Yayla/Yol Havaları'nın Makamsal Analizi

Yıl 2024, Sayı: 2, 41 - 50, 23.09.2024

Orhan Alkan

https://doi.org/10.5281/zenodo.13829549

Öz

Bu çalışma, Türk Halk Müziği’nin önemli türlerinden biri olan Yayla/Yol havalarının makamsal yapısını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu türlerin müzikal ve kültürel bağlamda tanımlanarak, Türk Halk Müziği içindeki yerlerinin belirlenmesi ve hangi makamlar üzerine kurulduğu, bu makamların yayla/yol havalarına nasıl bir karakter kazandırdığı ve melodik yapılarının incelenmesi hedeflenmiştir.
Bu çalışma, betimsel tarama yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. TRT repertuvarı ve çeşitli literatür kaynaklarından elde edilen bulgular, 15 adet Yol/Yayla havası türündeki uzun havayı kapsamaktadır. Çalışmada, "olasılık temelli olmayan örnekleme" yöntemlerinden biri olan kota örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Olasılık temelli olmayan örneklemeler, özellikle nitel araştırmalarda tercih edilen ve küçük örneklem gruplarıyla daha ayrıntılı bilgilere ulaşmayı amaçlayan yöntemlerdir. Bu yöntemin paralelinde, çalışmada incelenen Yayla/Yol havaları türündeki uzun havalardan 5 adet örneklem eser oluşturulmuştur.
Çalışma kapsamında, 5 adet Yayla/Yol havasının makamsal dizileri ve özelliklerini saptamak amacıyla nitel veriler elde edilmeye çalışılmış ve bu doğrultuda makamsal analizler yapılmıştır. Bu analizler, yol havalarının Türk Halk Müziği içindeki yerinin ve öneminin daha iyi anlaşılmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Çalışma sonucunda, büyük çoğunluğun Uşşak makamı etkisinde olduğu ve bu makamın eserlerin seyrinde baskın bir rol oynadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Yayla Havaları, Yol Havaları, Uzun Hava

Kaynakça

• Demir, S. (2011). Türk Halk Müziğinde Tür Meselesi. (Tez No. 306720) [Doktora tezi, Sakarya Üniversitesi- Sakarya]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Emnalar, A. (1998). Tüm Yöreleriyle Türk Halk Müziği ve Nazariyatı. Ege Üniversitesi Basım Evi.
• Gündoğdu, S. (2020). Kadırga Kültür Havzası Yol/Yayla Havaları Repertuvarının Vokal İcrada Ağız ve Hançere Özellikleri Açısından İncelenmesi. (Tez No. 636756) [Yüksek Lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi- İstanbul]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi.
• Haşhaş, S. (2022). Türk Halk Müziği -Thm Bilgileri-Uzun Havalar-Kırık Havalar. Efe Akademi Yayınları.
• Karakaya, İ. (2014). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. A. Tanrıöğen (Ed.) Veri Toplama Teknikleri (ss. 131-164). Anı.
• Özkan, İ. H. (2006). Türk Mûsikîsi Nazariyatı ve Usûlleri, (3. Baskı). Ötüken Neşriyat.