Covid-19 Pandemi Sürecine Yönelik Yayınlanan Kamu Spotlarının Göstergebilimsel Yöntemle Çözümlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 4, 999 - 1016, 21.12.2021

Semih Salman

https://doi.org/10.18037/ausbd.1039490

Öz

2019 yılının son aylarında Çin’in Hubei eyaletinin Vuhan şehrinde ortaya çıktığı bilinen Covid-19 (Coronavirüs) hastalığı, 2020’den itibaren tüm dünyayı etkisi altına almıştır. Söz konusu hastalığın yayılma evresinin ilk zamanlarında, virüsten korunma yollarına ilişkin bilgi karmaşası yaşanmıştır. Özellikle Türkiye’de, maske takıp takmama ikilemi, eldivenin işe yarayıp yaramadığı gibi pek çok sorunsal hem medyada hem de sosyal alanlarda sıklıkla tartışma konusu olmuştur. Bunun üzerine, T.C. Sağlık Bakanlığı, halkın bilgilenmesini sağlayarak farkındalık yaratmak amacıyla resmi internet sitesinde ve çeşitli medya kanallarında Covid-19 hastalığını kapsayan kamu spotları yayınlamıştır. Kamu spotu; kamuya fayda sağlamak amacıyla oluşturulan bilgilendirici ve eğitici nitelikteki film ve seslerdir. Çalışmada, T.C. Sağlık Bakanlığı’nın Covid-19 hastalığına ilişkin resmi internet sitesinde yayınladığı kamu spotlarının göstergebilimsel yöntem temelinde analiz edilmesi amaçlanmıştır. Bu kamu spotları, göstergebilim alanında yaptığı çalışmalarla bilinen Roland Barthes’ın, anlatıların temelindeki yapıyı ortaya çıkarmak amacıyla geliştirdiği beş farklı gösterge sistemi (Enigmatik Kod, Yananlamsal Kod, Eylemsel Kod, Sembolik Kod, Kültürel Kod) temel alınarak incelenmiştir. Ele alınan kamu spotlarında yer alan göstergelerden hareketle, Barthes’ın ortaya çıkardığı kod sistemlerinin, metnin anlamını güçlendirdiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Kamu Spotu, Covid-19, Roland Barthes

Kaynakça

• Akova, S. (2017). “Sigarayı bırak, hayatı bırakma’’ sloganlı kamu spotları örneklemlerinin alımlama analizi yöntemi ile incelenmesi. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 1(2), 15-36. https://doi.org/10.30692/sisad.362259
• Alwasilah, A. W. (2021). Connotation and denotation on the public service announcement of kemendikbud regarding the covid-19 pandemic. Journal of English Pedagogy and Applied Linguistics, 2(1), 31-41. Erişim adresi: https://jurnal.masoemuniversity.ac.id/index.php/englishpedagogy/article/view/_61/59.
• Arpa, M., Delibalta, H., & Yılmaz, A. (2019). Çocuk işçiliğini konu alan kamu spotu reklamlarının göstergebilimsel analizi. Karadeniz İletişim Araştırmaları Dergisi, 9(2), 116-136. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/912568
• Aydın, A. F. (2020). Post-truth dönemde sosyal medyada dezenformasyon: Covid-19 (yeni koronavirüs) pandemi süreci. Asya Studies-Academic Social Studies/Akademik Sosyal Araştırmalar, 4(12), 76-90. doi:https://doi.org/10.31455/asya.740420
• Bagozzi, R., & Moore, D. (1994). Public service advertisements: Emotions and empathy guide prosocial behavior. Journal of Marketing, 58(1), 56-70. https://doi.org/10.2307/1252251.
• Barry, P. (2002). Beginning theory: An introduction to literary and cultural theory. Manchester: University Press.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilimin ilkeleri. (B. Vardar, & M. Rifat, Çev.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barthes, R. (1986). Elements of semiology. New York: Hill and Wang .
• Barthes, R. (1990a). Çağdaş söylenenler. (T. Yücel, Çev.) İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları.
• Barthes, R. (1990b). S/Z. UK: Blackwell Publishing. .
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel serüven. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berger, A. A. (1995). Cultural critism: A primer of key concepts. California: Sage Publications.
• Bilgiç, B. (2016). Türkiye’de kamu spotu oluşum süreci ve yayın politikaları. İletişim Çalışmaları Dergisi, 1(2), 25-61. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/740541
• Bilis, A. E. (2014). Kamu hizmeti yayıncılığının yeni eğilimi kamu spotları üzerine bir inceleme. I. Uluslararası İletişim Bilimi ve Medya Araştırmaları Kongresi (s. 347-364) içinde. Kocaeli: Kocaeli Üniversitesi.
• Bircan, U. (2015). Roland Barthes ve göstergebilim. Sosyal Bilimler ve Araştırma Dergisi, 13(26), 17-41. Erişim adresi: https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:Wtbv2NS3JAEJ:https://avys.omu.edu.tr/storage/app/public/ozeny/114829/ROLAND_BARTHES_VE_GOSTERGEBILIM.pdf+&cd=1&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
• Budak , F. ve Korkmaz, Ş. (2020). Covid-19 pandemi sürecine yönelik genel bir değerlendirme: Türkiye örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, 1, 62-79. doi:https://doi.org/10.35375/sayod.738657
• Bummara, V. ve Choi, J. (2015). Exploring the effectiveness of distracted driving psa (public service announcement). Advances in Journalism and Communication (3), 71-78. doi:http://dx.doi.org/10.4236/ajc.2015.34008
• Çakar, C. (2017). İdeolojik bir alan olarak kamu spotu ve iktidar. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Bilgi Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dillard, J. ve Peck, E. (2000). Affect and persuasion: Emotional responses to public service announcements. Communication Research, 27(4), 461-495. doi:10.1177/009365000027004003
• Federal Communication Commission . (2008). Standardized and enhanced disclosure requirements for television broadcast licensee public interest obligations. Washington, D.C.: F.C.C. Erişim adresi: https://docs.fcc.gov/public/attachments/FCC-07-218A1.pdf
• Gölbaşı, S. D. ve Metintaş, S. (2020). Covid-19 pandemisi ve infodemi. ESTÜDAM Halk Sağlığı Dergisi, 5, 126-137. doi:https://doi.org/10.35232/estudamhsd.797508
• Güleç, V. (2018). Sosyal pazarlama kampanyalarında kamu spotu kullanımının incelenmesi: Sigarayı bırak-hayatı bırakma kampanyası. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Aydın Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hawkes, T. (2003). Structuralism and semiotics. London and New York: Routledge.
• Hayward, S. (2001). Cinema studies: The key concepts. London and New York: Routledge.
• Hunt, R. E., Marland, J. ve Rawle, S. (2010). The language of film. Lausanne: AVA Publishing.
• Livberber Göçmen, T. ve Ayvaz, S. (2017). Kamu spotlarının göstergebilimsel yöntemle çözümlenmesi: Sağlık Bakanlığı örneği. Anadolu Üniversitesi İletişim Bilimleri Fakültesi Uluslarası Hakemli Dergisi, 25(2), 112-128. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1505518
• Malik, W. H., Zaib, S. ve Bughio, F. A. (2014). Theory into practice: Application of Roland Barthes’ five codes on bina shah’s ‘the optimist’. Academic Research International, 5(5), 242-250. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/279179350_Theory_into_Practice_Application_of_Roland_Barthes'_Five_Codes_on_Bina_Shah's_'The_Optimist'
• Mercan, H. (2015). Sosyal pazarlama aracı olarak kamu spotu reklamları ve bunlara karşı tutum ve eğilimlerin belirlenmesi üzerine bir araştırma. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Özbük, M. Y. ve Öz, Y. (2017). Türkiye’de yayınlanmış olan kamu spotlarının içerik analizi yöntemi ile incelenmesi. Business and Economics Research Journal, 8(3), 575-589. doi:10.20409/berj.2017.67
• Özmakas, U. (2009). Charles Sanders Peirce’in gösterge kavramı. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 32-45. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/202440
• Patton, M. (1990). Qualitative evaluation and research methods. CA: Sage Publications.
• Peirce, C. S. (1998). The essential Peirce. Peirce. (Peirce Edition Project, Dü.) USA: Indiana University Press.
• Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (2020). Kamu spotları yönergesi. Erişim adresi: https://www.rtuk.gov.tr/spot-filmler/3717/3985/kamu-spotlari-yonergesi.html
• Rifat, M. (1998). XX. yüzyılda dilbilim ve göstergebilim kuramları. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin abc’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Saussure, F. D. (1998). Genel dilbilim dersleri. (B. Vardar, Çev.) İstanbul: Multilingual.
• T.C. Sağlık Bakanlığı. (2021). T.C. Sağlık Bakanlığı covid-19 bilgilendirme platformu. Erişim adresi: https://covid19.saglik.gov.tr/
• Uludere, K. A. (2019). Film afişlerinde imgeler: Saul Bass film afişlerinin göstergebilimsel incelemesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). T.C. Yalova Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova.