TÜRKÇEDE PEKİŞTİRME EDATLARI

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 13, 479 - 511, 30.05.2018

Birol İpek

https://doi.org/10.33692/avrasyad.510260

Cited By: 1

Öz

Kullanıldıkları yerde anlamı kuvvetlendiren, söze güç katan, anlatımı berraklaĢtıran,
yanlıĢ anlaĢılmaları ortadan kaldıran, daha sağlıklı bir iletiĢim kurmamıza yardımcı olan edatlara
pekiĢtirme edatları denilmektedir. PekiĢtirme görevinde kullanılan edatlar kullanıldıkları yerde
anlamı güçlendirirler. PekiĢtirme edatlarıyle anlama özel bir incelik, nüans verilmiĢ olur. Bu
anlatım tarzı daha çok kullanılıĢta ortaya çıkar ve belirginlik kazanır.
Yazılı metinlerimizden itibaren Türkçede kullanılan tüm pekiĢtirme edatları
incelenmeye çalıĢıldı. ÇalıĢmada, edatların pekiĢtirme görevi üzerinde duruldu. ÇalıĢmamızın
giriĢ bölümünde edat terimi, edatların sınıflandırılması, edatın tanımları, edatların özellikleri,
edatların yapıları, pekiĢtirme ve pekiĢtirme edatları konusuyla ilgili genel bilgiler verilmiĢtir.
Ġnceleme bölümünde “Türkçede PekiĢtirme Edatları” baĢlığı altında Tarihi yazı dilinde ve Türk
lehçelerinde kullanılan PekiĢtirme edatları incelenmiĢtir. PekiĢtirme edatlarının, kökeni,
kullanıldığı yerler ve fonksiyonları anlatılarak verilmiĢtir. ÇalıĢmamızda tespit edilen pekiĢtirme
edatları tablo halinde verildi. Ġlk tabloda pekiĢtrme edatlarının lehçelere göre dağılımı verilmiĢtir.
Edatlar alfabetik sıraya göre tabloda gösterildi. Böylece hangi lehçelerde edatın kullanıldığı
tablo üzerinde daha iyi görülecektir. Ġkinci tabloda pekiĢtirme edatlarının kökeni ve kullanım
yerleri verildi. Tabloda toplam 80 pekiĢtirme edatının lehçelere göre dağılımı verildi.
Bu çalıĢmada Türkçede kullanılan edatların sadece pekiĢtirme iĢlevi üzerinde
durulmuĢtur. ġüphesiz bu edatlar, değiĢik cümlelerde daha baĢka görevlerde de
kullanılmaktadır. PekiĢtirme edatlarının görevleri kullanım sırasında ortaya çıkar. PekiĢtirme
edatlarının çoğu cümle sonuna gelerek anlamı pekiĢtirmektedir

Anahtar Kelimeler

Dil. gramer, sözcük, edat

Kaynakça

• ACARLAR, Kevser, (1970), “Mi Ekinin Türlü Kullanımları” Türk Dili Dergisi, C. XXII, S. 277, s. 358–363, Ankara.. AÇIK, Nilgün, (1996), “Özbek Türkçesinde Edatlar”, Türk Dünyası Araştırmaları, S.104. s.181–195, Ġstanbul. ADALI, Oya, (2004), Türkiye Türkçesinde Biçim Birimler, 2. Baskı, Papatya Yayınları, Ankara. ADAMOVĠC, Milan, (2006), “Da / De Ġlgecinin Kaynağı”, (Almancadan Çev.: Aziz Merhan) Türk Dil Dergisi, S. 650 ġubat, s. 175-181, Ankara. AKALIN, ġükrü Halûk, (1992), “ġor Türkleri ve ġor Türkçesi” Türk Dünyası Araştırmaları, S. 80, Ekim. s. 121-138, Ġstanbul. AKALIN, ġükrü Halûk,(1999), “Türkiye Türkçesinde Ünlem”, Türk Gramerinin Sorunları Toplantısı II, TDK Yayınları, s. 477-491, Ankara. AKDAĞ, Hasan, (1999), Arap Dilinde Edatlar, Tekin Kitabevi, 5. Baskı, Ankara, 1999. AKDEMĠR, Hikmet, Belagat Terimleri Ansiklopedisi, Nil Yayınları, Ġzmir, 1999. AKKUġ, Muzaffer, (2004), “a / e Seslenme Edatının ĠĢlevleri Üzerine Bir AraĢtırma”, V. Uluslararası Türk Dili Kurultayı Bildiriler I, (20-26 Eylül 2004), TDK Yayınları, s. 109-118 Ankara. AKSAN, Doğan, (1980), Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim 1, 2, 3, TDK Yayınları, Ankara. AKSOY, Ömer Asım, (1972), Divanü Lugati’t-Türk Dizini, TDK Yayınları, Ankara. ALKAYA, Ercan, (2007), Kuzey Grubu Türk Lehçelerinde Edatlar, Manas Yayıncılık, Elazığ. ALKAYA, Ercan, (2008), Sibirya Tatar Türkçesi, Turkısh Studıes Publıcatıon, Birinci Baskı, Ankara. ALKAYA, Ercan, (2008), “Eski Türkçede –qıña Ekinin Türk Lehçelerinde Ve Türkiye Türkçesi Ağızlarındaki Kullanımı Üzerine”, Turkish Studies, Volume 3 / 4, S.10, s. 77- 101, Ankara. ALTAYLI, Seyfettin, (1994), Azerbaycan Türkçesi Sözlüğü I, II, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, Ġstanbul. ALYILMAZ, Cengiz, (1999), “Ünlemlerin Seslenmeleri Kuvvetlendirici ĠĢlevleri”, Türk Gramerinin Sorunları II (26 Mart 1994) TDK Yayınları, s. 534-540, Ankara. ANDREWS, Walter G.,(2001), Şiirin Sesi Toplumun Şarkısı, (Çev.: Tansel Günay), 2. Baskı, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul. ARAT, ReĢit Rahmeti, (1991), Eski Türk Şiiri, TDK Yayınları, Ankara. ARAT, ReĢit Rahmeti, (1994), Kutatgu Bilig I, Metin, TDK Yayınları, Ankara. ARAT, ReĢit Rahmeti, (1994), Kutatgu Bilig, II, Çeviri, TDK Yayınları, Ankara.