Kırgızca ve Arapça Eşdizimsel İfadelerin Eşdizimli Sözlük Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 2, 161 - 174, 01.12.2020

İnayetulla Azımov

Öz

Günümüz dil bilim ve çeviri bilim incelemelerinde dünyadaki muhtelif dillerdeki
sözcükler ve bu sözcüklerin yanı sıra, iki ve daha fazla sözcükten oluşan kalıplaşmış
veya eşdizimsel ifadeler dediğimiz dilsel yapılar düzeyinde, onların mahiyeti,
özellikleri üzerinde karşılaştırılmalı incelemeler yapılmaktadır. Dil öğretimi ve
çeviri bilim alanlarında da bağlam, metin dil bilim üzerine odaklaşan yaklaşımlar
ortaya çıkmıştır. Bu durum farklı aile gruplarına mensup dillerdeki iki ve daha fazla
kelimeden oluşan yapıların, bir başka deyişle eşdizimlerin incelenmesinin de
önemini ortaya koymuştur. Makalenin amacı Kırgızca ile Arapçanın eşdizimsel
örüntülerinin (pattern, yapı) karşılıklı çözümlemesini yapmak, her iki dildeki
eşdizimlerin farklılıklarını ve benzerliklerini ortaya koymak, bu şeklide
çevirmenlere ve söz konusu dilleri ikinci dil olarak öğrenenlere bilimsel alt yapı
hazırlamaktır. Ayrıca bu konuda bir Kırgızca-Arapça ve Arapça-Kırgızca Eşdizim
Sözlüğü önerisi sunmaktır.
Her iki dildeki eşdizimsel örüntülerinin karşılıklı değerlendirilmesi için Cengiz
Aytmatov eserlerinin Kırgızca ve Arapça tercümelerindeki eşdizimler ele alınacak,
eşdizim çevirilerinde karşılaşılan problemler tespit edilerek ve eşdizimlerin
çevrilmesinde anlamsal eşdeğerliğin önemine vurgu yapılacaktır. Çeviride en
önemli sorunlardan biri eşdizimlerin çeviri sorunudur, bundan dolayı bu konuda
gerekli önerilerde bulunulacaktır.
Eşdizimler konusunu daha iyi anlamak için eşdizim olgusunun ne olduğu ortaya
konulmalı, çeşitli dillerdeki kullanımı ise çeviri ve yabancı dil öğretimindeki
açısından değerlendirilmelidir. Bu maksat doğrultusunda eşdizimin tanımı,
özellikleri, sınıflandırılması, Kırgızca ve Arapçada eşdizimlerin yapısal ve anlamsal
özelliklerine incelenmiştir. Ayrıca eşdizimlerin çeviri sorunu kapsamında Kırgızca
ve Arapçadaki eşdizimsel eşdeğerlik sorunları üzerine durulmuştur. Bu alanda ortaya
çıkan sorunlar, genelde araştırmaya konu olan eserlerden, gerekli görüldüğünde
başka eserlerin de örneklerler verilerek ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Eşdizim, eşdizim çevirisi, eşdeğerlik, Arapça, Kırgızca, eşdizim sözlüğü

Kaynakça

• Akmataliyev, A. (Ed.). (1999). Cengiz Aytmatov 1.Cilt (5 Ciltten Oluşan Tüm Eserleri). Bişkek: Şam. Akmataliyev, A. (Ed.). (1999). Cengiz Aytmatov 2.Cilt (5 Ciltten Oluşan Tüm Eserleri). Bişkek: Şam.
• Akmataliyev, A. (Ed.). (1999). Cengiz Aytmatov 3.Cilt (5 Ciltten Oluşan Tüm Eserleri). Bişkek: Şam. Akmataliyev, A. (Ed.). (1999). Cengiz Aytmatov 4.Cilt (5 Ciltten Oluşan Tüm Eserleri). Bişkek: Şam.
• Akmataliyev, A. (Ed.). (1999). Cengiz Aytmatov 5.Cilt (5 Ciltten Oluşan Tüm Eserleri). Bişkek: Şam. Aytmatuf, C. (1981). es-Sefinatu'l-Beyzâ. (A. Habba, Çev.) Beyrut: Dar'uk Farabî.
• Aytmatuf, C. (1988). El-kalb'ul Ablaku er-Rakizu Ala Hâfatil-Bahri. (A. A. Camra, Çev.) Dimeşk: el-Arabî. Aytmatuf, C. (1988). en-Nat'u. (M. Alauddîn, Çev.) Dimeşk: Dar'uş-Şeyh
• Aytmatuf, C. (1988). Ve Yetûlu el-Yavmu Eksaru min Kurun. (Â. E. Cemra, Çev.) Dimeşk: Menşurat Vezârat'us-Sekâfa.
• Aytmatuf, C. (2005). Cemila ve Kısasun Uhrâ. Köln: Al-Kamel Verlag. Baker, M. (1992). In Other Words:A Coursebook On Translation. Usa and Canada: Routledge.
• Çetinkaya, B. (2009, Volume 4/4 Summer). Eşdizimli Sözlükler. Turkish Studies,International Periodical For the Languages, Literatureand History of Turkish or Turkic.
• Dedeoğlu, E. & Şen, G. (2010). İngilizce-Arapça-Türkçe Eşdizim. Ankara: Fecr yayınları. Lewis, M. (Dü.). (2001). Teaching Collacations,Further Developments in the
• Lexical Approach. London: Teacher Training. McCarthy, M. & O’Dell, F. (2008). English Collocations in Use. London: Cambridge.
• Stotsky, S. (1983). Types of Lexical Cohension in Expository Writing. College composition and communication(34,4), 430-446.
• Suçin, M. H. (2004). Arapça Çeviride Sözcük Ve Kalıplaşmış İfadeler Düzeyinde Genel Eşdeğerlik Sorunları. Ankara: G.Ü.Eğitim Bilimleri Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Suçin, M. H. (2013). Öteki Dilde var Olmak,Arapça Çeviride Eşdeğerlik (2. b.). İstanbul: Say Yayınları.