RUSÇANIN AĞIZLARINDAKİ TÜRKÇE SÖZCÜKLER - Kuzeydeki Vologod ve Arhangel Ağız Grupları A-B Maddeleri Örneğinde-

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 13, 221 - 247, 30.05.2018

Mehmet Özeren

https://doi.org/10.33692/avrasyad.510098

Öz

Rusça ile Türkçenin dil ilişkileri çok eskilere dayanmaktadır. Bu ilişkinin
oluşmasında coğrafik koşullar, tarihsel ilişkiler ve sosyal şartlar etkili olmuştur. İki dil
arasındaki ilişkileri, hem yazı dilinden hem de iki dilin ağızlarından tespit etmek
mümkündür.
Rusçanın ağızları ile ilgili ilk çalışmalar 19 yüzyılın ilk yarısından itibaren
başlamaktadır. Bu çalışmaların temelinde Rusçanın lehçe ve ağızları şu şekilde ortaya
konulmuştur:
Kuzey lehçesi Ladogo-Tihvin, Vologod, Kostrom, Onej, Laç ve BelozerskoBejets ağız gruplarından; Güney lehçesi Batı, Yukarı Dnepro, Yukarı Desnin, KurskoOrlov, Doğu (Ryazan), Tul ağız grupları ile Elets ve Oskol ağızlarından oluşmaktadır.
Orta grupta kalıp da lehçe oluşturmayanlar ise Gdov, Pskov, Vladimirsko-Povoljskiy
ağız grupları ile Novgorod, Seligero-Torjkov ağızlarıdır.
Bu çalıĢmada Türkçe – Rusça tarihî, günümüz dil ilişkileri ve Rusçanın ağızları
ile ilgili kısa bilgi verildikten sonra, Rusçanın kuzey lehçesini oluşturan Vologod ve
Arhangel ağız gruplarındaki Türkçe sözcükler tespit edilecektir. Ayrıca bu ağız grupları
ile Türkçede ortak olarak kullanılan alıntı sözcüklere de değinilecektir. Sonuç kısmında
ise değerlendirmelerde bulunulacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Rusçanın Lehçe ve Ağızları, Türkçe Sözcükler

Kaynakça

• ALABUGĠNA, Yu. V. - BEREZOVĠÇ, E. L. – GUSEVA, L. G. – ZORĠNA, S. V. – RUT, M. E. - SUBBOTĠNA, L. A. – TOPOROVA, E. N. (2001), Slovar’ Govorov Russkogo Severa, (Pod. Red. A. K. Matveeva) Tom I A-B, Ekaterinburg, Ġzdatel‟stvo Ural‟skogo Universiteta. BURĠBAYEVA, M. A. (2013), “Tyurkskie Slova v Russkom Yazıke Kak Rezul‟tat Yazıkovıh Kontaktov”, Vestnik ĠGLU, s. 99-105. DEMĠRĠZ, Elena Napolnova (2009), Rusça ve Türkçe: İki Dil, İki Kültür, Ġstanbul, Multilingual Yayınları. DĠETRĠCH, AyĢe Pamir (2001), Eski Rusça Dilbilgisi, Ġstanbul, Multilingual Yayınları. JANKOWSKĠ, Henryk (2010), “Orta Asya Türk Dillerinin Bazı Ortak Özellikleri”, DTCF Türkoloji Dergisi, Cilt XVII, Sayı 2, Ankara, Ankara Ünv. Basımevi. KARAAĞAÇ, Günay (2008),Türkçe Verintiler Sözlüğü, Ankara, TDK Yayınları. KASATKĠN, L. L. (1993), “Russkie Dialektı i Yazıkovaya politika”, Russkaya Reç’, 2 / 1993, s. 82-90. KASATKĠN, L. L. (2005), Russkaya Dialektologiya, Rossiyskaya Akademiya Nauk Ġnstitut Russkogo Yazıka im. V.V. Vinogradova, Moskva, Academia. ÖNER, Mustafa (2009), Kazan Tatar Türkçesi Sözlüğü, Ankara, TDK Yayınları. ÖZEREN, Mehmet (2014), “Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Rusça Sözcükler”, Turkish Studies, International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9/3, s. 1093-1120. ÖZEREN, Mehmet (2013), Çağdaş Türk Lehçelerinde Rusçadan Yapılan Kavram ve Gramer Çevirileri, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, YayınlanmamıĢ Doktora Tezi, Elazığ. STAMOVA, Maria, (2004), “Çok Dillilik Açısından Gagavuz Türkleri”, ÇağdaĢ Türklük AraĢtırmaları Sempozyumu (8-10 Mayıs 2002), Ankara, DTCF Yay., No: 395, s. 182- 191. USTA, Halil Ġbrahim (1990), “YabancılaĢmanın Söz Dizimindeki Görünümleri”, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, Temmuz 1990, C: 1990/II, S: 463, s. 56-63. YANGIN, Alla (2004), “Rusçadaki Türkçe Sözler Üzerine Tematik Bir Ġnceleme” V. Lefke Edebiyat BuluĢması Bildirileri, Yay. Haz. Günay Karaağaç, Türkçenin Dünya Dillerine Etkisi, s. 99-102. Türk Dil Kurumu Büyük Türkçe Sözlük (http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&view=bts) (18.10.2017) https://dic.academic.ru/dic.nsf/ruwiki/1339596#sel=105:1,105:1 (31.10.2017) http://www.perepis-2010.ru/results_of_the_census/results-inform.php http://dialekt.vspu.ru/sites/dialekt.vspu.ru/files/lekciya_2_0.pdf (27.02.2018; 13.47) https://postnauka.ru/faq/60031 (27.02.2018; 13.50)