Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomiyle Mücadeleye Yönelik İzlenen Politikalar ve Çözüm Önerileri

Yıl 2016, Cilt: 16 Sayı: 4, 39 - 52, 15.12.2016

Yrd. Doç. Dr. Zeynep Erdinç

https://doi.org/10.18037/ausbd.415594

Cited By: 1

Öz

 Kayıt dışı ekonominin tanımı, nedenleri ve ölçülmesi oldukça zordur ve ülkeden ülkeye farklılıklar gösterir. Milli gelir hesaplarına girmeyen faaliyetler olarak tanımlanan kayıt dışı ekonomi hem gelişmiş hem de azgelişmiş ülkelerin en önemli sorunlarından birisidir. Kayıt dışı ekonominin nedenleri mali, ekonomik ve siyasal nedenlerdir. Bu nedenlerin, toplum ve ekonomi üzerinde olumlu ve olumsuz olmak üzere birçok etkisi bulunmaktadır. Kayıt dışı ekonominin az gelişmiş ülkelerde olumsuz etkisi daha fazladır. Dolayısıyla, özellikle 2000 yılından sonra kayıt dışı ekonomi ile mücadelede somut adımlar atılan Türkiye’de kayıt dışı ekonominin kayıt altına alınması çalışmaları politik karar alıcıların ve uygulayıcıların en büyük amaçlarından biri olmuştur. Bu amaç doğrultusun da, Türkiye’de Kayıt dışı ekonomi ile mücadeleye yönelik izlenen politikalar; KADİM Projesi, Kayıt dışı Ekonomiyle Mücadele Stratejisi Eylem Planları, VEDOP Projeleri, Gelir İdaresi Başkanlığı ve Vergi Denetim Kurulu’nun oluşturulması, MASAK başkanlığının görevlerinin genişletilmesi, kredi kartı kullanım oranındaki artışın sağlanması, Orta Vadeli Programlar ’da ve Kalkınma Planlarında geniş yer verilmesi gibidir. 

Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de kayıt dışı ekonominin ölçüm sonuçları ve Türkiye’de kayıt dışı ekonomiyle mücadele çalışmaları kapsamında uygulanan politika ve faaliyetler hakkında bilgi verilip, sonuçları değerlendirilerek çeşitli çözüm önerileri getirilmesidir. 

Anahtar Kelimeler

Kayıt Dışı Ekonomi, Kayıt Dışı Ekonominin Etkileri, Kayıt Dışı Ekonominin Ölçüm Yöntemleri

Kaynakça

• Akalın, G., Kesikoğlu, F. (2007). Türkiye’de Kayıt dışı Ekonomi ve Büyüme İlişkisi. Zonguldak Karaelmas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (5), 71-87.
• Aktürk, E., Özer, H., Yaylalı, M. & Akan, Y. (2004). Parasalcı Ekonometrik Yaklaşımla Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Tahmini. İktisat İşletme ve Finans Dergisi, 19 (215), 121-131.
• Aybars, H.(2015,5-11Ekim), E-dönüşüm Zinciri Halka Halka Büyüyor, BThaber, http://www.bthaber. com/
• Aydemir, Ş. (1995). Türkiye’de Kayıt dışı Ekonomi (Vergisel Ağırlıklı Uzlaşma Önerisi), İstanbul: Maliye Hesap Uzmanları Derneği, Acar Matbaacılık.
• Baldemir, E., Gökalp, F. & Avcı, M. (2006). Türkiye’de Kayıt dışı Ekonominin Mimic Model ile Tahminlenmesi, SDÜ, İİBF Dergisi, 1-14.
• Bildirici, Z.(1995). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Vergisel Boyutları, D. E. Ü. İktisadi ve idari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü, XI. Türkiye Maliye Sempozyumu Magosa-Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti, 68.
• Bozkurt, K., Özbey, Ö. (2015). Kayıt dışı Ekonomi: Türkiye Ekonomisi ve Türk Turizm Sektörü İçin Genel Bir Değerlendirme, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2 (1), 77. http://dergipark. ulakbim.gov.tr/usakoeyb/
• Çetintaş, H., Vergil, H. (2003). Türkiye’de Kayıt dışı Ekonominin Tahmini, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 4 (1), 15-30.
• Çolak, M. (2012). Kayıt dışı Ekonomi ve Çözüme Yönelik Politika Önerileri, Ankara; T.C. Maliye Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, 188.
• Dorukkaya, S. (2005). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Boyutu, Finans Dünyası Dergisi, 8, 12-21.
• Erdinc, Z. (2012). Currency demand modeling in estimating the underground economy in Turkey: an error correction framework, International Journal of Finance and Economics, 96, 25-29.
• Kara, M. A. (2010). Kredi Kartı Kullanımının Kayıt Dışı Ekonominin Engellenmesindeki Rolü, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 94.
• Karagöz, K., Erkuş, H. (2009). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi ve Vergi Kaybının Tahmini, Maliye Dergisi, 156, 126-140.
• Karanfil, F., Ozkaya, A. (2007). Estimation of real GDP and unrecorded economy in Turkey based on environmental data, Energy Policy, 35, 4902-4908.
• Kasnakoğlu, Z. (1993). Monetary approach to the measurement of unrecorded economy in Turkey, METU Studies in Development, 20 (1-2), 87-111.
• Kızılot, Ş., Çomaklı, Ş. E. (2004). Vergi Kayıp ve Kaçaklarının Kayıtdışı Ekonomi İlişkisi ve Boyutlarının Mevzuat Açısından Değerlendirilmesi, 19. Maliye Sempozyumu, Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları ve Önlenmesi Yolları, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 115-135.
• Kızılot Ş., Kılıç, C., & Tokatlıoğlu, İ.(2010). Kartlı Ödeme Sistemleri Ekonomik Katkılar Raporu ve 2008 Krizinde Kartlı Ödeme Sistemlerinin Olumlu Etkileri, Gazi Üniversitesi Maliye-Vergi Hukuku Uygulama ve Araştırma Merkezi, Ankara, 81.
• Ögünç, F., Yılmaz, G. (2000). Estimating the underground economy in Turkey, The central bank of the republic of Turkey, Discussion Paper No 43.
• Özçelik,Ö., Yaşar, E. (2006). Kayıt Dışı Ekonomi Olgusunu Azaltmaya Yönelik Öneriler, Mali Çözüm Dergisi, 74 ( 1-2-3 ), 214-232.
• Özsoylu, A. F. (1996). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi, İstanbul: Bağlam,10.
• Perry, G. E., Maloney, W. F., Arias, O. S., Fajnzylber, R., Mason, A. D. & Saavedra-Chanduvi, J. (2007). Informality: Exit and Exclusion, Washington, DC: World Bank.
• Sarılı, M. A. (2002).Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonominin Boyutları, Nedenleri, Etkileri ve Alınması Gereken Tedbirler, Bankacılar Dergisi, 41, 33.
• Savaşan, F. (2003). Modeling the underground economy in Turkey: Randomized response and MIMIC Models, The Journal of Economics, 29 (1), 49-76.
• Savaşan, F. (2011). Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi ve Kayıt dışılıkla Mücadelenin Serancamı, Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı, SETA Analiz,1-40.www.setav.org.
• Savasan, F., Altundemir, M. E. (2006). Corruption and hidden economy: Letting the fingerprints tell the story, European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 7, 114-130.
• Schneider, F., Savasan, F. (2007). Dymimic estimates of the size of shadow economies of Turkey and of her neighboring countries, International Research Journal of Finance and Economics, (9), 127-142.
• Schneider, F., Enste, F. D. (2000). Shadow Economies: Size, Causes and Consequances, Journal of Economic Literature, 38, 79.
• Schneider, F. (2012). Shadow Economy in Turkey and in other OECD-Countries: What do we (not) know? Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü sunumu, 11, 1-25.
• Schneider, F. (2013). The Shadow Economy in Europe, 2013, ATKearney, 1-24.
• Schnedier, F. (2015). Size and Development of the Shadow Economy of 31 European and 5 other OECD Countries from 2003 to 2015: Different Developments, 1, 7.
• Sugözü, F. (2008). Kayıt Dışı Ekonomiyi Önlemede Vergi Politikaları: (1980-2004) Türkiye Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 8-237.
• Temel, A., Şimsek, A. & Yazıcı, K. (1994). Kayıtdışı ekonomi tanımı. Tespit yöntemleri ve Türk ekonomisindeki büyüklüğü, State Planning Organization.
• Us, V. (2004). Kayıtdışı ekonomi tahmini yöntem önerisi: Türkiye örneği, Türkiye Ekonomi Kurumu Tartışma Metni 2004/17, http://www.tek.org.tr/dosyalar/VUSLAT-US1-KAYITDISI.pdf.
• Yayla, M. (1995). Unrecorded economy in Turkey, master’s thesis, Middle East Technical University
• Yılmaz, G. A. (2006). Kayıt Dışı Ekonomi ve Çözüm Yolları, İstanbul: Mart.
• Yılmaz, G. A. (2012). 2000’li Yıllarda Türkiye’de Kayıt Dışı Ekonomi, Marmara Üniversitesi İ.İ.B.Dergisi, XXXIII,SII,455-496.
• Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), Kayıt Dışı Ekonominin Azaltılması Programı Eylem Planı, Ocak 2015.
• http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamerehberi/vergi_takvimi_2009.pdf
• http://www.maliye.gov.tr/Documents/Y%C4%B1ll%C4%B1k%20Ekonomik%20Rapor%202014.pdfhttp://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/faaliyetraporlari/2011/2011_YILI_FAALIYET_RAPORU.pdf
• http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/beyannamerehberi/Gib_2014_Performans_Programi.pdf
• https://csgb.gov.ct.tr/Bakanl%C4%B1k/Bakan.aspx
• http://www.masak.gov.tr/tr/default
• http://www.gep.gov.tr/tmp/BSEC%20pdf/Prof.%20Dr.%20Friedrich%20Schneider%20ShadEc_Turkey2012.pdf
• http://www.gib.gov.tr/sites/default/files/fileadmin/faaliyetraporlari/2009/2009_faaliyet_raporu.pdf
• http://www.aljazeera.com.tr/gorus/kayit-disi-ekonomide-azalmanin-dinamikleri
• http://www.kayitdisiekonomi.com/files/20061004-13-1.pdf