Amorium’da Yukarı Şehir İç Sur Kazıları (2014-2018)

Yıl 2021, Cilt: 21 Sayı: 4, 1017 - 1050, 21.12.2021

Hasan Yılmazyaşar , Zeliha Gökalp

https://doi.org/10.18037/ausbd.1039496

Cited By: 3

Öz

Bu makalenin konusu, 2014-2018 yılları arasında Amorium Kenti Yukarı Şehir’de İç Sur olarak tanımlanmış alanda gerçekleşen arkeolojik kazılardır. Bu çalışmada Amorium Kenti’nde Yukarı Şehir olarak tanımlanan höyüğün çevresini saran sur duvarları ile höyüğün güney batı köşesinde konumlandırılmış İç Sur’un mimari özellikleri ile oluşum ve değişim süreçlerine ilişkin bazı tespit ve öneriler tartışılmaktadır. Amorium tek bir sur sistemine sahip değildir. Kent Aşağı Şehir surları, Yukarı Şehir surları ve Yukarı Şehir surlarının güney batısında Aşağı ve Yukarı Şehir surlarının birleştiği köşeye konumlandırılmış İç Sur olmak üzere üç farklı evreye ait surlardan oluşan bir savunma sistemine sahiptir. Amorium’un savunma sistemine dair en erken atıf 11. yüzyıl Bizans tarihçisi olan Kedrenos’a aittir. Tarihçi kent surlarının İmparator Zenon tarafından inşa edildiğini bildirmektedir ki bu veri MS. 474-491 yıllarına işaret etmektedir. Kentte gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalar da bunu doğrulamaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada önce Amorium tarihinin ana hatları ele alınmış, Amorium sur sistemine dair kaynak ve yayınlara yansıyan veriler tartışılmış ve 2014-2018 yılları arasında İç Sur’da gerçekleştirilen arkeolojik çalışmalar ile şehir surlarına ilişkin bir perspektif sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Amorium, Bizans, Selçuklu, Osmanlı, İç Sur

Kaynakça

• Abū l-Fidā (1848). Géographie d’Aboulféda, II (J.T. Reinaud, trans.). Paris: Imperime Par Autorisation Du Gouvernement A L’Imprimeria Nationale
• Aşık Paşazade (2003). Osmanoğulları'nın tarihi (K. Yavuz ve M. A. Y. Saraç, Çev.). H. Develi ve S. Rifat (Yay.haz.). İstanbul: Koç Kültür Sanat Tanıtım A.Ş.
• Avram, A. ve Tsetskhladze, G. R. (2014). A new Attalid letter from Pessinus. Zeitschrit für Papyrologie und Epigraphik, 191, 151-181.
• Ayönü, Y. (2015). Selçuklular ve Bizans. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Bailey, D. M. (1988). A Catalogue of the lamps in the British Museum, III. London: British Museum.
• Belke, K. ve Restle, M. (1984). Tabula Imperii Byzantini IV, Galatien und Lykaonien.Wien: Verlag de Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Belke, K. ve Restle, M. (1990). Tabula Imperii Byzantini VII, Phrygien und Pisidien. Wien: Verlag de Österreichischen Akademie der Wissenschaften.
• Chaaya, A. (2016). The castle of Smar Jbeil-a Frankish feudal stroghold in Lebanon. Journal of Eastern Mediterranean Archaeology & Heritage Studies, 4(2-3), 209-241. doi: https://doi.org/10.5325/jeasmedarcherstu.4.2-3.0209
• Demirel-Gökalp, Z. (2016). Kütahya Müzesi’nden bir grup maden eser. Kütahya Müzesi 2015 Yıllığı 50.Yıl Anısına, Kütahya: Bilgin Kültür ve Sanat Yayınları.
• Demirel-Gökalp, Z., Erel, A. C., Tsivikis, N., Yılmazyaşar, H. (2016). 2014 yılı Amorium kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı 3(37), 199-214. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/63808,37kazi2pdf.pdf?0
• Demirel-Gökalp, Z., Erel, A. C. ve Yılmazyaşar, H. (2018). 2016 yılı Amorium kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2(39), 557-570. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/60213,39kazi2pdf.pdf?0
• Demirel-Gökalp, Z., Erel, A. C., Tisivikes, N. ve Yılmazyaşar, H. (2019a). Amorium kazıları 2017. Kazı Sonuçları Toplantısı, 3(40), 713-725. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/63785,40kazi3pdf.pdf?0
• Demirel-Gökalp, Z., A. C. Erel, N. Tisivikes, H. Yılmazyaşar ve Kurt, M. (2019b). 2018 yılı Amorium kazıları. Kazı Sonuçları Toplantısı, 4(41), 567-577. Erişim adresi: https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/73590,41kazi4pdf.pdf?0
• Doğer, L. ve Armağan, M. E. (2020). Amorium, Yukarı Şehir İç Sur alanı kazısından geç Ortaçağ seramikleri üzerine ilk gözlemler. Art-Sanat, 14, 71-110. doi: https://doi.org/10.26650/artsanat.2020.14.0004
• Dukas (1956). Bizans tarihi (V. Mirmiroğlu, Çev.). İstanbul: İstanbul Fethi Derneği.
• Ducas (1958). Istoria Turco-Bizantina (1341-1462). V. Grecu (Ed.). Editura Academiei Repeblicii Populare Romine.
• Festugiere, A. J. (Ed.) (1970). Vie de Theodore de Sykeon. Bruxelles: Societe des Bollandistes.
• Georges Pachymeres (1999). Relations historiques, IV. Livres X-XIII. A. Faille (Ed.). Paris: Peeters.
• Georgius Cedrenus (1838). Compendium historiarum 1. I. Bekker (Ed.). Bonnae: Impensis Ed. Weberi.
• Gill, M A. V. (2003). Middle Byzantine terracotta lamps. C. S. Lightfoot (Ed.), Amorium reports II research papers and technical reports (s. 65-71) içinde. Oxford: BAR International Series 1170.
• Gill, M. A. ve Şen, N. T. (2003). Roman and Early Byzantine terracotta lamps. C. S. Lightfoot (Ed.), Amorium reports II, research papers and technical reports (s. 25-63) içinde. Oxford: BAR International Series 1170.
• Hamilton, W. J. (1842). Researches in Asia Minor, Pontus and Armenia with some account of their antiquities and geology I, London: Murray.
• Harrison, R. M. (1988). Amorium 1987: A preliminary survey. Anatolian Studies, 38, 175-184.
• Harrison, R. M. (1989). Doğu Phrygia’da Amorium (Hisarköy) yüzey araştırması. VI. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 191- 200.
• Harrison, R.M. (1990a). Emirdağ (Afyon)’da Amorium birinci kazı raporu. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2(11), 155-165. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/11_kazi_2.pdf
• Harrison, R.M. (1990b). Amorium excavation 1989 the second prelimanry report. Anatolian Studies, 40, 205-218.
• Harrison, R. M. (1991b). Amorium excavation 1990 the third prelimanry report. Anatolian Studies, 41, 215-229.
• Harrison, R. M. (1991a). Amorium 1989. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2(12), 251-267. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/12_kazi_2.pdf
• Harrison, R. M. ve Christie, N. (1993). Excavation at Amorium: 1992 interim report. Anatolian Studies, 43, 147-162.
• Hauken, T. (1998). Petition and reponse. An epigraphic study of petitions to Roman Emperors 181-249. Norway: Paul Åstrøms Förlag.
• Ivanisevic, V. (2016). Caricin Grad (Justiniana Prima): A new-discovered city for a ‘new’ society. Proceedigs of the 23rh Inetrnational Congress of Byzantine Studies Plenary Papers (s. 107-126) içinde. Serbian.
• Ivison, E. A. (2007). Amorium in the Byzantine Dark Ages (seventh to ninth centuries). J. Henning (Ed.) Post-Roman towns, trade and settlement in Europe and Byzantium, Vol. 2,Byzantium, Pliska, and the Balkans (s. 25-29) içinde. Walter de Gruyter.
• İbn Bibi (2014). El-Evamirü’l-Ala’iyye fi’l-Umuri’i-Ala’iyye Selçukname (M. Öztürk, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İbn Hurdazbih (2008). Yollar ve ülkeler kitabı (M. Ağarı,Çev.). İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Katsari, C., Lightfoot, C.S. ve Özme, A. (2012). The Amorium mint and coin finds (Amorium Reports 4). Berlin: Academia Verlag
• Koca, S. (2012). Anadolu Türk Beylikleri tarihi. Ankara: Berikan Yayınevi.
• Kolia-Dermitzaki, A. (2002). The execution of the forty-two martyrs of Amorion: Proposing an interpretation. Al-Masaq: Journal of the Medieval Mediterranean, 14, 141-162. doi: https://doi.org/10.1080/0950311022000010547
• Kuniholm, P. I. (1995). New tree-ring dates for Byzantine buildings. Byzantine Studies Conference, 21st annual: abstracts of papers (s.35) içinde. New York: New York University and the Metropolitan Museum of Art.
• Kürkman, G. (2003). Anadolu ağırlık ve ölçüleri. İstanbul: Suna-İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü.
• Lightfoot, C. S. (1994). 1992 yılı Amorium kazısı (Hisar, Emirdağ, Afyon). Kazı Sonuçları Toplantısı, 1(15), 503-514. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/15_kazi_1.pdf
• Lightfoot, C. S. (1996a). Amorium kazısı 1994. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2(17), 361-373. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/17_kazi_2.pdf
• Lightfoot, C. S. (1996b). Doukas and Amorium: A note. Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, 46, 339-342.
• Lightfoot, C. S. (1997). 1995 yılı Amorium kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2(18), 431-447. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/18_kazi_2.pdf
• Lightfoot, C. S. (1998a). Amorium-Hisarcık’ın Selçuklu ve Osmanlı dönemlerine ait yerleşim ve arkeolojisi. Sanat Tarihi Dergisi, 9/6, 75-84.
• Lightfoot, C. S. (1998b). The survival of cities in Byzantine Anatolia. Byzantion, 68(1), 56-71.
• Lightfoot, C. S. (2010). Ortaçağ’da aydınlatma teknikleri ve Amorium’da ele geçen buluntular. A. Yavaş (Ed.), XII. Ortaçağ-Türk dönemi kazıları ve sanat tarihi sempozyumu (s.41-49) içinde. İzmir: Hürriyet Matbaası.
• Lightfoot, C. S. (2012). Hellenistic and Roman terracotta figurines and architectural fragments. C. S. Lightfoot ve E. A. Ivison (Ed.). The lower city enclosure. Finds reports and technical studies (Amorium Reports 3) (s. 233-241) içinde. İstanbul: Ege Yayınları.
• Lightfoot, C. S. (2012a). Small finds in bone and ivory. C. S. Lightfoot ve E. A. Ivison (Ed.). Amorium repoets 3: The lower city enclosure. Finds reports and techical studies (s. 263-276) içinde. İstanbul: Ege Yayınları.
• Lightfoot, C. S. (2017). Amorium reports 5: A catalogue of Roman and Byzantine stone inscriptions from Amorium and its territory, together with graffiti, stmaps, and miscellanea. İstanbul: Ege Yayınları.
• Lightfoot, C. S. ve Mergen, Y. (1998). 1996 yılı Amorium kazısı. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2(19), 343-366. Erişim adresi: http://www.kulturvarliklari.gov.tr/sempozyum_pdf/kazilar/19_kazi_2.pdf
• Lightfoot, C. S. ve Kuniholm, P.I. (1994). Amorium excavations 1993: The sixth preliminary report. Anatolian Studies, 44, 105-128.
• Lightfoot, M. ve Lightfoot, C. S. (2007). Anadolu’da bir Bizans kenti Amorium. İstanbul: Homer Kitabevi.
• Lightfoot, C., Ivison, E., Şen, M. ve Yaman, H. (2009). Amorium kazısı, 2007. 30. Kazı Sonuçları Toplantısı, C.1, 201-226.
• Metin, H. (2012). Kibyra’dan bir grup palmet kulplu kandil. K. Dörtlük, T. Kahya, R. Boyraz Seyhan ve T. Ertekin (Ed.). Uluslararası genç bilimciler buluşması I: Anadolu Akdenizi sempozyum bildirileri (s. 227-235) içinde. İstanbul.
• Neşri (1995). Kitab-ı Cihanüma, I. F.R. Unat ve M.A. Köymen (Yay.haz.). Ankara: TTK Basımevi.
• Ostrogorsky, G. (2017). Bizans devleti tarihi, Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Özgöncü, S., Gündüz, F., Bostancı, G., Karaaslan, S. ve Yay, S. (2016). Selçuklu Uygarlığı Müzesi kataloğu, C.2, Kayseri: Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Papanikola-Bakirtzi, D. (2002). Everday life Byzantium. Athens: Kapon Editions.
• Pyle, N. S. (1977). Ottoman okka weights. Bellten, 41(161), 115-132
• Pyle, N. S. (1978). Anatolian ring weights. Journal of Studies, 2, 97-106.
• Ramsay, W. M. (1890). The historical geography of Asia Minor. London: John Murray.
• Ramsay, W. M. (1897). The cities and bishoprics of Phrygia. Vol.I, Oxford: Clarendon Press.
• Rice, T. T. (1961). Ancient peoples and places the Seljuks in Asia Minor, London: Thames and Hudson.
• Schlumberger, G. (1884). Sigillographie de l’ Empire Byzantin, Paris: E.Leroux.
• Strabon (2000), Antik Anadolu coğrafyası (Geographika: Kitap XII – XIII– XIV) (A. Pekman, Çev.). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Sümer, F. (2001). Karamanoğulları. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 24, 545-460. Erişim adresi: https://islamansiklopedisi.org.tr/karamanogullari#1
• Şen, K. ve Karasu, Y. E. (2020). Bitlis Kalesi Osmanlı Dönemi Lülelerinin Değerlendirilmesi (2018 Yılı Kazı Sezonu). Art-Sanat, 14, 413-440. doi: https://doi.org/10.26650/artsanat.2020.14.0016
• Taberî (1960). Târîhu’l-ümem ve’l-mülûk, thk. Muhammed Ebu’l-Fadl İbrâhim, Kahire: Dâru’l Meârif bi-Mısr.
• Theophanes Confessor (1997). The chronicle of Theophanes Confessor, Byzantine and Near Eastern history (A.D. 284-813) (C.Mango ve R. Scott, Çev.). Oxford: Clarendon Press.
• Treadgold, W. (1997). A history of the Byzantine state and society. Stanford: Stanford University Press.
• Treadgold, W. (1998). The Byzantine revival: 780-842. Stanford: Stanford University Press.
• Tsamakda, V. (2002). The illustrated chronicle of Ioannes Skylitzes in Madrid. Leiden: Alexandros Press.
• Turan, O. (1998). Selçuklular zamanında Türkiye: siyasi tarih Alp Arslan’dan Osman Gazi’ye, 1071-1318 (5.bs.). İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Turan, O. (2013). Selçuklular zamanında Türkiye: siyasi tarih Alp Arslan’dan Osman Gazi’ye, 1071-1318 (12.bs.). İstanbul: Ötüken.
• Türe, S. (2014), Ayasuluk kalesi doğu kapısı çevresindeki 2000-2002 kurtarma kazılarında ele geçen seramikler (yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Williams, C. K., Synder, L. M., Barnes, E. ve Zervos, H. O. (1998). Frankish Corinth: 1997. Hesperia 67, 223-81.
• Winfield, D. (1977). The northern routes across Anatolia. Anatolian Studies,. 27, 151-166.
• Yavaş, A., Demirel-Gökalp, Z., Güder, Ü. ve Kurt, M. (2018). Amorium kazılarında bulunan bir grup okucu. TÜBA-AR, 23, 179-209. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1726405