Necmi Iğe Mansion as A Space of Transmission and Display of Intangible Cultural Heritage

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 36, 58 - 81, 20.09.2023

Nihal Arda Akyıldız

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1259000

Öz

Anatolian lands, which have an important place in the world with their long-established history, have a rich history in terms of intangible heritage values as well as tangible heritage values. The evaluation of tangible and intangible cultural heritage by considering it as a whole allows the architectural and cultural values to be accurately transferred to future generations. Cultural heritage represents the living habits of the society, social memory, knowledge of traditions and customs, and shapes social life and common spaces. The actions of societies to protect cultural heritage represent a whole when they are carried out in the context of both tangible cultural heritage and intangible cultural heritage. One of the best examples in this sense is the Necmi Ige Mansion, which was brought to Edirne with restoration and restitution works by being protected with its 125-year history in the name of the protection of tangible cultural heritage in Edirne. The main purpose of transforming this cultural heritage into a museum through re-functioning is to undertake the task of transferring the traditional values of the region to future generations by contributing to the protection of the intangible cultural heritage of the region. In the mansion organized for this purpose, there are visual presentations describing the unique features and history of intangible cultural heritage accumulation and information boards describing the history of cultural values together with the cinevision show, where the traditions, customs and customs of the settlement are animated with mummy sculptures in each corner of the mansion. In this historical mansion, which exhibits clues about the daily life habits and folk culture of the past period, intangible cultural heritage including the wedding culture, customs and customs of the region and handicrafts is exhibited. The customs and traditions related to the preparation processes for marriage (asking for girls, dowry preparation, pouring bullets into the bride, groom shaving, wedding dinner preparation, local bride-groom wedding clothes, henna night, imam wedding, victory, etc.), mirrored broom from local handicrafts, ‘Talikacılık’ and ‘Edirnekari arts’, as well as the local clothes of the Rumelia-Balkans are exhibited in different areas of the mansion. It is located in the historical building stock, which is accepted as the accumulation of tangible cultural heritage owned by Edirne, and has been arranged to present the intangible cultural heritage values such as the life culture, social life, traditions and traditions of the region to the future generations with the preservation and re-functioning decision of the building. From this point of view, the study was carried out through local cultural heritage conservation, literature reviews related to Necmi Ige Mansion, field studies, as well as interviews with indigenous people and field research on intangible cultural heritage accumulation. With this study, it aims to reveal the contribution of this historical place to the preservation of the intangible cultural heritage of the region and to the cultural sustainability in order to transfer it to future generations. In this sense, it is thought that the study can also guide the practices of cultural heritage conservation in other cities.

Anahtar Kelimeler

Cultural heritage, intangible cultural heritage, conservation, Edirne-Necmi Ige Mansion

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Aktarım ve Gösterim Mekânı Olarak Necmi İğe Konağı

Öz

Köklü geçmişiyle tüm dünyada önemli bir yere sahip olan Anadolu toprakları, somut miras değerleri kadar somut olmayan miras değerleri açısından da zengin bir geçmişe sahiptir. Somut ve somut olmayan kültürel mirasın bir bütün olarak ele alınarak değerlendirilmesi, mimari ve kültürel değerlerin gelecek nesillere doğru bir şekilde aktarılabilmesine imkan tanımaktadır. Kültürel miras toplumları, yaşam alışkanlıkları, toplumsal bellek, gelenek ve göreneklere ilişkin bilgi birikimi ile temsil etmenin yanı sıra sosyal hayatı ve mekânları da biçimlendire gelmektedir. Toplumların sahip oldukları kültürel mirası koruma eylemleri, hem somut kültürel miras hem de somut olmayan kültürel miras bağlamında gerçekleştirildiğinde bir bütünü ifade etmektedir. Bu anlamda en iyi örneklerden biri olan Edirne’de somut kültürel miras korunumu adına 125 yıllık geçmişiyle koruma altına alınarak restorasyon ve restitüsyon çalışmaları ile Edirne’ye kazandırılan Necmi İğe Konağı’dır. Bu kültürel mirasın yeniden işlevlendirme ile müzeye dönüştürülmesindeki asıl amaç, yörenin somut olmayan kültürel miras korunumuna katkı sağlayarak gelecek kuşaklara yörenin geleneksel değerlerini aktarma görevinin üstlenilmesidir. Bu amaçla düzenlenen konakta yerleşimin gelenek, görenek ve adetlerinin konağın her bir köşesinde mumya heykellerle canlandırıldığı, sinevizyon gösterisiyle birlikte somut olmayan kültürel miras birikiminin özgün özellikleri ve geçmişini anlatan görsel sunumlar ile kültürel değerlerin geçmişini anlatan bilgilendirme panoları da yer almaktadır. Her köşesi geçmiş dönemin günlük yaşam alışkanlıklarına, halk kültürüne dair ipuçlarını sergiler nitelikte olan bu tarihi konakta, bölgenin düğün kültürü, örf ve adetleri, el sanatlarını içeren somut olmayan kültürel miras birikimi sergilenmektedir. Kültürel miras örneklerinden olan evliliğe hazırlık süreçlerine ilişkin (kız isteme, çeyiz hazırlığı, geline kurşun dökme, damat tıraşı, düğün yemeği hazırlığı, yöresel gelin - damat düğün kıyafetleri, kına gecesi, imam nikahı, zifaf vb.) adet ve gelenekleri, yöresel el sanatlarından aynalı süpürge, Talikacılık, Edirnekari sanatlarının tanıtımının yanı sıra Rumeli - Balkanlara ait yöresel kıyafetler de konağın farklı alanlarında sergilenmektedir. Konak Edirne’nin sahip olduğu somut kültürel miras birikimi olarak kabul edilen tarihi yapı stoğu içinde yer almakta olup, yapının korunumu ve yeniden işlevlendirilme kararıyla yörenin yaşam kültürü, sosyal hayatı, gelenek- görenekleri gibi somut olmayan kültürel miras değerlerini gelecek nesillere aktarma konusunda kente kattı sunmak üzere düzenlenmiştir. Buradan hareketle çalışma, yöreye ait kültürel miras korunumu, Necmi İğe Konağı ile ilgili literatür taramaları, saha incelemelerinin yanı sıra somut olmayan kültürel miras birikimi ile ilgili olarak yerli halkla görüşmeler ve alan araştırmaları aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Yapılan çalışma ile bu tarihi mekânın, yöreye ait somut olmayan kültürel miras korunumuna ve gelecek kuşaklara aktarılması için kültürel sürdürülebilirliğe sunduğu katkıyı ortaya koymayı hedeflemektedir. Bu anlamda çalışmanın diğer kentlerde yapılacak olan kültürel miras korunumu uygulamalarına da rehberlik edebileceği düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel miras, somut olmayan kültürel miras (SOKÜM), koruma, Edirne-Necmi İğe Konağı.

Kaynakça

• Aydoğdu, Hakan ve Yenice, M. Serhat. 2019. “Uluslararası ve Ulusal Alanda Koruma Kavramının Düşünsel ve Yasal Gelişimi Üzerine Bir Araştırma”. Turan, Stratejik Araştırmalar Merkezi 11(42), 256-263. Bulut, Cengiz. 2021. Edirne’nin Necmi Abey’i Edirne Müzesi Kurucularından Müzeler Müdürü Necmi İğe 1898-1953. Edirne Kitaplığı-27 (Ed. Kemal Soytürk). Edirne: Edirne Valiliği Kültür Yayınları. Canıtez, Tülay. 2003. Edirne Necmi İğe Evi Restorasyonu. Yüksek Lisans Tezi, Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, Edirne. Cömert, Mehtap. 1995 . “Edirnekâriler”, Oluşum, C. 1, 3(11), 20-21. Çeliker, Deniz ve Genç, Mustafa. 2019. “Isparta Evlenme Adetleri”. SDÜ / ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, 12(Özel Sayı), 172-185.
• Çıblak, Nilgün. 2004. “Halk Kültüründe Nazar, Nazarlık İnancı ve Bunlara Bağlı Uygulamalar”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 15, 103-125.
• Çoban, Mehmet ve Ergün, Baysal ve Durdi, Cemil. 2004. “Türk Ahsap Sanatında Edirnekari Tekniği”. İstanbul: Standart - Ekonomik ve Teknik Dergi , 43(513), 29-32. Demir, Sema. 2012. “Kültürel Bellek, Gelenek ve Halk Bilimi Müzeleri”. Milli Folklor, 24(Güz), 43-52. Demirbilek, Elif ve Girgin, Göksel Kemal. 2019. “Türk Mutfak Kültüründe Beslenme Alışkanlığı ve Sofra Adabında Meydana Gelen Değişimlerin Belirlenmesi”. Nevşehir HBV Üniversitesi Turizm Fakültesi, Nevşehir: IV. Uluslararası Gastronomi Turizmi Araştırmaları Kongresi. 150-158. Edirne Kültürü ve Bilinci. “Necmi İğe Etnografya Müzesi”. 2022. <https://edirnekultur.com/detay/necmi-ige-evi-etnografya-muzesi-30> Erişim Tarihi: 27.09.2022. Ekmekçi, Ayşe İlay. 2010. Edirne’de Zanatlar. Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi, Halk Bilimi Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Sakarya. Erol, Şerife Seher. 2016. “Safranbolu’da Evlilik Adetleri”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 228-240.
• Feilden, M. Bernard. 1982. Conservation of Historic Buildings: Technical Studies in the Arts. Archaelogy and Architecture, London: Butterword Scientific. Güler, Sibel. 2010. “Türk Mutfak Kültürü ve Yeme İçme Alışkanlıkları”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 24-30. Güleycan Okyay, Gülce ve Ulusoy Binan, Demet. 2017. ”Bir Kültürel Miras Alanı Olarak Karaköy-Tophane Bölgesi’nin Sahip Olduğu Değerlerin İrdelenmesi”. Tasarım+Kuram Dergisi, 23, 15-38. Günalan, Behiç. 2009. “Son Süpürgeler, Son Ustalar”. Çat Orada Çat Burada Çat Kapı Arkasında Süpürge. Edirne: Edirne Ticaret Odası, 1-2.
• Gürçayır Teke, Selcan. 2013. “Geleneksel Tarzlar, Modern Modeller: Resmî, Resmî Olmayan Eğitim ve Somut Olmayan Kültürel Miras”. Millî Folklor, 100(25), 31-39. Hasol, Doğan. 1988. Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. İstanbul: Yapı-Endüstri Merkezi Yayınları. ICOMOS, “ICOMOS Nara Özgünlük Belgesi”. 1994. <http://www.icomos.org.tr/ Dosyalar/ICOMOSTR_tr0756646001536913861.pdf> Erişim Tarihi: 27.07.2022. ICOMOS. “ICOMOS Türkiye Mimari Mirası Koruma Bildirgesi”. 2013. <http://www.icomos.org.tr/Dosyalar/ICOMOSTR_tr0784192001542192602.pdf> Erişim Tarihi: 27.07.2022. İrez, Feryal. 1990. “Türk Süsleme Sanatında Bir Ekol; Edirnekâri”. Antik & Dekor, 6, 96-99. Kabak, Turgay. 2017. “Trabzon-Arsin İlçesi Düğün Âdetleri”. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 2(1), 55-70.
• Kalafat, Yaşar. 1990. Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri. Ankara: Ebabil Yayınevi. Kalafat, Yaşar. 2010. “Göklen Türkmenleri (Türkmenistan) Halk İnançlarındaki Ölüm Temasına Dair Bazı Karşılaştırmalar”. Türklük Bilimi Araştırmaları, 219-229. Ketre, Melek. 1999. “Adana Halk Kültüründe Askeri Uğurlama ve Askeri Karşılama Geleneği”. Adana: 3. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Sempozyumu, 456-465. Kiper, Perihan. 2006. Küreselleşme Sürecinde Kentlerin Tarihsel Kültürel Değerlerinin Korunması. Türkiye Bodrum Örneği, İstanbul: Sosyal Araştırmalar Vakfı Yayınları. Küçükbasmacı, Gülten. 2016. “Kültürel Bellek ve Süreklilik: Kına Gecelerinden Mezuniyet Kınalarına”. Milli Folklor, 28(112), 73-94. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2011. Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Temel Belgeler. Ankara: Başak Matbaacılık.
• Kültür ve Turizm Bakanlığı. 2013. Gelenekten Geleceğe Türkiye'de Somut Olmayan Kültürel Miras. Ankara: Desen Ofset.
• Matthews, Tony and Grant Smith, Deanna. 2017. “Managing Ensemble Scale Heritage Conservation in the Shandon Architectural Conservation Area in Cork, Ireland”. Cities, 62, 152-158. Maviş, Fermani. 2003. Endüstriyel Yiyecek Üretimi. Ankara: Detay Yayıncılık. Metin Basat, Ezgi. 2013. “Somut ve Somut Olmayan Kültürel Mirası Birlikte Koruyabilmek”. Millî Folklor, 100 (25), 61-71.
• Oğuz, Mehmet Öcal. 2007. “UNESCO, Kültür ve Türkiye”. Milli Folklor, 73(19), 5-11. Oğuz, Mehmet Öcal. 2009. Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Oğuz, Mehmet Öcal. 2013. “Terim Olarak Somut Olmayan Kültürel Miras”. Milli Folklor, 100(25), 5-13. Öğüt Eker, Gülin. 2000. “Bayburt Mânilerinden Hareketle İletişimde Yüklendiği Fonksiyonla Mâni Söyleme Geleneği”. Erdem, 12(36), 989-1006.
• Öksüz Kuşçuoğlu, Gizem ve Taş, Murat. 2017. “Sürdürülebilir Kültürel Miras Yönetimi”. Süleyman Demirel Üniversitesi Yalvaç Akademi Dergisi, 2(1), 58-67. Ölçer Özünel, Evrim. 2017. “İnsanlar, Gezegen ve Refah İçin Bir Eylem Planı: Somut Olmayan Kültürel Miras ve 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Hedeflerine Eleştirel Yaklaşım”. Millî Folklor, 116(15), 18-32. Öztürk, İsmail. 1998. Edirne’de Geleneksel Sanatlar Edirnekâri ve Edirne Kırmızısı”. Edirne: Serhattaki Payıtaht, (Ed. Emin Nedret İşle ve M. Sabri Koz). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları , 485-493. Santur, Meltem Cingöz. 2005. “Kastamonu Evlenme Âdetlerinin Halkbilimsel Açıdan İncelenmesi”. Ankara: II. Kastamonu Kültür Sempozyumu Bildirileri. 389-397. Sevimli, Yaşar, Kahraman, Gülnihal Ayşe ve Sönmezdağ, Ahmet Salih. 2018. “Somut Olmayan Kültürel Miras Kapsamında Düğün Gelenekleri: Konya ‘Esence’ Köyü Örneği”. Gaziantep: İKSAD II- Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi, 1087-1103.
• Şafak, Demet. 2017. “Etnografi'den Netnografi'ye Sanal Ortamda Kurşun Dökme: 'Sen Bi Kurşun Döktür”. Millî Folklor, 116(Kış), 156-168. Şengül, Enver. 2005. “Geçmişten Günümüze Süpürge”. ETSO-Edirne Ticaret ve Sanayi Odası Dergisi, 7(27), 55-58. TDK. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. “Koruma”. <http://sozluk.gov.tr/> Erişim Tarihi: 23.07.2022. Tokmak, Yasemin. 2009. Balıkesir ve Çevresinde Kına Folkloru Üzerine Derlemeler ve İncelemeler. Yüksek Lisans Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı, Balıkesir. Throsby, David. 2000. Economic and Cultural Value in the Work of Creative Artists. Values and Heritage Conservation, (Ed. David Throsby). Los Angeles: A Meeting Organized by the Getty Conservation Institute, 26-31.
• Tunç. Serdar. 2019. Medeni Kanun’un Kabulünden Sonra İmam Nikahı, Mehir ve Poligami Uygulamalarının Hukuk Sosyolojisi Açısından İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Karatay Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Konya.
• Türkyılmaz, Dilek. 2013. “Somut Olmayan Kültürel Miras Çalışmaları Bağlamında Türksoy Bölgesel Seminerlerine İlişkin Bir Değerlendirme”. Millî Folklor, 100 (25), 40-49. Uğurlu, Emine Kırcı. 2014. “Kültürel Bellek Aktarıcısı Olarak Ninni”. Milli Folklor, 102(26), 43-52. UNESCO. 1972. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi. Paris: Unesco Yayını. URL-1. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının Korunmasına Dair Sözleşme. <https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44423/dunya-miras-listesi.html> Erişim Tarihi: 03.01.2020. URL-2. UNESCO Türkiye Millî Komisyonu. “İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsilî Listesi”, <https://www.unesco.org.tr/Pages/126/123/UNESCO-insani-somut-olmayan-kültürel-mirası-temsili-listesi.html > Erişim Tarihi: 14.11.2022.
• URL-3. Türkiye Sınırlarında Edirne’nin Yeri ve İlçeleri. <https://www.google.com /search?q=bal%C4%B1kesir+haritas%C4%B1&rlz=1C1OKWM_trTR783TR783&oq=&aqs=chrome.0.35i39i362l8.1344699j1j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8> Erişim Tarihi: 18.08.2022. URL-4. Necmi İğe Konağı’nın Edirne İçindeki Konumu. < https://www.google earth> Erişim Tarihi: 19.08.2022. URL-5. Somut Kültürel Miras-Edirne İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. <https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-44434/edirne-selimiye-camii-ve-kulliyesi-edirne.html> Erişim Tarihi: 13.11.2022. Ülkücü, Mehtap Cömert 1998. “Edirne Konakları ve Tavan Resimleri”. Edirne: Serhattaki Payitaht, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 475-483.
• Ünlü, Tülin Selvi. 2017. “Kent Kimliğinin Oluşumunda Kentsel Bellek ve Kentsel Mekân İlişkisi: Mersin Örneği”. Planlama Dergisi, 27(1), 75-93.
• Ünsal, Artun. 1996. Sofra Adabı. Sanat Dünyamız, 21(60-61), 113-118. Ünsal, Artun. 2011. İstanbul’un Lezzet Tarihi-Geçmişten Günümüze Sofra Sohbetleri ve Evimizin Yemekleri, İstanbul: NTV Yayınları. Ünver, Ahmet Süheyl. 1965. “Türk Sanat Tarihinde Edirnekâri Lake İsleri ve Sanatkârları”. Ankara: Vakıflar Dergisi, 6, 15-20.
• Vecco, Marilena. 2010. “A Definition of Cultural Heritage: From Tangible to the Intangible”. Journal of Cultural Heritage, 11, 321-324.
• Yaldız, Esra ve Asatekin, Nafia Gül. 2016. “Anıtsal Yapıların Yeniden Kullanımında Kullanıcılar Üzerinden Kültürel Algı Performansı Değerlendirmeleri; Sivas Buruciye Medresesi Örneği”. Megaron 11(3), 333-343. Yıldız, Tuna. 2020. Somut Olmayan Kültürel Miras Yönetimi: Sivil Toplum Katılımı. Ankara: Geleneksel Yayıncılık. Yücel Batmaz, Nazlı ve Biçici, Gülhanım. 2021. “Türkiye’de Somut Kültürel Mirasın Korunması Üzerine Bir Alan Araştırması: Kırıkkale-Delice Örneği”. Uluslararası Yönetim Akademisi Dergisi, 4(1), 97-110.