AKP’li Yıllarda Türkiye Ekonomisi: Panoramik Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 79 Sayı: 3, 435 - 467, 09.09.2024

Ferda Atbaşı , Mustafa Öziş , Miris Meryem Kurtulmuş

https://doi.org/10.33630/ausbf.1225163

Cited By: 1

Öz

AKP hükümetinin ekonomi politikalarının değerlendirilmesinde genel bir uzlaşı vardır. Kimileri hükümeti 2002- 2013'yılları arasında temel ekonomik parametreler açısından başarılı bulurken, sonraki dönemde başarısızlığın sebeplerinin neler olduğu konusunda bahsedilen uzlaşma yerini ‘resmi’ ve ‘muhalif’ olmak üzere iki farklı açıklamaya bırakmıştır. ‘Resmi’ görüş, olası başarısızlığı ülke dışındaki ‘güçler’ tarafından mevcut hükümete karşı komplo yapıldığı senaryolarına dayandırmaktadır. ‘Muhalif’ görüş ise ikinci on yıldaki başarısızlığı ilk dönemde uygulanan politikaların değişmesine bağlamaktadır. Bu makalenin amacı, Türkiye ekonomisinin son yirmi yıldaki ekonomik performansına ilişkin mevcut görüşleri eleştirel bir şekilde tartışmak ve yeni bir görüş önermektir. Bunun için üç yönlü bir analiz yapılmıştır. İlk olarak, Türkiye ekonomisinin finansal ve endüstriyel performansı ve değişen ekonomi politikalarının sürdürülebilirliği betimsel bir veri analizi ile değerlendirilmektedir. Ardından, hükümetin kendi ürettiği ekonomik raporlardaki itiraf ve ifadelerin izlerini sürerek ‘uzlaşı’ eleştirel bir şekilde tartışılmaktadır. Son olarak, uygulanan ekonomi politikalarının bölüşümsel etkileri incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

AKP, Türkiye Ekonomisi, İmalat sanayi, Sermaye hareketleri, Emek

Turkish Economy in the Years of AKP: A Panoramic Evaluation

Öz

There is a general consensus in the evaluation of the AKP government's economic policies. While some found the government successful in terms of basic economic parameters between 2002 and 2013, the consensus on the reasons for the failure in the post-period period left its place to two different explanations as "official" and "opposition". The “official” view produces conspiracy scenarios against the current government, by resorting to the discourse of foreign extremists if there is a failure. The "opposition" segment, attribute the failure of the government to the shift of the policies that were implemented in its first term.
The aim of this paper is to critically discuss the existing views on the economic performance of Turkish Economy in the last two decades and propose a new one. To do this, we perform a three pillard analysis. First, the financial and the industrial performance and the sustainability of the shifting policies of Turkish economy are evaluated by a descriptive data analysis. Next, we critically discuss the “concensus” by tracing the self-expressions of the government’s own economic reports. Lastly, we examine the distributional effects of the ongoing economic policies specifically focusing on the actual impact on local and international capital-friendly policies on the labor market.

Anahtar Kelimeler

AKP, Türkiye Ekonomisi, İmalat sanayi, Sermaye hareketleri, Emek.

Kaynakça

• Akgündüz, Y. Emre, Altan Aldan, Y. Kenan Bağır, Huzeyfe Torun (2018), “Ücretler ve İşgücü Verimliliğine Mikro Bakış”, http://tcmbblog.org/wps/wcm/connect/blog/tr/main+menu/analizler/ucretler-isgucu-verimliligine-mikro-bakis (20.03.2021).
• Akyüz, Yılmaz (2015), “Internationalization of finance and changing vulnerabilities in emerging and developing economies” (No. 60), Research Paper.
• Akyüz, Yılmaz (2016) “Kriz, Marx ve Keynes Bölüşüm, Finansallaşma ve Ekonomik Durgunluk”, İktisat ve Toplum, 74,18-26.
• AMECO Database https://economy-finance.ec.europa.eu/economic-research-and-databases/economic-databases/macro-economic-database-ameco/ameco-database_en.
• Bahçe, Serdal ve Ahmet H. Köse (2019a), “Uzun Durgunluk ya da Yapısal Kriz: Kriz İktidarının Krizine Dair Gözlemler”, Çalışma ve Toplum, 2019(1): 411-422.
• Bahçe, Serdal ve Ahmet H. Köse (2019b), “Süreklileşmiş Kriz Olarak Türkiye Kapitalizmi”, Mülkiye Dergisi, 43 (1): 257-269.
• Boratav, Korkut (2010), Üç Krizde Dış Kaynak, (Ankara: Bağımsız Sosyal Bilimciler).
• Boratav, Korkut (2015), Dünyadan Türkiye'ye, İktisattan Siyasete (Vol. 244), (İstanbul: Yordam Kitap).
• Boratav, Korkut (2018), Türkiye İktisat Tarihi 1908-2015, (Ankara: İmge Kitabevi).
• Boratav, Korkut (2022), 2016-2021’in bölüşüm göstergeleri, https://haber.sol.org.tr/yazar/2016-2021in-bolusum-gostergeleri-328159, (04.03.2022).
• Botta, Alberto, Giuliano T. Yajima ve Gabriel Porcile (2021), “Structural change, productive development and capital flows: Does financial “bonanza” cause premature de-industrialization?” Levy Economics Institute, Working Papers Series.
• BSB (2015), AKP'li Yıllarda Emeğin Durumu (İstanbul: Yordam Kitap).
• Calvo, Guillermo A., Leonardo Leiderman ve Carmen M. Reinhart (1993), “The Capital Inflows Problem: Concepts and Issues”, IMF Policy Discussion Papers, 1993(010).
• DİSK-AR (2021), “Asgari ücret Gerçeği 2022 Raporu”, 2 Aralık 2021 http://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2021/12/DiSK-AR-2022-Asgari-Ucret-Rapor-Aralik-2021-FINAL.pdf (05.03.2022).
• DİSK-AR (2022), “İşsizlik ve İstihdamın Görünümü, Araştırma Bülteni”, http://arastirma.disk.org.tr/wp-content/uploads/2022/03/Mart-2022-Issizlik-ve-Istihdamin-Gorunumu-2021-Yillik.pdf (12.08.2022).
• DPT (2006), Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007–2013), https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/Dokuzuncu_Kalkinma_Plani-2007-2013.pdf (12.08.2022).
• Duman, Anıl (2019), “Türkiye’de Emeğin Değişen Payı ve Gelir Dağılımı”, Çalışma ve Toplum, 1(60): 349-370.
• Dumenil, Gérard ve Dominique Levy (2007), “Neoliberal (Karşı) Devrim”, Saad-Filho, Alfredo ve Deborah Johnston (Der.), Neoliberalizm Muhalif Bir Seçki (İstanbul: Yordam) (Çev. Umut Haskan): 25-41.
• Dumenil, Gérard ve Dominique Levy (2011), The Crisis of Neoliberalism, Harvard University Press.
• Ekzen, Nazif (2009), Türkiye Kısa İktisat Tarihi, 1946’dan 2008’e (Ankara: ODTÜ Yayıncılık).
• Eres, Benan (2016), “Kâr Oranının Azalma Eğilimi: Başlangıcı, Marx’ın İktisadındaki Yeri, Eleştirisi ve Gerçek Rekabet Teorisi”, İktisat Dergisi, Nisan-Ekim, 534: 18-28.
• Kalkınma Bakanlığı (2013), “Onuncu Kalkınma Planı”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/08/Onuncu_Kalkinma_Plani-2014-2018.pdf (12.11.2002).
• Karahanoğulları, Yiğit (2008), “Küresel Kapitalizmin Krizi” Tanımlamasını Hak Eden Krizin Henüz Sonlanmamış İzleği”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(04): 223-235.
• Karahanoğulları, Yiğit (2017), “Kronik: Türkiye’de Kamu Maliyesinin Dönüşümü: 1998-2017”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 72(1): 259-289.
• Kaygısız, İrfan (2020), “AKP’li Yıllarda Emek Hareketinin Genel Durumu”, https://www.yolsiyasidergi.org/akpli-yillarda-emek-hareketinin-genel-durumu-irfan-kaygisiz (28.03.2020).
• Kurtulmuş, M. Meryem ve Kurtar Tanyılmaz (2017), “Uluslararası Üretim Zincirleri ve Emek: Türkiye Otomotiv Sektörü Deneyimi”, Bedirhanoğlu, Pınar vd. (Der.), Finansallaşma Kıskacında Türkiye’de Devlet, Sermaye Birikimi ve Emek (İstanbul: Notabene Yayınları): 185-220.
• Kurtulmuş, M. Meryem, Kurtar Tanyılmaz ve İrfan Kaygısız (2014), “Türkiye İşçi Sınıfının Maddi Varlığı ve Değişen Yapısı”, Savran, Sungur, Kurtar Tanyılmaz ve E. Ahmet Tonak (Der.), Marksizm ve Sınıflar: Dünyada ve Türkiye’de Sınıflar ve Mücadeleleri, 2. bs. (İstanbul: Yordam).
• Obstfeld, Maurice (2009), “International Finance and Growth in Developing Countries: What Have We Learned?”, IMF Staff Papers, 56(1): 63-111.
• OECD Dataset, Main Science and Technology Indicators.
• Orhangazi, Özgür (2019a), “Türkiye Ekonomisinin Yapısal Sorunları, Finansal Kırılganlıklar ve Kriz Dinamikleri”, Mülkiye Dergisi, 43 (1): 111-137.
• Orhangazi, Özgür (2019b), “2000’li Yıllarda Yapısal Dönüşüm ve Emeğin Durumu”, Çalışma ve Toplum, 1(60): 325-347.
• Oyan, Oğuz (2022), “Tarımda Ektiğini Biçersin”, Birgün Pazar (03.04.2022).
• ÖİK (2007), “Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007–2013): Sanayi Politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/09_SanayiPolitikalari.pdf (18.08.2022).
• ÖİK (2014), “Onuncu Kalkınma Planı (2014–2018): İmalat Sanayiinde Dönüşüm Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/10/10_ImalatSanayiindeDonusum.pdf (18.08.2022).
• ÖİK (2018), “On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023): İmalat Sanayii Politikaları Özel İhtisas Komisyonu Raporu”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2020/04/ImalatSanayiiPolitikalar%C4%B1OzelIhtisasKomisyonuRaporu.pdf (18.08.2022).
• Savran, Sungur (2008), “Sınıfları Haritalamak: Sınıflar Birbirinden Nasıl Ayrılır?” Devrimci Marksizm, 6-7: 9- 49.
• SBB (2019), “On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023)”, https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2021/12/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf (20.08.2022).
• Selwyn, Benjamin (2021), Kalkınma Mücadelesi (Ankara: Heretik Yayıncılık) (Çev. Mustafa Öziş, Ferda Dönmez Atbaşı, M. Meryem Kurtulmuş ve Taner Akpınar).
• Subaşat, Turan (2010), “Cari Açık Nedir, Doğurduğu Riskler Nelerdir?” Turan Subaşat ve İ. Hakan Yetkiner (Der.), Küresel Kriz Çerçevesinde Türkiye’nin Cari Açık Sorunsalı, (Vol. 46), (Eflatun Basım Dağıtım Yayıncılık).
• Taymaz, Erol ve Ebru Voyvoda (2015), “2023'e Doğru Sanayi, Yapısal Dönüşüm ve Sanayi Politikaları”, İktisat İşletme ve Finans, 30(350): 25-62.
• TCMB (2018) Sermaye Hareketleri Genelgesi.
• Tonak, E. Ahmet (2017), “Kar Oranının Düşme Eğilimi Yasası Üzerine”, Hasan Cömert, Emre Özçelik, Ebru Voyvoda (Der.), Kalkınma İktisadının Penceresinden Türkiye’ye Bakmak Fikret Şenses'e Armağan, (İstanbul: İletişim Yayınları):197-215.
• TÜİK, İşgücü İstatistikleri Veri Tabanı.
• TÜSİAD (2021), “Yeni Bir Anlayışla Geleceği İnşa: İnsan, Bilim, Kurumlar”, https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/10855-yeni-bir-anlayisla-gelecegi-i-nsa-i-nsan-bilim-kurumlar, (11.07.2022).
• Utikad, (2009) https://www.utikad.org.tr/Detay/Sektor-Haberleri/3315/doviz-kredilerinin-yeni-rejimi. (17.07.2022).
• World Bank, World Development Indicators, https://datacatalog.worldbank.org/ (16.04.2022).
• Yalman, Galip (2002), “Tarihsel bir Perspektiften Türkiye’de Devlet ve Burjuvazi: Rölativist bir Paradigma mı Hegemonya Stratejisi mi?”, Praksis, (5):7-23.
• Yükseler, Zafer (2021), “Sanayi Sektöründe Reel Birim Ücret ve Rekabet Gücü”, Teknik Rapor, 23 Şubat 2021.
• Zabcı, Filiz (2006), “Bağımlılığın İçselleştirilmesinde AKP ve Dünya Bankası”, Mülkiye Dergisi, 30(252): 133-144.