KARŞILAŞTIRMALI EDEBİYATTA VARYASYON KURAMI: BİR UYGULAMA DENEMESİ VE ÜLKEMİZDEKİ ÇALIŞMALARA KATKISI

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 30, 22 - 34, 17.03.2022

Veysel Lidar

Öz

Bu çalışmada karşılaştırmalı edebiyat biliminde son dönemlerde ortaya atılan
Varyasyon kuramından bahsedilerek, Türk edebiyatından incelenecek bir metinle kuramın
uygulaması yapılacak ve kuramın ülkemizde yapılacak karşılaştırmalı edebiyat çalışmalarına
muhtemel katkılarına değinilecektir.
Varyasyon kuramı 2000 sonrasında Çin’de karşılaştırmalı edebiyat bilimci Shunqing
Cao tarafından ortaya atılan ve karşılaştırmalı edebiyatın başat ekolleri olan Fransız ve
Amerikan ekollerini eleştiren ve yine bu iki ekolün sentezini gerçekleştirmek amacını taşıyan bir
yaklaşımdır. Temel olarak karşılaştırmalı edebiyat çalışmalarında benzerlikler kadar farklılıkların
da karşılaştırılabilir olduğu iddiasını taşıyan ve karşılaştırmalı çalışmalarda söz konusu
farklılıkların nedenleri üzerinde durulması gerektiğini savunan kuram, henüz geliştirilme
sürecinde olduğu için ülkemizdeki karşılaştırmalı edebiyat araştırmacıları tarafından tam
anlamıyla bilinmemektedir. Bu çalışmayla birlikte kuramın bilinirliğini ve uygulamasını arttırmak
da hedeflenmiştir.
Çalışmada, Varyasyon kuramının uygulaması olarak, edebiyatımızda pek bilinmeyen
fakat Türk sinemasının ilk korku filmi örneklerine arasında sayılan Drakula İstanbul’da filminin
senaryosunu da oluşturan Alirıza Seyfi’nin yazdığı adıyla Kazıklı Voyvoda, sonraki adıyla
Drakula İstanbul’da romanı incelenmiştir. Seyfi’nin bu romanı, İrlandalı yazar Bram Stoker’ın
Dracula adlı romanından esinlenerek oluşturulmuşsa da bu eserden bariz farklılıklarla
ayrılmaktadır. İki eser arasındaki farklılıkların dayandığı temeller Varyasyon kuramının vurgu
yaptığı ve araştırdığı alanlar olduğundan çalışma, sonraki muhtemel çalışmalara öncülük etme
gayreti taşımaktadır. Bu incelemeyle kuramın ülkemizdeki karşılaştırmalı edebiyat bilimi alanına
uygun olup olmadığı da tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Karşılaştırmalı edebiyat, Varyasyon kuramı, medeniyetler arası varyasyon, Dracula

Kaynakça

• Beresford, M. 2008. From Demons to Dracula The Creation of the Modern Vampire Myth, London: Reaktion Books.
• Butler, E. 2010. Metamorphoses of the Vampire in Literature and Film Cultural Transformations in Europe 1732-1933, America: Camden House Publishing.
• Cao, S.2013. The Variation Theory of Comparative Literature, Berlin: Springer Verlag.