TÜLÜ DOKUMALARIN GENEL ÖZELLİKLERİ VE BİR KOLEKSİYON ÖRNEĞİ

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 16, 925 - 945, 24.03.2019

Naime Didem Öz

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543671

Cited By: 1

Öz

Yaylak-kışlak hayat tarzı sürmüş olan Türk kültürünün eserleri arasında gösterilen havlı
dokumaların üretiminde hayvan postlarından esinlenildiği ve suni post görünümlü olan tülülerin
halıya geçişte ilk adım olduğu düşünülmektedir.
Yaz aylarında hayvanlarıyla yaylalara çıkan Yörükler, toplandığında az yer kaplayan ve
hafifliği nedeniyle kolay taşınabilen tülüleri çok geniş kullanım alanlarında değerlendirmişlerdir.
Tülüler, tıpkı halı gibi atkı, çözgü ve hav sisteminden oluşurlar. Halıdan farklı olarak hav (ilme)
sıralarının arasında geniş düz dokuma alanları yer alır. Tülü dokumalarda eğrilmiş veya
eğrilmemiş yün ipliklerin yanı sıra işlenmemiş tiftik de kullanılır.
Toplumların kültürlerinin korunarak nesilden nesile aktarımında koleksiyonlar büyük
önem taşırlar. Türk kültürünün bir parçası olan tülüler, yakın tarihe kadar ticari değer
taşımadıklarından, ve koleksiyoncular tarafından geç fark edilmişlerdir. Oysaki
tülüler yalın anlatım biçimleri sayesinde geleneksel olduğu kadar çağdaş bir görünüme
sahiptirler. Kendi yöresinde kullanım alanı bulamayan tülüler bu özellikleri sebebiyle ABD,
Kanada ve Avustralya gibi birçok yabancı ülkeden yoğun talep görmektedir. Tülü dokuma
tekniği ile motiflerin yerine dokunun ön planda olduğu grafik görüntüler ortaya çıkmaktadır ve bu
da günümüz iç mekân tasarımında moda olan bir anlayıştır.
Yurdumuzdaki tülü dokumacılığı ve satışı yurt dışından gelen talebe rağmen, her geçen
yıl daha da azalmaktadır. Geçmişte Anadolu’nun hemen hemen bütün yörelerinde tülü
dokunurken bugün sadece Sivas Yıldızeli, Balıkesir İvrindi, Kütahya Simav, Aksaray Sultanhanı,
Konya ve Malatya’da az sayıda tülü dokunmaktadır. Bunun başlıca nedeni, Türkiye’de üretim
yapan firmaların, Pakistan, Çin ve iran gibi el dokumacılığı ile tamirini çok ucuza yapan
ülkelerdeki firmalar ile fiyat farkından dolayı rekabet edememeleridir. Kaliteli hammadde ve
dokuyucu bulmakta çekilen zorluklar da bu durumun oluşmasında etkilidir. dokunmuş tülülerin çoğu kullanım sonucunda yıpranarak yok olmuştur. Bu
durum göz önüne alındığında geçmiş ile gelecek arasında bağ kuran değerlerin elde
kalanlarının kayıt altına alınması, korunması ve saklanması kültürel sürekliliğin sağlanabilmesi
için daha önemli hale gelmektedir. Yapılan çalışma kapsamında 1983 yılından beri halı imalatı
ve ihracatı ile uğraşan Vardarsuyu Ailesi’ne ait tülü koleksiyonunda yer alan dokumalardan
seçilenler incelenmiştir. Örnekler için gözlem fişleri doldurularak, hammadde, boyut, hav
uzunluğu, renk ve kompozisyon gibi özellikleri kayıt altına alınmıştır. Ayrıca incelenen tülülerin
fotoğrafları çekilmiş, ölçekli çizimleri yapılmıştır.
Bu çalışma ile koleksiyonda yer alan tülüler hakkında elde edinilen bilgilerin yazılı hale
getirilerek dokuma literatürüne kazandırılması, ileride dokunabilecek yeni örnekler için kaynak
oluşturulması ve böylece dokuma kültürünün gelecek nesillere aktarılmasına katkı sağlanması
amaçlanmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Kültür, geleneksel dokumalar, halı, tülü, tiftik

Kaynakça

• .