabi (CH), King of Babylon. USA: Union.
• Hart, G. (2005). the Routledge Dictionary of Egyptian Gods and Goddesses. USA: Routledge Press.
• Heckel, W.-Yardley, J.C. (2004). Historical Sources in Translation. Alexander the Great. Blackwell Publishing.
• Hobbes, T. (1993). Leviathan. (Çev. S. Lim). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Holloway, S. W. (2002). Aššur is king! Aššur is king! Religion in the Exercise of Power in the Neo–Assyrian Empire. Boston: Brill.
• Hooke, S. H. (1995). Ortadoğu Mitolojisi. (3. Baskı). (Çev. A. Şenel). Ankara: İmge Kitabevi.
• Jastrow, M. (1898). the Religion of Babylonia and Assyria. USA: Boston: Ginn and Co.
• Kamm, A. (2006). Julius Caesar. A life. USA: Routledge Press.
• Kuhrt, A. (2010). Eski Çağ’da Yakındoğu. Yaklaşık MÖ 3000–330. (2. Basım). (Çev. D. Şendil). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Lunt, D. J. (2010). Athletes, Heroes, and the Quest for Immortality in Ancient Greece. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). USA: Pennsylvania State University.
• Lutz, H. F. (1924). Kingship in Babylonia, Assyria, and Egypt. AAA, Vol. 26 (4), s. 435–453.
• Machiavelli, N. (2002). Prens. (Çev. M. Satıcı). İzmir: İlya Yayınevi.
• Macqueen, J. G. (1999). Hititler ve Hitit Çağında Anadolu. (Çev. E. Davutoğlu). Ankara: Arkadaş Yayınevi.
• Michalowski, P. (2011). Correspondence of the Kings of Ur: An Epistolary History of An Ancient Mesopota- mian Kingdom. USA: Eisenbrauns.
• Morrison, K. D. (2008). When Gods Ruled. Religion and Power. Divine Kingship in e Ancient World and Beyond. (Ed. N. Brich). UBD: University of Chicago, s. 267-271.
• Müller, S. (2009). Das hellenistische Königspaar in der medialen Repräsentation: Ptolemaios II. und Arsi- noe II. Berlin: Walter de Gruyter.
• Nissen, H. J. (2004). Ana Hatlarıyla Mezopotamya: Yakındoğu Arkeolojisinin İlk Dönemleri. (Çev. Z.Z. İlkgelen). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Özbudun, S. (1997). Ayinden Törene. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Potter, D. (2005). Hellenistic Religion. A Companion to the Hellenistic World: (Ed. A. Erskine). Blackwell Publishing, s. 405-430.
• Price, S. R. F. (2004). Ritüel ve İktidar. (Çev. T. Esin). Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Radner, K. (2007). Concepts of Kingship in Antiquity. History of the Ancient Near East /Monographs–XI, s.25–34.
• Radt, W. (2002). Pergamon: Antik Bir Kentin Tarihi ve Yapıları. (Çev. S. Tammer). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Salvini, M. (2006). Urartu Tarihi ve Kültürü. (Çev. B. Aksoy). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Saraçoğlu, A. (2005). Hero Concept in the Light of Homer’s Iliad and the Death of Sarpedon, Lycian Warrior. Anadolu/Anatolia 29, s. 57–79.
• Smith, G. V. (1982). the Concept of God/ the Gods As King in the Ancient Near East and the Bible. Trinity Journal 3, s. 18–32.
• Smith, R. E. (1948). Lysandros and the Spartan Empire. Classical Philology 43 (3), s. 145–156.
• Taylor, L. R. (1975). the Divinity of the Roman Emperor. USA: Porcupine Press.
• Thomas, C. G. (2007). Alexander the Great in his World. USA: Blackwell Publishing.
• Üreten, H. (2004). Hellenistik Dönem Pergamon Kenti Tanrı ve Kültleri. Ankara Üniversitesi, DTC Fakül- tesi TAD, XXII, 25, s. 185–214.
• Walbank, F. W. (2008). Monarchies and Monarchic Ideas. the Hellenistic World. (Ed. F. W. Walbank). e Cambridge Ancient History Vol., VII, I. Cambridge University Press, s. 62-100.
• Wiesehöfer, J. (2003). Antik Pers Tarihi (Çev. M. A. İnci). İstanbul: Telos Yayınları.
• Will, É. (2008). the Succession to Alexander: From the Death of Alexander to Triparadisus. the Hel- lenistic World. (Ed. F.W. Walbank). the Cambridge Ancient History Vol., VII, I. Cambridge University Press, s. 23-62.
• Winter, I. J. (2008). Touched by the Gods: Visual Evidence for the Divine Status of Rulers in the Ancient Near East. Religion and Power. Divine Kingship in the Ancient World and Beyond. (Ed. N. Brich). UBD: University of Chicago, s. 75-102.
• Witulski, T. (2007). Kaiserkult in Kleinasien Die Entwicklung der Kultisch-Religiösen Kaiserverehrung in der Römischen Provinz Asia von Augustus bis Anto- ninus Pius. Vandenhoeck & Ruprecht.
• Woolf, G. (2008). Divinity and Power in Ancient Rome. Religion and Power. Divine Kingship in the Ancient World and Beyond. (Ed. N. Brich). UBD: University of Chicago, s. 243-259.
• Yakubovich, I. (2006). Were Hittite Kings Divinely Anointed. A Palaic Invocation to the Sun–God And Its Significance for Hittite Religion. Journal of Ancient Near Eastern Religions, s. 107–137.
• Zanker, P. (2010). the Power of Images in the Age of Augustus. USA: the University of Michigan Press.
• Zuiderheok, A. (2011). Oligarchs and Benefactors Elite Demography and Euergetism in the Greek East of the Roman Empire. Political Culture In the Greek City After the Classical Age (Ed. O. M. van Nijf-R. Alston). Peeters, s. 185-195.