Antik Çağlardan X. Yüzyıla Kadar Anadolu’da Depremler

Yıl 2023, Cilt: 14 Sayı: 1, 100 - 124, 30.06.2023

Hakan Nişancı , Kürşat Yıldırım

Öz

Anadolu, bulunduğu coğrafyadan dolayı depremlerin sıklıkla meydana geldiği “muhteşem bir sismolojik bölge”dir. Anadolu Yarımadası’nın jeolojik olarak genç oluşumlu olması ve III.- IV. jeolojik zamanda oluşması, Anadolu topraklarının yükselmeye devam etmesine ve çeşitli fay hatlarının oluşmasına yol açmaktadır. Buralarda oluşan fay hatları deprem riskini artırmaktadır. Bu sebepten Anadolu coğrafyası çok erken tarihlerden itibaren depremlerin yıkıcı etkisiyle karşılaşmıştır. Tarih öncesi dönemlerden beri bu coğrafyada yaşayan insanlar depremlerden bir şekilde etkilenmiş, zarar görmüştür. Makalemizde tarih öncesi çağlardan itibaren X. yüzyıla kadarki süreçte Anadolu’da yaşanan büyük depremler ve neticesindeki yıkımlar misallerle açıklanarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Anadolu, Antik Çağ, Tunç Çağı, Antik Yunan, Antik Roma

Kaynakça

• Akarsu, Emine (2022): Türkiye Selçuklu Devleti Döneminde Doğal Afetler ve Salgın Hastalıklar (Kuruluştan Yıkılışına Kadar). Basılmamış Yüsek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniver￾sitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Arık, Feda Şamil (1997): “Bizans Döneminde İstanbul’da Depremler: Halk Üzerine Etki1”. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 19 (30), s. 299–317.
• Arslantaş, Nuh (2003): İslam Dünyasında Depremler ve Algılama Biçimleri. Gelenek Yayınevi, İstanbul:
• Azimi (1988): Çev. Sevim, Ali, Azimi Tarihi (Selçuklular Dönemiyle İlgili Bölümler H. 430-538). Türk Tarih Kurumu: Ankara.
• Bakır, Mevlüde (2021): “Antiokheia: Depremlerin Gölgesindeki Kent (6. yüzyıl)”. ADUSOBIED 8 (2), s. 229–243.
• Batmaz, Atilla (2021): “Depremler Urartulu Mimarlara Neler Öğretti?”. Arkeo Duvar, s. 16–25.
• Çalık Rose, Ayşe; Tülek, Füsun; Bora, Ali (2005): “Nikomedia (İzmit) Depremleri ve Arkeolojisi”. Kocaeli 2005 Deprem Sempozyumu.
• Demirkent, Işın (2001): “Bizans Kaynaklarına Göre IV.-XI. Yüzyıllarında İstanbul ve Çevresinde Depremler”. Tarih Boyunca Anadolu’da Doğal Afetler ve Deprem Semineri, s. 51–66.
• Doğancı, Kamil (2001): “Bursa ve Civarını Etkileyen Depremler (M.Ö. 4.Yüzyıla Kadar)”. Ed.
• Abacı Nurcan, Bursa Yöresi’nin Depremselliği ve Deprem Tarihi. Bursa: Uludağ Üniver￾sitesi Yayınları.
• Doğancı, Kamil (2016): “Antik Kaynaklar Işığında Eskiçağda Nikomedia (=İzmit) ve Civarını Et￾kileyen Depremler”. Selvi, Haluk; Çelik, Bilal; Yeşildal, Ali, Uluslararası Karamürsel Alp ve Kocaeli Tarihi Sempozyumu-II. Kocaeli.
• Doğancı,, Kamil (2019): “Hellespontos ve Çevresini Etkileyen Depremler (MÖ 3000-MS 6. YY)”. In History Studies International Journal of History 2 (11), s. 535–555.
• Drahor, Mahmut Göktüğ; Sümer, Ökmen (2023): “Tunç Çağı Depremleri Uygarlıkların Çöküşü”. In Magma Yer Yüzü Dergisi 62, s. 108–117.
• Duman, Zeki (2016): Sosyolojik Açıdan Deprem ve Din. Rağbet Yayınları: İstanbul.
• Karagöz, Şehrazat (2005): Eskiçağ’da Depremler. Ege Yayınları: İstanbul.
• Kaya, Selim; Kıyılı, Rahime (2014): “Antakya’da Ortaçağ’da Meydana Gelen Doğal Âfet ve Salgın Hastalıklara Bir Bakış”. In Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 6 (12), s. 403–418.
• Kılıç, Şahin (2001): “5-15.Yüzyıl Bursa ve Çevresi Bizans Dönemi Depremleri”. Ed. Abacı Nurcan, Bursa Yöresi’nin Depremselliği ve Deprem Tarihi. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
• Koçyiğit, Elif Su (2020): Nikomedia Höşgörü Fermanı’nın Kocaeli Kent Kültürü ve Toplumsal Bellek Bağlamında Yeri ve Önemi. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Maltepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Nur, Amos; Cline, Eric H. (2000): “Poseidon’s Horses: Plate Tectonics and Earthquake Storms in the Late Bronze Age Aegean and Eastern Mediterranean”. In Journal of Archaeological Science 27 (1), pp. 43–63.
• Övünç, Şahin (2019): “Antik Dönemden Ortaçağ’a Kadar Depremin Oluşumuna Dair Öne Sürülen Teoriler”. Mavi Gezegen S.27, s. 7–13.
• Rasih Haldun, Aydınoglu (2013): M.Ö. 1200 Civarı Geç Tunç Çağ/ Erken Demir Çağ Geçişinde Ön Asya İçin Bir Model Araştırması. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kocaeli.
• Sağlamtimur, Haluk (2023): “Urartu Bilinci”. In Magma Yer Yüzü Dergisi 62, s. 120-124. Sancaklı, Nusret (2004): Marmara Bölgesin Depremleri (M.Ö. 427-1912). Karataş Yayınevi: İs￾tanbul.
• Stylianos, Alexious (1991): Minos Uygarlığı. Çev. Elif Tül Tulunay., Arkeoloji ve Sanat Yayınları İstanbul.
• Urfalı Mateos (2000): Çev.Hrant D. Andreasyan, Urfalı Mateos Vekayinâmesi ve Papaz Grigor’un Zeyli. Türk Tarih Kurumu Basımevi: Ankara.
• Ünal, Ahmet (1977): “M. Ö. II. Binyıl Anadolu’sunda Doğal Afetler”. TTK Belleten 41 (163), s. 423–446.