İl Sağlık Müdürlüğü Çalışanlarının Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları ve Antropometrik Ölçümlerinin Belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 9 Sayı: 2, 1 - 12, 30.12.2020

Zehra Çalışkan , Suzan Saykılı

Öz

Amaç: Bu araştırma, İl Sağlık Müdürlüğü çalışanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve antropometrik ölçümlerinin belirlenmesi amacıyla yapılmıştır.
Materyal ve Metod: Tanımlayıcı ve kesitsel tipteki bu araştırmanın evrenini, İç Anadolu’da bulunan bir ilde Sağlık Müdürlüğü’nde çalışan 175 kişi oluşturmuştur. Araştırmada örneklem seçimine gidilmeyip çalışmaya katılmayı kabul eden tüm İl Sağlık Müdürlüğü çalışanları (n=166) örnekleme dâhil edilmiştir. Veriler araştırmacılar tarafından oluşturulan anket formu ve Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları(SYBD) Ölçeği ile bireylerle yüz-yüze görüşülerek toplanmıştır. Ayrıca çalışanların boy-kilo, bel çevresi ölçümleri yapılmış, bel/boy oranları, Beden Kütle İndeksi (BKI) hesaplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde tanımlayıcı istatistikler, indepented t, Anova ve Tukey testi kullanılmıştır.
Bulgular: Çalışmaya katılanların yaş ortalaması 40.95±9.24 yıl olup, %46.7’si erkek, BKI’ye göre kadınların %42.9’unun hafif şişman, erkeklerin %44.9’unun hafif şişman, %23.6’sının obez olduğu, bel/boy oranına göre; kadınların %64.9’unun, erkeklerin %87.6’sının riskli olduğu belirlenmiştir. Katılımcıların SYBD ölçeği puan ortalamasının orta düzeyde olduğu (128.79±19.78), en yüksek puanın manevi gelişim, en düşük puanın fiziksel aktivite alt boyutundan alındığı bulunmuştur. Obez olanların sağlık sorumluluğu puanın daha düşük, bekâr olanların fiziksel aktivite puanının daha yüksek, eğitim durumu yüksek lisans olanların sağlık sorumluluğu, beslenme ve toplam ölçek puanının daha yüksek olduğu belirlenmiş olup gruplar arasındaki farkın istatistiksel olarak önemli olduğu belirlenmiştir (p<0.05).
Sonuç ve öneriler: Sağlığı geliştirici davranışlar ailede başlayıp, eğitimlerle şekillenmeye devam etmektedir. Bu nedenle katılımcıların sağlığı geliştirici davranışlarının orta düzeyden, iyi veya çok iyi düzeye çıkarılabilmesi için gerekli önlemlerin alınması, eğitimler planlanması ve teşvik edilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Antropometrik ölçümler,, Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları,, Sağlığın Geliştirilmesi

Kaynakça

• Ashwell, M., Cole, J. Y., Dixon, A. K. 1996. Ratio of waist circumference to height is strong predictor of intra-abdominal fat. BMJ, 313: 559-60.
• Aydoğdu Gördes, N., Bahar, Z. 2011. Yoksul kadınlarda sağlık inanç modeli ve sağlığı geliştirme modeli kullanımının meme ve serviks kanseri erken tanı davranışlarındaki değişime etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu [Elektronik Dergi]. 4(1): 34-40.
• Bahar, Z,, Beşer, A,, Gördes, N,, Ersin, F., Kışsal, A. 2008. Sağlıklı Yaşam Biçimi Davranışları Ölçeği II’nin geçerlik ve güvenirlik çalışması. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 12(1): 1-13. 9.
• Bilgili, N., Ayaz, S. 2009. Kadınların sağlığı geliştirme davranışları ve etkileyen faktörler. TAF Preventive Medicine Bulletin, 8(6): 497-502.
• Bostan, N., Beşer, A. 2017. Hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkileyen faktörler. HEAD, 14 (1): 38-44.
• Cai, L., Liu, A., Zhang, Y., Wang, P. 2013. Waist-to-height ratio and cardiovascular risk factors among Chinese adults in Beijing. PloS one, 8:e69298.
• Canbay, Ö., Doğru, E., Katayıfçı, N., Duman, F., Şahpolat, M., Kaya, İ., Dağ, E., Kuş, K. 2016. Bir üniversite hastanesi çalışanlarında obezite görülme sıklığının ve beslenme alışkanlıklarının araştırılması. Bakırköy Tıp Dergisi, 12(3):129-135.
• Cihangiroğlu, Z., Deveci, S. 2011. Fırat Üniversitesi Elazığ Sağlık Yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Fırat Tıp Dergisi, 16(2): 78-83.
• Çelik, G. O., Malak, A. T., Bektaş, M., Yılmaz, D., Yümer, A. S., Öztürk, Z., Demir, E. 2009. Sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışlarını etkileyen etmenlerin incelenmesi. Anatol J Clin Investig, 3(3):164-169.
• Ertop, G. N., Yılmaz, A., Erdem, Y. 2012. Üniversite öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimleri. KÜ Tıp Fak Derg, 14(2):1-7.
• Ewles, L., Simnett, I. 2003. Promoting health: A practical guide to health education. 5th ed. Edinburgh: Bailliere Tindall.
• Güler, G., Güler, N., Kocataş, S., Yıldırım, F., Akgül, N. 2008. Bir üniversitede çalışan öğretim elemanlarının sağlıklı yaşam biçimi davranışları. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi. 12(3): 18-26.
• Güner, İ. C., Demir, F. 2006. Ameliyathane hemşirelerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 9(3): 17-25.
• Hsieh, S. D., Yoshinaga, H., Muto, T. 2003. Waist-to-height ratio, a simple and practical index for assessing central fat distribution and metabolic risk in Japanese men and women. International Journal of Obesity, 27: 610-6.
• Hsieh, D. S., Muto, T. 2006. Metabolic Syndrome in Japanese Men and Women With Special Reference to the Anthropometric Criteria for the Assessment of Obesity: Proposal to Use the Waist-To-Height Ratio. Prev Med., 42(2):135-9.
• Kaçan Softa, H., Kaya, D., Boduryeri, G., Kara, B. 2014. Bir fizik tedavi ve rehabilitasyon merkezindeki hastaların sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının incelenmesi. Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik E-Dergisi, 2(3): 21-32.
• Kaçan, Y. C., Örsal, Ö. 2019. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları düzeyinin değerlendirilmesi. DÜ Sağlık Bil Enst Derg., 9(1): 19-24.
• Kasar, S. K., Akyol, A. 2019. Hemşirelik öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarının obezite önyargı düzeyine etkisi. HEAD, 16(2):79-86.
• Kesgin, M., Kublay, G. 2011. Özel bir hastanede çalışan hemşirelerin yaşam alışkanlıkları ve çalışma koşullarından kaynaklı sağlık sorunlarının değerlendirilmesi. Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 18(1): 41-9.
• Kılıç, M., Çetinkaya, F. 2011. Yozgat il merkezindeki sağlık çalışanlarında sağlık sorunları görülme durumu ve etkileyen faktörler. Sağlık Bilimleri Dergisi, 20(3):184-194.
• Kılınç, G., Yıldız, E., Kavak, F. 2016. Kalp yetersizliği hastalarında sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve umutsuzluk arasındaki ilişki. Journal of Cardiovascular Nursing, 7(13): 114-126.
• Kocaakman, M., Aksoy, G., Eker, H. 2010. İstanbul ilindeki hemşirelik yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları. SDÜ Tıp Fak. Derg., 17(2): 19-24.
• Kökoğlu, B., Ünalacak, M., Ünlüoğlu, İ. Bilge, U. 2013. Sağlık çalışanlarında obezite prevelansı, LDL ve trigliserid seviyeleri ve etkileyen faktörler. Euras J Fam Med., 2(3):4.
• Kyle, G. R., Wills, J., Mahoney, C., Hoyle, L., Kelly, M., Atherton, M. I. 2017. Obesity prevalence among healthcare professionals in England: a cross-sectional study using the Health Survey for England. BMJ Open, 7(12): e018498.
• Kyle G. R., Neall, A. R., Atherton, M. I. 2016. Prevalence of overweight and obesity among nurses in Scotland: a cross-sectional study using the scottish health survey. Int J Nurs Stud, 53:126–33.
• Mbanya, V. N., Kengne, A. P., Mbanya, J. C., Akhtar, H. 2015. Body mass index, waist circumference, hip circumference, waist-hip-ratio and waistheight-ratio: which is the better discriminator of prevalent screendetected diabetes in a Cameroonian population? Diabetes Res Clin Pract, 108:23-30.
• Nüfus Etütleri Enstitüsü (NEE). Ulusal hastalık yükü çalışması 2013. http://www.hips.hacettepe.edu.tr/UHYCSunumu_06122016.pdf (Erişim 31.05.20).
• Pappas, N. A., Alamanos, Y., Dimoliatis, I. D. K. 2005. Selfrated health, work characteristics and health related behaviours among nurses in Greece: a cross sectional study. BMC Nursing, 4(8):1- 8.
• Pender, N. J., Barkauskas, V. H., Hayman, L., Rice, V. H., Anderson, E. T. 1992. Health promotion and disease prevention: Toward excellence in nursing practice and education. Nursing Outlook, 40: 106-112.
• Sabah, K. M. D. N., Chowdhury, A. W., Khan, H. I. L. R., Hasan, H., Haque, S., Ali, S., Kawser, S., Alam, N., Amin, G., Mahabub, S. M. E. 2014. Body mass index and waist/height ratio for prediction of severity of coronary artery disease. BMC Research Notes, 7:246.
• Sümen, A., Öncel, S. 2017. Türkiye’de lise öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışlarını etkileyen faktörler: Sistematik derleme. Eur J Ther., 23: 74-82.
• Şen, A. M., Ceylan, A., Kurt, E. M., Palancı, Y., Adın, C. 2017. Sağlık hizmetleri meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Dicle Tıp Dergisi, 44 (1) :1-11.
• Şimşek, H., Öztoprak, D., İkizoğlu, E., Safalı, F., Yavuz, Ö., Onur, Ö, Tekel, Ş., Çiftçi, Ş. 2012. Tıp fakültesi öğrencilerinde sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve ilişkili etmenler, DEÜ Tıp Fakültesi Dergisi, 26(3):151-157.
• Şimşekoğlu, N., Mayda Senih, A. 2016. Bir üniversite hastanesinde görevli hemşirelerin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve sağlık kaygısı düzeyleri. DÜ Sağlık Bil Enst Derg, 6 (1): 19-29.
• Tambağ, H. 2011. Hatay sağlık yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 47-58.
• Türkiye Sağlıklı Beslenme ve Hareketli Hayat Programı (2013-2017). 2013. TC. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Sağlık Bakanlığı Yayınları No: 773, 3.Baskı, Ankara. http://www.diabetcemiyeti.org/c/turkiye-saglikli-beslenme-ve-hareketli-hayat-programi (Erişim Tarihi: 09.07.20)
• T.C. Sağlık Bakanlığı Sağlık Araştırmaları Genel Müdürlüğü, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü, Ankara Numune Eğitim ve Araştırma Hastanesi. 2014.‘’Türkiye Beslenme ve Sağlık Araştırması (2010): Beslenme durumu ve alışkanlıklarının değerlendirilmesi sonuç raporu’’, Ankara.
• Vural, I. P., Bakır, N. 2015. Meslek yüksekokulu öğrencilerinin sağlıklı yaşam biçimi davranışları ve etkileyen faktörler. ACU Sağlık Bil Derg, (1):36-42.
• World Health Organization (WHO). Non-communicable diseases (NDC) deaths by cause and sex data by country. Available at: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/noncommunicable-diseases (Accessed 2020 May 31).
• WHO. Obesity and Overweight Fact Sheet. World Health Organization (2018). Available at: http://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight
• Yılmaz, E., Özkan, S. 2006. Bir ilçede çalışan hemşirelerin sağlık sorunları ve yaşam alışkanlıklarının değerlendirilmesi. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi; 1(3): 82-99.
• Yoncalık, T. M., Aslan, E., Yaka, M. 2017. Fizik tedavi ve rehabilitasyon alan hastaların fiziksel aktivite düzeyleri ile sağlıklı yaşam davranışı biçimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Gaziantep Üni Spor Bil Der., 2(3): 57-68.
• Zaybak, A., Fadıloğlu, Ç. 2004. Üniversite öğrencilerinin sağlığı geliştirme davranışı ve bu davranışı etkileyen etmenlerin belirlenmesi. Ege Üniv Hemşirelik YO Derg., 20(1):77-95.