OSMANLI – TÜRK ANAYASALARI ÜZERİNDE GERÇEKLEŞTİRİLEN ÖNEMLİ DEĞİŞİKLİKLER

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 2, 57 - 83, 15.12.2021

Burak Koçak

Öz

Bu çalışmanın amacı, Osmanlı – Türk Anayasaları üzerinde yaşanan önemli değişiklikleri incelemektir. Osmanlı Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti anayasal süreçleri ele alındığında, Tanzimat Fermanı ve Islahat Fermanı’nın anayasal belge olarak, Kanun-i Esasi’nin ise ilk anayasa olarak kabul gördüğü söylenebilir. 1921 ve 1924 Anayasaları yeni bir siyasi mekanizmanın ve yeni bir devlet oluşumunun temel kurallarını belirlemiş, 1961 ve 1982 Anayasaları ise askeri müdahaleler sonucu ortaya çıkan anayasayalar olarak tarihte yerini almıştır. Anayasalarımızın her birinin yıllar içerisinde çeşitli değişikliklere uğradığı bilinmektedir. 1982 Anayasası diğer anayasalara kıyasla çok daha fazla değişikliğe uğramıştır. Bu değişikliklerin arkasında çeşitli sebepler olmakla birlikte, bu çalışmada sebeplerden çok değişikliklerin kendisi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anayasa, anayasal belge, anayasa gelişme, anayasal değişiklikler.

Kaynakça

• Atar, Y. (2000). Demokrasilerde Anayasal Değişmenin Dinamikleri ve Anayasa Yapımı, Konya: Mimoza Yayınevi, Konya.
• Başgil, F. A. (1935). Esas Teşkilat Hukuku Dersleri. İstanbul: Selamet Matbaası.
• Berkes, N. (2016). Türkiye'de Çağdaşlaşma, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.
• Bozkurt, G. (2010). Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi Osmanlı Devleti'nden Türkiye Cumhuriyeti'ne Resepsiyon Süreci (1839 - 1939 ), Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Can, O. (2002). Anayasa Değişiklikleri ve Düşünceyi Açıklama Özgürlüğü . Anayasa Yargısı. 18 (1).
• Doğan, S. (2018). Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmaları Çerçevesinde Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Durdu, M. B. (2003). Osmanlı Devleti'nde Jön Türk Hareketinin Başlaması ve Etkileri, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Cilt 14, Sayı 14.
• Engelhardt, E.P. (1999). Tanzimat ve Türkiye, Kaknüs Yayınları, İstanbul.
• Fendoğlu, H. T. (2002). “2001 Anayasa Değişikliği Bağlamında Temel Hak ve Özgürlüklerin Sınırlanması”,https://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg19/fendoglu.pdf, (30.06.2021).
• Gözübüyük, Şeref (2003), Anayasa Metni ve 11. Protokole Göre Hazırlanmış Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, Ankara: Turhan Yayınevi.
• Karpat, K. (2014). Osmanlı Modernleşmesi, Timaş Yayınları, İstanbul.
• Kaboğlu, İbrahim, Ö., “2001 Anayasa Değişiklikleri Ulusal üstü Tepkiden Ulusal Tepkiye”, http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/anayasa_yargisi/anyarg19/kaboglu.pdf, (Erişim Tarihi 25.06.2021).
• Lewis, B. (2015). Modern Türkiye'nin Doğuşu, Arkadaş Yayınevi, Ankara.
• Mardin, Ş. (2015). Yeni Osmanlı Düşüncesinin Doğuşu, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Ortaylı, İ. ve Erdinç, E. Ş. (2016). İttihat ve Terakki Osmanlı İmparatorluğu’nda Gizli Örgütlenmeler ve Darbeler, Hazırlayan: Alper Çeker, İnkılap Kitapevi, İstanbul.
• Özbudun, Ergun (2004), Türk Anayasa Hukuku, Ankara: Yetkin Basım Yayım Dağıtım.
• Ramsaur, E. E. (2011). Jön Türkler: 1908 İhtilalinin Doğuşu, Pınar Yayınları, İstanbul.
• Soysal, M. (1984). “Temel Nitelikleriyle 1961 ve 1982 Anayasaları”, Ankara: Anayasa Yargısı Anayasa Mahkemesi Yayını, s.11-20.
• Tanör, B. (2014). Osmanlı - Türk Anayasal Gelişmeleri. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2016). Türkiye'nin Siyasi Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• T.C 1982 Anayasası. (1982, 20 Ekim). Resmi Gazete (Sayı: 17844). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17844.pdf, (01.07.2021).
• Uyan, R. (2009). Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi Anayasalarının Hazırlanışı ve Değişiklikleri.
• Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Yamaç, M. (2020). Türkiye Devleti’nin ilk anayasasi 1921 Teşkilat-ı Esasiye Kanunu. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(TBMM’nin 100. Yılı ve Millî İrade Özel Sayısı), 204-220.
• Yücel. Y. (1974). Osmanlı İmparatorluğu’nda Desantralizasyona Dair Genel Çözümler, Belleten, 38. Cilt.
• Zurcher, E. J. (2016). Modernleşen Türkiye'nin Tarihi, 32.Baskı, İletişim Yayıncılık, İstanbul.