MARTIYA UÇMAYI ÖĞRETEN KEDİ BAŞLIKLI ÇOCUK KİTABINA EKOELEŞTİREL BİR BAKIŞ

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: 37, 187 - 202, 15.12.2023

Zeliha Duran

https://doi.org/10.33692/avrasyad.1402024

Öz

Günümüzde denizlerin kirletilmesi, türlerin yok oluşu, ormanların yok edilmesi, su kaynaklarının tükenmesi, toprağın, havanın ve suyun kirletilmesi gibi çevre sorunları korkutucu boyutlara ulaşmıştır. Ekolojik sorunların ana sebebi insanın, kendisini doğadan soyutlayarak ona egemen olma isteğidir. Ego merkezli bu görüş neticesinde insan, doğayı sınırsızca sömürebileceği öteki olarak konumlandırmıştır. Çevre sorunlarına karşı edebiyatın bir tepkisi olarak ortaya çıkan ekoeleştirinin en temel amacı, insan merkezcilikten uzak bir doğa anlayışının gelişmesidir. Edebiyatın insanların düşünce yapılarının değişmesi konusundaki önemi dikkate alındığında ekolojik düşünce çerçevesinde yazılan metinlerin önemi daha iyi anlaşılmaktadır. Özellikle çocuk kitaplarının eko-merkezli bir bakışla kaleme alınması doğaya karşı duyarlı ve bilinçli bireyler yetiştirme konusunda oldukça önemlidir. Benzer şekilde açıkça bir doğa göstergesi olmayan metinlerde ekoeleştirel okumalar yapmak da konu hakkında bilinçlendirme noktasında değerlidir. Bu çalışmada Şilili yazar Luis Sepúlveda’nın Türkçeye Martıya Uçmayı Öğreten Kedi başlığıyla çevrilen çocuk kitabı ekoeleştiri kuramı çerçevesinde incelenmiştir. Denizleri petrolle kirleten insan yüzünden bir martının ölmesiyle başlayan hikâye, insan merkezli bakış açısını eleştirir. Kitap, doğada ikincilleştirilen insan dışı varlıklara farklı bir gözle bakmayı sağlar. İnsanların ekosistemde kendileri dışındaki varlıklara gösteremedikleri saygı ve sevgiyi kitaptaki hayvan karakterler gösterir. Anlatı boyunca insan, uzak durulması gereken tehlikeli bir varlık olarak betimlenir. Kitap aracılığıyla çocuklara ekosistemdeki her varlığın kendi başına değerli olduğu, ekosistem içinde her şeyin birbirine bağlı olduğu ve insanın ekosistemin sadece bir parçası olduğu gibi önemli mesajlar iletilir.

Anahtar Kelimeler

Ekoeleştiri, Latin Amerika Edebiyatı, Çocuk kitabı

Kaynakça

• Bulut, Dilek. 2005. “Çevre ve Edebiyat: Yeni Bir Yazın Kuramı Olarak Ekoeleştiri”. Littera 17: 79-86.
• Bulut Sarıkaya, Dilek. 2012. Gılgamış Destanı’na ekoeleştirel bir bakış. Ed. Serpil Oppermann. Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat (s. 93-127). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Bulut, Funda, Şimşek, Şahin. 2022. Çocuk Edebiyatı ve Çevresel Bilinç. Ed. Funda Bulut ve Şahin Şimşek. Çocuk Edebiyatı (s. 113-138). Ankara: Akademisyen Kitabevi.
• Capra, Fritjof. 1992. Batı Düşüncesinde Dönüm Noktası. Çev. Mustafa Armağan. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Capra, Fritjof. 1995. Deep ecology: a new paradigm. Ed. George Sessions. Deep ecology for the twenty-first century (s. 19-25). Boston: Shambhala.
• Casals Hill, Andrea. 2018. “Hacia una ética ecológica en la literatura infantil a juvenil ilustrada del nuevo milenio”. Anales de Literatura Chilena 30: 257-271.
• Dindar, Gülşah. 2012. Derin ekoloji hareketi ve ekoeleştiri: bir garip şair Orhan Veli. Ed. Serpil Oppermann. Ekoeleştiri: Çevre ve Edebiyat (s. 59-92). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Erhat, Azra. 2007. Mitoloji Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.