TANZİMAT DÖNEMİNDEKİ TEMETTUAT DEFTERLERİNE GÖRE AMASYA ŞEHİR NÜFUSUNUN MESLEKİ YAPISI

Yıl 2018, Cilt: 6 Sayı: 15, 872 - 897, 28.11.2018

Selim Özcan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.510407

Öz

Amasya Ģehrinin mesleki yapısını değerlendirdiğimiz bu çalıĢmayla, Osmanlı Devleti‟nin küçük bir yerleĢim yerindeki nüfusun sosyo-ekonomik acıdan mesleki durumunun ortaya konulması amaçlanmıĢtır. Amasya Ģehri, Müslümanların ve gayrimüslimlerin birlikte yaĢadığı ve pek çok yönleriyle, Anadolu Ģehrinin taĢıdığı mesleki özellikleri yansıtan bir Ģehir görünümündedir. Ġncelediğimiz dönemde Amasya‟nın toplam 48 mahallesinden 17‟sinde Müslümanlar, 31‟inde ise Müslümanlarla birlikte ikamet eden gayrimüslimler yaĢamaktaydı. “Reaya” baĢlığı altında belirtilen gayrimüslimlerin, Rum ve Ermeni unsurlar olduğu hane reislerinin isimlerinden anlaĢılmaktadır.
Amasya temettuat defterlerinden yaptığımız tespitler göre Müslümanların 114, gayrimüslimlerin ise 100 farklı meslek sahip oldukları görülmektedir. Bu meslek çeĢitliliği bölgenin coğrafi özelliği ve ekonomik yapısından kaynaklanmaktadır. Dolaysıyla iki unsurun hane reisleri, üretim yapan, hizmet sunan ve ticari faaliyet içerisinde olan değiĢik mesleklerle iĢtigal ederek, hem kendilerinin hem de Ģehir ve çevresinin ihtiyaçlarını karĢılamaya yönelik mesleki faaliyetlerde bulunmuĢlardır.
ġehrin mesleki yapısını değerlendirdiğimiz kaynak incelediğimiz dönemde oluĢturulan ve her mahalleye ait olan Temettuat defterleridir. ġehirdeki esnaf ve tüccarlar meslek erbabının tabi olduğu esnaf teĢkilatının içinde yer almıĢ, bu teĢkilat tarafından konulan kurallara göre faaliyet göstermiĢler ve rekabet prensibi yerine, karĢılıklı kontrol ve yardımlaĢma esasına göre teĢkilatlanmıĢlardır. Böylece toplumun bütünlüğünün korunması amaçlanmıĢtır. Değerlendirdiğimiz dönemde iki unsur arasındaki iliĢkiler dıĢ güçlerin teĢvik ve tahrikleriyle güvensiz bir ortama içerisine girdiyse de ticaretin gerekli kıldığı kural ve kaideler istikametinde iyi iliĢkilerini devam ettirebilmiĢlerdir.

Anahtar Kelimeler

Amasya, Nüfus, Meslek, Temettuat, Şehir

Kaynakça

• Abdi-Zade Hüseyin Hüsameddin Efendi. (2007). Amasya Tarihi. haz. Mesut Aydın ve Güler Aydın, 12 cilt. (Amasya: Amasya Belediyesi Kültür Yayınları).