THE BRITISH MUSEUM’DA BULUNAN XVII. YÜZYILA AİT TÜRKÇE BİR TA’BİR-NÂME

Yıl 2019, Cilt: 7 Sayı: 20, 111 - 122, 20.12.2019

Gülşah Gaye Fidan

https://doi.org/10.33692/avrasyad.664182

Öz

Tarih boyunca insanoğlunun gaybı bilme arzusu, onu çeşitli arayışlara sevk etmiş; bu bilinmezliğe duyulan merakı giderme araçlarından biri olarak da rüya ta’birleri kullanılmıştır. İnsanlar rüyada gördüklerinin ne anlama geldiğini merak etmiş, görülen motiflerin geleceğe dair ipuçları ve gizli anlamlar barındırdıklarına inandıkları için rüya ta’birlerine sıkça başvurmuşlardır. Rüyada görülen şeylerin ne anlama geldiğini açıklayan ilme ilm-i ta’bir, rüyaları yorumlayanlara ise muabbir denilmiştir. Bu türde kaleme alınan eserlere ise “ta’bir-nâme, ta’birât-ı vukûât, ta’bîrât-ı rüyâ, rü’yâ-nâme, vâkıa-nâme, segir-nâme, güzâriş-nâme” gibi isimler verilmiştir. Rüya insanlık tarihi boyunca var olan bir olgudur. Eski medeniyetlere bakıldığında daha M.Ö. 5000’li yıllarda Asurlulara ait rüya ta’biri metinleri bulunduğu görülmektedir. Türk kültüründe ise rüya ve ta’bir hem İslamiyet öncesi hem de sonrası dönemde önemli bir yere sahiptir. Rüya motifi, Uygur Türeyiş, Oğuz Kağan ve Dede Korkut destanlarında dikkat çekicibir öğe olarak yer almakta, Kutadgu Bilig’de ise rüya tabileriyle ilgili müstakil bir bölüm bulunmaktadır. Klasik Türk edebiyatında ta’bir-nâmelerin çoğu Arapça ve Farsçadan tercümedir. Kütüphanelerde mevcut olan ta’bir-nâme nüshaları tarandığında bu tür eserlerin XIV. yüzyıldan itibaren kaleme alındığı görülmektedir.Bu çalışmada ise The British Museum’da bulunan Harl. 5450/9’da kayıtlı olan mecmua içerisinde yer alan bir ta’bir-nâme hakkında bilgi verilmiştir. Mecmuanın 23b-26a varakları arasında yer alan eserin yapısı ve muhtevası incelenmiş ve metnin çeviriyazısına yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rüya, Tabir-name, İnceleme, Çeviri Yazı

Kaynakça

• BALABAN,Adem, (2014). “Türkçe Yazma Tabirnameler”, Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, S. 9, s. 112-132.
• ÇELEBİ, İlyas, (2008). “Rüya”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, XXXV, s. 306-309.
• EMİNOĞLU, Hatice, (2003). Müşkil-Güşâ-Tabir-nâme (Dil bilgisi-Metin-Dizin), Doktora Tezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı.
• FİDAN, Gülşah Gaye, (2013), Türk Edebiyatında Sindbâdnâme Çevirileri: Tuhfetü’lAhyâr ve Kitâb-ı Sindbâd (İnceleme-Çeviri Yazılı Metin-Tıpkı Basım),Harvard: Harvard University Press: The Department of Near Eastern Laguages and Civilizations.
• GÖKYAY, Orhan Şaik ve V. S. Çoşkun, (2010). “Tabirnâme”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, , C. XXXIX, s.331-333.
• Kur’ân-ı Kerîm ve Açıklamalı Meâli (2007). İstanbul: TDV Yayınları.
• RİEU, Charles, (1888). Cataloge of the Turkish Manuscripts in the British Museum. London: Longmans & CO. ŞEMSETTİN, Sami, (2015), Kamus-ı Türkî, (Haz. Paşa YAVUZARSLAN),Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tabir-nâme, The British Museum, Harl. 5450/9.
• TÖREN, Hatice, (1997). “Tabir-nâme”, Türkiyat Mecmuası, C. XX, s. 415-452.
• ULUDAĞ, Süleyman, (2008).“Tasavvuf”, İslam Ansiklopedisi, İstanbul: TDV Yayınları, C.XXXV, s. 309-310.
• YILMAZ, Kadriye ve K. ÇETİN, (2007). “Rüyalar ve Niyazî-i Mısrî’nin Ta’bîrâtü’l-Vâkı’ât Adlı Eserinde Rüyaların Dili”,Turkish Studies Internationall Perodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, C. II/IV, s. 1066-1076,