TÜRKİYE MUHASEBE TARİHİ İLE İRAN MUHASEBE TARİHİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

Yıl 2022, Cilt: 13 Sayı: 2, 328 - 362, 31.12.2022

Tuğba Dölen , Mustafa Rımaz , Yıldız Ayanoğlu

https://doi.org/10.54688/ayd.1110319

Cited By: 2

Öz

Tarihi kalıntılardan muhasebenin bugünkü Türkiye ve İran topraklarının da bulunduğu Mezopotamya’da ortaya çıktığı düşünülmektedir. Bu iki ülkenin aralarında geçmişten bugüne süregelen köklü ekonomik ve sosyal ilişkiler mevcuttur. Bu nedenle Türkiye ve İran muhasebe sistemlerindeki benzerliklerin fazla olması beklenmektedir. Çalışmada, her iki ülkenin İslamiyet’ten önceki, İslamiyet’ten sonraki ve 20. yüzyıldan sonraki muhasebe sistemlerine ait benzerliklerin ve farklılıkların ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışma sonucunda 19. yüzyılın sonlarına kadar iki ülkedeki devlet muhasebe düzeninin benzer bir yapıda olduğu, yabancı yatırımcıların ülkelere gelmeleriyle, ekonomik, politik ve sosyo-kültürel zeminin değişmesiyle birlikte hem özel sektör hem de devlet muhasebe sistemlerinde farklılıkların meydana geldiği ortaya konulmuştur. Günümüz İran ve Türkiye’nin muhasebe sistemleri arasındaki temel farklılıklar özetlenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk Muhasebe Tarihi, İran Muhasebe Tarihi, Muhasebe

A COMPARISON BETWEEN TURKEY AND IRAN’S ACCOUNTING HISTORY

Öz

One of the historical remains is thought to have emerged in Mesopotamia, where accounting is today also located on the lands of Turkey and Iran. The two countries have had a long history of economic and social relations. Therefore, the similarities in the accounting systems of Turkiye and Iran are expected to be high. The study aims to reveal the similarities and differences between the accounting systems of both countries before, after Islam and after 20th century. The study shows that by the late 19th century, the state accounting system in the two countries had a similar structure, with foreign investors coming to the countries, and the change of economic, political and socio-cultural backgrounds resulting in differences in both the private and state accounting systems. The main differences between the accounting systems of today's Iran and Turkey have been tried to be summarized.

Anahtar Kelimeler

Turkish Accounting History, Iranian Accounting History, Accounting

Kaynakça

• Aliabadi, F. J., & Shahri, A. M. (2016). Transparency in financial reporting with or without IFRS: The Case of Iran. World Of Accounting Science, 18 (1), 605-623
• Aydemir, O., & Erkan, M. (2011). Merdiven kayıt yöntemi ve günümüz muhasebe sistemi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (1), 110-128.
• Azizkhani, M., & Kavoosi, M. (2017). The pricing of auditor market power: evidence from Iran. Iranian Journal of Accounting, Auditing and Finance, 1(1), 97-121.
• Berber, O. (2017). Türklerin islamlaşma sürecine dair türk tarih yazımındaki bazı ifadeler üzerine. Türk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-24.
• Borzuzade, M. (2014). Nezame hesabdari bakhse umumi. Entesharate Rahe Sorayya, 2, 1-28.
• Caferoğlu, A. (1934). Uygurlarda hukuk ve maliye ıstılahları. Türkiyat Mecmuası, Cilt:4, 1-44.
• Elibaş, C., Güvemli, O., Aydemir O., Erkan M.,Özcan U. & Oğuz M. (2008). Osmanlı İmparatorluğu’nda 500 yıl boyunca kullanılan muhasebe yöntemi: merdiven yöntemi, T.C. Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara.
• Ertaş, F. C., Alpaslan, H. İ., & Akdemir, Y. (2017). Anadolu muhasebe kayıt kültürünün doğuşu-1350-1500. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (13), 51-89.
• Garkaz, M. (2009). Barrasi nezame hesabdari va hesabrasi dar ırane bastane doreye hakhamaneshi, Faslnameye Takhassosiye Feqh va Tarikhe Tamaddon, 5 (15), 1-26.
• Güvemli, O. (1995). Türk devletleri muhasebe tarihi 1. cilt. Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı Yayınları.
• Güvemli, O. (2015). Türk muhasebe düşüncesinin evreleri (orta asya kültüründen–batılılaşmaya). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (9), 5-17.
• Güvemli, O. (2018). Türkiye muhasebe mesleğinde yüz elli yıllık büyük yalnızlık (1839-1989). Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (14), 23-63.
• Güvemli, O., & Güvemli, B. (2006). Osmanlı’dan cumhuriyet’e muhasebe düşüncesinin gelişmesi. Mali Çözüm Dergisi, 76, 275-289.
• Güvemli, O., & Kaya, M. A. (2015). Osmanlı İmparatorluğu’nda XIX. yüzyılın ortalarında muhasebe düşüncesindeki büyük değişim-1839-1885. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (9), 43-65.
• Güvemli, O., Toroman, C., & Güvemli, B. (2017). Osmanlı İmparatorluğu’nda devlet muhasebesi. Sayıştay Yayınları.
• Kansu, M., (2020). Osmanlı İmparatorluğu muhasebe sistemi ve vergi uygulamaları. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne.
• Kesik, A. (2005). 5018 sayılı kamu mali yönetimi ve kontrol kanunu bağlamında ve ab sürecinde türk kamu iç mali kontrol sistemi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (9), 94-114.
• Köroğlu, Ç. (2015). Türkiye’de cumhuriyetin ilanından günümüze kadar muhasebe denetimi konusunda yaşanan gelişmeler. Niğde Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 31-44.
• Kuşçu, A. D. (2016). Selçuklu deniz ticaretinin anadolu ekonomisinin dünya ekonomisine entegrasyonundaki rolü, International Conference on Eurasian Economies. (ss.330-335). Kaposvar-Macaristan.
• Küçüker, M. (2019). XV. yüzyıl Osmanlı Devleti muhasebe uygulamalarında yaşanan gelişmeler: muhyeddin muhammedin mecmaül-kavâid adlı eseri. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Sakarya Üniversitesi İşletme Enstitüsü, Sakarya.
• Küçüker, M., & Can, A. V. (2018). Tarihi belgeler ışığında uygurlarda sagış. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, Nisan 2018, Özel Sayı: 233-252.
• Mashayekhi, B., & Mashayekh, S. (2008). Development of accounting in Iran. The International Journal of Accounting, 43(1), 66-86.
• Moghaddam, A. A. G., Shadmehr, F., Mousavian, M. & Minab, M. (2012). A review of history of accounting & auditing in Iran. Arabian Journal of Business and Management Review (Oman Chapter), 2(2), 1-9.
• Moslemi,A., Homayuni,R., Farahani,D. & Baqeri Hejaz,M.A.(2012). İran’daki muhasebe ve finans değişimlerinin tarihçesi. Tarih Bilimsel Araştırma Dergisi, 7(26), 143-171.
• Örten, R., Ganite, Kurt. & Torun, S. (2011). Muhasebede çift taraflı kayıtlama ve kitab-us siyakat. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (1), 34-69.
• Pekol, F. (2019). XVI. yüzyılda safeviler’de tarih yazıcılığı ve bu dönemde yazılmış kronikler. Anasay, 3(10), 79-106.
• Previts, G. J., Walton, P., & Wolnizer, P. (2012). Global history of accounting, financial reporting and public policy: eurasia, middle east and africa. Emerald Group Publishing.
• Rostami, A., Pakdel, G., Hasanzadeh Kojou, S., & Hasanzadeh Kochou, M. (2016). Iranian GAAP and IFRS: The history and current status of ıas/ıfrs convergence process in Iran. International Journal of Finance & Managerial Accounting, 1(3), 55-66.
• Roudaki, J. (2008). Accounting profession and evolution of standard setting in Iran. Journal of Accounting – Business & Management, 15 (1), 33-52.
• Sadeghi, P. (2019). İran’daki muhasebe denetim sistemi ile türkiye’deki muhasebe denetim sisteminin karşılaştırması ve bir vaka çalışması. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı Muhasebe Bilim Dalı, İstanbul.
• Salehi, M. (2008). Evaluation of accounting and auditing in Iran. ICFAI Journal of Audit Practice, 5(4). 57-74.
• Selimoğlu, S. K., Aslan, Ü., & Güvemli, B. (2009). 12. dünya muhasebe tarihi kongresinde sunulan türk akademisyenler ve uygulamacıların bildirileri: bir literatür incelemesi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (42), 217-228.
• Serçemeli, M. (2010). Devlet muhasebesi kavramı, türkiye’deki işleyişi ve erzurum defterdarlığı, narman malmüdürlüğü’nde bir uygulama. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı, Erzurum.
• Şensoy, F. (2014). Muhasebe defterlerinden vakıfların çok yönlü boyutlarını izlemek-bir örnek XVIII. yy. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (7), 76-103.
• Ulusan, H., Elçin, Eren, & Köylü, Ç. (2012). 6102 sayılı yeni Türk Ticaret Kanunu (TTK)’nun muhasebe ve denetim uygulamalarına getirdiği yenilikler üzerine bir araştırma. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (55), 11-34.
• Yurdungüzeli, E. (2018). XVI. yüzyıl Osmanlı Safevi ilişkilerinin ticari açıdan değerlendirilmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı, Muğla.