İŞLEVLERİ AÇISINDAN TÜRK KÜLTÜRÜNDE SAĞALTMA: DİVANÜ LÛGAT-İT TÜRK’TEN GÜNÜMÜZE

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 16, 114 - 133, 24.03.2019

Kübra Yildiz Altın

https://doi.org/10.33692/avrasyad.543729

Cited By: 1

Öz

Bir toplumun örgütlenmiş sistemleri olan kurumlarına bakmak, toplumu ve onun ürettiği
kültürel ortamı çözümleyebilmek için oldukça önemlidir. Toplumsal işbölümünün bir sonucu olan
uzmanlaşmanın ve bunun getirdiği sistemleşmenin sağaltma kurumu bağlamında Türk
kültüründe yaklaşık olarak XI. yüzyıldan bu yana varlığını sürdürdüğünü söylemek mümkündür.
Çalışmada, içinde halkbilimi unsurlarına yer veren ve yazıldığı dönem ve öncesi
hakkında önemli bilgiler aktaran Divanü Lûgat-it-Türk örneklem olarak seçilmiş, adı geçen
eserde yer alan sağaltma pratikleri “işlevselci yaklaşım” bağlamında değerlendirilmiştir.
Değerlendirme sonunda sağaltma işlemlerinin eski Türk inanç ve uygulamalarında sistemleşmiş bir yapıya sahip olduğu tespit edilmiştir. Bununla birlikte sağaltma pratiklerinin Anadolu’daki
yansımaları da incelenmiştir.
Divanü Lûgat-it-Türk’ten hareketle sağaltma uygulamalarının Türk kültürü içindeki
yerinin, öneminin ve iĢlevlerinin saptanmaya çalıĢıldığı bu makalede sağaltma yöntem ve
teknikleri toplumsal ihtiyaçlardan doğan “sosyal bir kurum” olarak değerlendirilmiştir. işlevleri açısından sağaltma uygulamalarına bakıldığında söz konusu pratikleri
düzenleyen ve yöneten aktörün bağlamında halk hekimi olan, bağlamında yönetici olan,
bağlamında bilge öğretici olan kamlar olduğu görülmüştür. Belli bir sisteme sahip olup kamların
görev alanı içinde yer alan sağaltmaların Türk kültürünün temel ihtiyaçlarını karşılayan bir yapı
gösterdiği tespit edilmiştir. Bu bağlamda “sağaltma” kavramı, halk hekimliğinin kullanım
alanından genişletilerek kamlar etrafında toplanan bazı uygulamalar için de kullanılmıştır.
Sonuç olarak çalışmada, yaklaşık olarak XI. yüzyılda kam ve benzeri aktörler temelinde şekillenen sağaltma uygulamalarının dönemin belli ihtiyaçlarına cevap verdiği; Divanü Lûgat-itTürk’ten
günümüze değin kamlık kurumu temelinde oluşan sağaltımın sosyal, ekonomik,
biyolojik ve kültürel anlamda toplumun temel ihtiyaçlarını karşıladığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Divanü Lûgat-it-Türk, Sağaltma, Sağaltma Kurumu, Kamlık Kurumu, ĠĢlevselcilik, Yapısal İŞlevselcilik.

Kaynakça

• .