XV Y.Y. - XIX Y.Y. OSMANLI DÖNEMİ KÜTAHYA ÇİNİLERİ

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 31 - 55, 30.03.2022

Hadiye Kılıç

https://doi.org/10.48139/aybukulliye.1070361

Öz

Kütahya, Türk çini ve seramik sanatında önemli bir yere sahiptir. Kütahya çiniciliği her devir farklı bir seyir izlemiştir. 15. yy. ve 19. yy. arası Kütahya çiniciliğinin en önemli dönemleridir. 14. yy. sonlarında çamur ve sır yapısı ile Selçuklu dönemi karakterini yansıtmakta, 15.yy’da ise Erken Osmanlı etkisi görülmektedir. Desenlerde lacivert, mor gibi renklerin ağırlıklı kullanımı ile üretilen çinilerin yanı sıra mavi-beyaz adı verilen ve İznik Çini üretimleri ile özdeşleşen çinilerin Kütahya’da da üretilmiş olduğuna dair örnekler bulunmaktadır. 16.yy’da ise bu grup ürünlerin yanında çok renkli ve yerel kompozisyonlara sahip, günlük kullanıma yönelik seramiklerin ve süs eşyalarının yapıldığı görülmektedir. Kütahya, 16. yy. ve 17. yy. arasında saray siparişlerine yetişemeyen İznik’e yardımcı olmuş ve bu sayede ikinci bir çini merkezi haline gelmiştir. 17.yy’da daha önce kullanılan form ve desenler giderek zenginleşmiş, Kütahya’nın kendine has desen özellikleri belirginleşmiştir.
19. yy. sonuna doğru çini üretiminde durgunluk devresi yaşanmış fakat Cumhuriyet döneminden sonra gelişiminde hız kazandığı görülmüştür. Kütahya çiniciliği en başta toplumsal, teknolojik değişimler ve ihtiyaçlar doğrultusunda gelişimine yön vermiştir. Günümüzde Kütahya çiniciliği, teknik donanıma sahip, endüstriyel ağırlıklı çok sayıda atölye ve işletmelerle yaşamına devam etmekteyse de kendine has üsluplarından uzaklaşmış durumdadır.
Bu çalışmada Kütahya Çiniciliğinin önemli evreleri olan 15.yy. ve 19.yy. tarihleri arası incelenmiştir. Çiniler devirlere göre renk, desen ve kompozisyonları açısından değerlendirilmiş, ayrıca kullanılan çamur ve sır yapısı incelenmiştir. Günümüzde Kütahya çiniciliğinin son durumu hakkında bilgi verilmiş ve Kütahya Çiniciliğinin gelişmesi için yapılması gereken esaslar ele alınarak çözüm önerileri sunulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çini, Kütahya Çiniciliği, İznik Çiniciliği, Özgünlük

XV. century - XIX century Ottoman Period Kütahya Tiles

Öz

Kütahya has an important place in Turkish tile and ceramic art. Kütahya tile making has followed a different course in every era. 15th century and 19th century. These are the most important periods of Kütahya tile making. 14th century It reflects the character of the Seljuk period with its mud and glaze structure at the end of the century, and the Early Ottoman influence is seen in the 15th century. In addition to the tiles produced with the predominant use of colors such as dark blue and purple in the patterns, there are also examples that show that the tiles called blue-white and identified with the Iznik Tile productions were also produced in Kütahya. In the 16th century, besides this group of products, it is seen that ceramics and ornaments for daily use with multicolored and local compositions were made. Kütahya, 16th century. and 17th century. He helped Iznik, which could not keep up with the palace orders, and thus became a second tile center. In the 17th century, the forms and patterns used before were gradually enriched, and the unique pattern features of Kütahya became evident.
19th century Towards the end, there was a period of stagnation in tile production, but it was seen that it gained momentum in its development after the Republican period. Kütahya tile making has directed its development in line with social and technological changes and needs. Today, Kütahya tile making continues its life with many industrial-oriented workshops and businesses with technical equipment, but it has moved away from its unique style.
In this study, the important stages of Kütahya Tile Making, 15th century. and 19th century. were examined between the tiles were evaluated in terms of color, pattern, and composition according to the periods, and the clay and glaze structure used was examined. Today, information has been given about the latest situation of Kütahya tile making and solution suggestions have been tried to be presented by considering the principles that should be done for the development of Kütahya tiles.

Anahtar Kelimeler

Tile, Kütahya Tile Making, İznik Tile Making, Originality

Kaynakça

• Akalın, Şebnem ve Yılmaz Bilgi, Hülya (1997). Yadigâr-i Kütahya, Suna ve İnan Kıraç Koleksiyonunda Kütahya Seramikleri, Vehbi Koç Vakfı Suna ve İnan Kıraç Akdeniz Medeniyetleri Araştırma Enstitüsü Yayını;2, İstanbul.
• Arcasoy, Ateş (1983). Seramik Teknolojisi, Marmara Üniversitesi Yayın No: 457, Güzel Sanatlar Fakültesi Yayın No: 2, İstanbul.
• Aslanapa, Oktay (1949). Osmanlılar Devrinde Kütahya Çinileri, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınlarından, Sanat Tarihi Enstitüsü, Üçler Basımevi, İstanbul.
• Aslanapa Oktay (1981). Kütahya Keramik Sanatı, Atatürk'ün 100. Yılına Armağan, İstanbul.
• Bilgi, Hülya (2006). Suna ve İnan Kıraç Vakfı Koleksiyonu, Kütahya Çini ve Seramikleri, Katalog, Pera Müzesi Yayını 2, İstanbul.
• Carswell, John (1991). Kütahya Çini ve Seramikleri, Sadberk Hanım Müzesi Türk Çini ve Seramikleri, İstanbul.
• Demirsar Arlı (2007). Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Demirsar Arlı, Belgin ve Altun, Ara (2008). Anadolu Toprağının Hazinesi Çini Osmanlı Dönemi, Kale Grubu Kültür Yayınları, İstanbul.
• Kılıç Güvenateş, Hadiye (2020). Tokat Seramikleri Üretiminde Son Ustalardan; Lütfü Biz, Tokat Gazi Osman Paşa Üniversitesi, 13-15 Mart, 5.İksad Internatıonal Congress on Socıal Scıneces.
• Kürkman, Garo (2005). Toprak, Ateş, Sır, Tarihsel Gelişimi, Atölyeleri ve Ustalarıyla Kütahya Çini ve Seramikleri, Suna ve İnan Kıraç Vakfı Yayını 1, İstanbul.
• Öney, Gönül – Çobanlı, Zehra (2007). Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul.
• Öney, Gönül (1976). Türk Çini Sanatı, Binbirdirek Matbaacılık Sanayii A.Ş. Yayınlan, İstanbul.
• Şahin, Faruk (1981). Kütahya- Çini- Keramik Sanatı ve Tarihinin Yeni Buluntular Açısından Değerlendirilmesi, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı: IX- X, İstanbul.
• Umar, Bilge (1993) Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İstanbul.
• Yurt Ansiklopedisi (1983). Kastamonu, Kırklareli, Kırşehir, Kocaeli, Konya, Kütahya, Malatya, Anadolu Yayıncılık, 7. Cilt.
• https://commons.wikimedia.org Erişim: 05.11.2021
• https://tr.foursquare.com/v/hisar-bey-saray-camii/ Erişim: 10.12.2021
• https://twitter.com/tarihikonya/status/ Erişim: 12.12.2021
• https://twitter.com/seda_ozen/status/802116788871950338 Erişim: 02.02.2022
• https://www.eyupsultan.bel.tr/tr/eyuppostasi/news/16/cicek-bahcesi-gibi-turbe-sultan-resad-turbesi/15043/ Erişim: 13.03.2022