Reading Turkey-Centered Epic Studies in the Context of the Founding Ideology of the Republic of Turkey and the "Nation-State" Idea

Yıl 2023, Cumhuriyet'in 100. Yılında Türkiye, 381 - 399, 29.10.2023

Filiz Güven

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1367974

Öz

Nationalization efforts in the first century of the Republic of Turkey played a critical role in Turkish society's formation of national identity and the construction of the modern nation state. These efforts consist of initiatives that shaped Turkey's political, social and cultural transformation after the collapse of the Ottoman Empire. The first period, in which wars and economic crises were largely influential in world politics, disrupted the aim of the Republic of Turkey to become a nation state in many ways. Nevertheless, the early periods of the history of the Republic of Turkey are an important period in which steps were taken towards the construction of a nation state. In particular, the steps to nationalize language, culture and history laid the foundations of a modern nation state. In this respect, the period of Mustafa Kemal Atatürk aimed to unite the society around a national identity rather than ethnic-based ties. During this period, institutions were established to protect the Turkish language, history and culture, national education policies were developed, and it was aimed to create social collectivism by drawing attention to the importance of folk culture.
In this context, the limitation of this study is the nationalization moves of the Republic of Turkey. In the study, the nationalization process will first be discussed in historical and cultural areas, and then the epic studies done in Turkey will be evaluated together with nationalization. While the study examines academic studies on the epic narrative genre within the framework of collectivism and origin construction, it will also focus on important historical processes in Turkey and the world and will evaluate together historical, political and economic events/situations that may indirectly or directly affect the construction process of the nation state. Therefore, the study includes historical, political and economic events that affected the Republic of Turkey internally and externally. All of these details will be read in the evaluation and conclusion section within the framework of concepts such as nation state, nationalization and search for origins.

Anahtar Kelimeler

Collectivism, Search for origin, Nation-state, Nationalism

Türkiye Merkezli Yapılan Destan Çalışmalarını Türkiye Cumhuriyetinin Kuruluş İdeolojisi, “Ulus-Devlet” Düşüncesi Bağlamında Okuma

Öz

Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yüzyılındaki millileşme çabaları, Türk toplumunun ulusal kimlik oluşturma ve modern ulus devletin inşasında kritik bir rol oynamıştır. Bu çabalar, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra Türkiye'nin siyasi, sosyal ve kültürel dönüşümünü şekillendiren girişimlerden oluşmaktadır. Dünya siyasetinde büyük ölçüde savaşların ve ekonomik krizlerin etkili olduğu ilk dönem, Türkiye Cumhuriyeti Devleti’nin ulus devlet olma amacını birçok manada sekteye uğratmıştır. Yine de Türkiye Cumhuriyeti tarihinin ilk dönemleri ulus devlet inşasına yönelik adımların atıldığı önemli bir dönemdir. Özellikle dili, kültürü ve tarihi millileştirme adımları, modern bir ulus devletin temellerini atmıştır. Bu bakımdan Mustafa Kemal Atatürk dönemi, toplumu etnik temelli bağlardan daha ziyade milli bir kimlik etrafında birleşmeye amaçlamıştır. Bu dönemde Türk dilinin, tarihinin ve kültürünün korunması için kurumlar kurulmuş, milli eğitim politikaları geliştirilmiş, halk kültürünün ehemmiyetine dikkat çekilerek toplumsal kolektivizmin oluşturulması amaçlanmıştır.
Bu bağlamda bu çalışmanın sınırlılığını Türkiye Cumhuriyetinin millileşme hamleleri oluşturmaktadır. Çalışmada millileşme süreci ilk olarak tarihsel, kültürel alanlarda ele alınacak daha sonra, Türkiye’de yapılmış destan çalışmaları millileşme ile birlikte değerlendirilecektir. Çalışma, destan anlatı türü hakkında yapılmış akademik çalışmaları kolektivizm ve köken inşası çerçevesinde incelerken Türkiye ve dünyadaki önemli tarihsel süreçleri de odak noktasına alacak ve ulus devletin inşa sürecine dolaylı veya doğrudan etki edebilecek tarihsel, siyasal, ekonomik olay/durumları birlikte değerlendirecektir. Dolayısıyla çalışmada, Türkiye Cumhuriyeti Devletini içte ve dışta etkileyen tarihsel, siyasal, ekonomik olaylara yer verilmiştir. Bu detayların tamamı değerlendirme ve sonuç bölümünde ulus devlet, millileşme, köken arayışı gibi kavramlar çerçevesinde okunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Destan, Kolektivizm, Köken arayışı, Ulus devlet, Milliyetçilik

Kaynakça

• Abalı, İsmail. 2015. “Canış, Bayış Destanı (Moldobasan Musulmankulov, Cusupaalı Canayev, Kalık Akiyev,
• Sarıkunan Dıykanbaev Varyantları) İnceleme-Metin”, Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Abdurrezzak, Ali Osman. 2014 “Türk Dünyası Mitolojik Destanları İle Kalevala Destanı Üzerine Mukayeseli Bir Araştırma”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aday, Selma. 2022. “Kazak Dinî Destanları Üzerine İnceleme”. Doktora Tezi, Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Uşak.
• Akçam, Harun. 2018. “Kırgız Destanlarının Halk Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aksakal, Hasan. 2014. “Tanzimat’tan Günümüze Türk Politik Kültüründe Romantizm”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aksoy, Hüseyin. 2019. “Kırgız Destanlarında Kadın Tipler”. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Akyüz, Çiğdem. 2013.“Bagış Destanı İnceleme-Metin”. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Alptekin, Mehmet. 2016. “Bamsı Beyrek Destanı Üzerinde Karşılaştırmalı Bir Araştırma (İnceleme-Metin)”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Arvas, Abdulselam. 2009. “Dede Korkut Destanı ve Kıpçak Sahası Epik Destan Geleneği”. Doktora Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Van.
• Aslan, Zeynep. 2022. “Abılay Han ve Kabanbay Batır Destanları Üzerine Karşılaştırma ve İnceleme”. Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Bayır, Zehra. 2023. “Türk Destan Evreninde Oyun Üzerine Bir İnceleme”. Doktora Tezi, Kastamonu Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Beki, Selahaddin. 2001. “Altay Türk Destanı Maaday-Kara (İnceleme- Metin)”. Doktora Tezi, Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Çelebi, Özlem. 2022. “Moğol Destancılık Geleneği ve Moğolca Cangar Destanı”. Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Ankara.
• Çeribaş, Mehmet. 2010). “Kırgız Türklerinin Destancılık Geleneği ve Er Soltonoy Destanı (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin-Tıpkıbasım)”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Duman, Mustafa. 2017. “Türk Halk Anlatmalarında Olumsuz Tipler -Mit, Destan, Halk Hikâyesi”. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Duran Gültekin, Zehra Görkem. 2020. “Cañar Destanı (İnceleme-Metin)”. Doktora Tezi, Hacı Bayram Veli Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Erbek, İsmail. 2021. “Cumhuriyet Dönemi’nde Destan Öğretimi, Oğuznameler ve Hasan Basri Gocul’un Oğuzlama’sı”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdal, İbrahim. 2014. “Türk Tarih Tezi Açısından Halkevlerinin Türk Dili ve Kültürü üzerine Faaliyetleri Yozgat Halkevi Örneği”, Folklor/ Edebiyat Dergisi 20(78): 51-58.
• Erdal, İbrahim. 2020. “Tarihin Kimlik ve Kültür ile İlişkisi Bağlamında Cumhuriyet Dönemi Kurumsal Yapılarda Türk Kimliğinin İnşa Süreci”. ss. 9-24 içinde Kültür Ve Kimlik: Disiplinler Arası Yaklaşımlar. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Ergin, Osman. 1977. Türk Maarif Tarihi III-IV. İstanbul: Eser Matbaası.
• Eskin Mustafa Şerif. 2017. “Cumhuriyet Türkiye’sinde (1923-1950) Ulusal Kimlik ve Hafıza İnşası Bağlamında Edebiyat Faaliyetleri”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Fedekar, Selami. 2003. “Özbek Destan Geleneği ve Rüstem Han Destanı”. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Gezer, Şule. 2017. “Kırgız Destanlarında Mitolojik Unsurlar”. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Gökalp, Ziya. 2018. Kültür ve Medeniyet: Türkleşmek, İslamlaşmak, Muasırlaşmak, Konya: Gençlik Kitabevi Yayınları.
• İlhan, Ekin. 2018. “Dede Korkut Destanlarının Anlambilimsel Yapısı”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kara Düzgün, Ülkü. 2007. “Başkurt Destanlarının Tipolojisi”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kızıldağ, Hasan. 2022. “Sibirya Sahası Türk Destanlarında Şamanizmin İzleri”. Doktora Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Samsun.
• Kolot, Berna. 2021. “Türk Boylarının Destanlarında Kurt”. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Ortaylı, İlber. 2008. Tarihimiz ve Biz, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Öden, Utku Mehmet. 2023. “Türk Destanlarında Değer Aktarımı”. Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Özcan, Derya. 2011. “Kazak Batırlık Dastanları Üzerine Bir İnceleme”. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Özdemir, İlker, S. Yetkin Işık. 2022. “Milliyetçi Romantizm: Eril Bir Tutku Olarak Popüler Milliyetçilik”. Moment, Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi 9(2): 487-510.
• Özdemir, Özlem. 2020. “Kazak Türklerinin Destanlarında Mitolojik Unsurlar”. Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri.
• Özkırımlı, Umut. 1998. “Milliyetçilik kuramları: Eleştirel bir bakış”. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Öz, Şaban. 2012. "Türk Tarih Yazıcılığında Millileşme Çabaları Üzerine". Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi / 20 (Aralık 2012): 40-66.
• Ragıbova, lmıra (2023), “Altay Destanı Oçi Bala Üzerine Bir İnceleme”. Doktora Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Savcı, Esra Bilge. 2016. “Hikâyet-i Köroğlu Sultan”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şahin, Halil İbrahim. 2009. “Türkmenistan Sahası Destancılık Geleneği ve Türkmen Destanları”. Doktora Tezi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Balıkesir.
• Şayhan, Fatih. 2015. “Altay Destan Kahramanlarının Mitik Serüveni (Erginlenme-Olgunlaşma)”. Doktora Tezi, Ardahan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ardahan.
• Teke, Tuba. 2020). “Özbek Sahası Türk Destanlarında Kadın”. Doktora Tezi, Bartın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bartın.
• Turhan, Mümtaz. 2018. Kültür Değişmeleri: Sosyal Psikoloji Bakımından Bir Tetkik, Ankara: Altınordu Yayınları. Usta, Mustafa. 2023. “Kazak Destanlarındaki Tiplerin Tespiti ve Tahlili”, Doktora Tezi, Uşak Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Uşak.
• Yeşildal, Ünsal Yılmaz. 2015. “Er Töştük Destanı (İnceleme-Metin)”. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara. İnternet Kaynakları:
• URL-1 https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_Ocaklar%C4%B1Erişim Tarihi: 13.09.2023: 14:14
• URL-2: https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrk_Ocaklar%C4%B1 Erişim Tarihi: 13.09.2023: 14.47