DEPREM SONRASI TRAVMA, TÜKENMİŞLİK VE YAŞAM DOYUMU ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2024, Cilt: 15 Sayı: 1 -Deprem Özel Sayısı-, 724 - 745, 22.02.2024

Altuğ Çağatay

https://doi.org/10.54688/ayd.1412823

Öz

Yaşanan depremler sonrasında bireylerdeki deprem sonrası travma ve yaşam doyumu değişkenlerinin tükenmişlik üzerindeki etkisinin incelenmiştir. Bu çalışma, ülke vatandaşlarının depremin neden olduğu olumsuz etkileri ortaya koyarak, gelecekte muhtemel depremlerde uygulanacak yönetsel sağlık politikalarına rehberlik etmeyi amaçlamaktadır. Ayrıca araştırmanın depremin ülke genelindeki psikolojik etkilerini ortaya koyması açısından önemli olduğu düşünülmektedir. Çalışmanın örneklemini Türkiye Cumhuriyeti Vatandaşları oluşturmaktadır. Araştırmada deprem sonrası travma düzeyi belirleme, yaşam doyumu ve tükenmişlik ölçekleri kullanılarak anket yöntemi ile veri toplanmıştır. Verilerin analizinde tanımlayıcı testler, pearson korelasyon analizi ve çok değişkenli regresyon analizi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda modele dahil edilen deprem sonrası travma ve yaşam doyumu bağımsız değişkenleri birlikte modele dahil edildiğinde tükenmişlik üzerinde anlamlı düzeyde etkiye sahip olduğu ve deprem sonrasında oluşan tükenmişliğin yaklaşık %50’sinin bu iki bağımsız değişken tarafından açıklandığı görülmüştür. Araştırma sonucunda deprem sonrası travmanın tükenmişliği pozitif yönde etkilediği, yaşam doyumunun ise negatif yönde bir etkisinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Tükenmişlik, Yaşam Doyumu

A RESEARCH ON TRAUMA AFTER THE EARTHQUAKE, BURNOUT AND LİFE SATİSFACTİON

Öz

The impact of post-earthquake trauma and life satisfaction variables on burnout in individuals following earthquakes has been examined. The study aims to elucidate the adverse effects caused by earthquakes on the citizens of the country, with the purpose of providing guidance for future administrative health policies in the event of potential earthquakes. Additionally, the research is deemed significant for revealing the psychological effects of earthquakes nationwide. The sample of the study consists of the citizens of the Republic of Turkey. Data was collected through a survey method using post-earthquake trauma level determination, life satisfaction, and burnout scales. Descriptive tests, Pearson correlation analysis, and multivariate regression analysis were applied for data analysis. The research findings indicate that when post-earthquake trauma and life satisfaction variables are included together in the model, they significantly affect burnout, and approximately 50% of the burnout post-earthquake can be explained by these two independent variables. The research results show that post-earthquake trauma positively influences burnout, while life satisfaction has a negative impact.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Burnout, Life Satisfaction

Kaynakça

• Arslan, Ü., Çağatay, A. & Savaş, A. Y. (2023). Covid-19 pandemisinde sağlık personelinin tükenmişlik durumunun incelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(37), 226-246.
• Avçin, E. & Erkoç, B. (2021). Covid-19 pandemi sürecinde sağlık anksiyetesi, yaşam doyumu ve ilişkili değişkenler. Tıbbi Sosyal Hizmet Dergisi, (17), 1-13.
• Baştuğ, G. & Duman, S. (2010). Examining life satisfaction level depending on physical activity in Turkish and German societies. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 2(2), 4892-4895.
• Baysak, E., Eroğlu, M. Z., Utku, Ç. & Kaya, B. (2019). Acil ve yoğun bakım ünitesi çalışanlarında travma sonrası stres bozukluğu, tükenmişlik ve baş etme biçimlerinin değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 22(1).
• Byron, K. & Peterson, S. (2002). The impact of a large-scale traumatic event on individual and organizational outcomes: Exploring employee and company reactions to September 11, 2001. Journal of Organizational Behavior, 23, 895-910. doi: 10.1002/job.176
• Çelik, M. (2016). Tükenmişlik yaşam doyumu ve iş yükü ilişkisi: Denizli’de faaliyet gösteren muhasebe meslek mensupları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1139-1152.
• Dağlı, A. & Baysal, N. (2016). Yaşam doyumu ölçeğinin Türkçe’ye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 15(59).
• Demerouti, E., Bakker, A. B., Peeters, M. C. & Breevaart, K. (2021). New directions in burnout research. European Journal of Work and Organizational Psychology, 30(5), 686-691.
• Ehring, T., Razik, S., & Emmelkamp, P. M. (2011). Prevalence and predictors of posttraumatic stress disorder, anxiety, depression, and burnout in Pakistani earthquake recovery workers. Psychiatry research, 185(1-2), 161-166.
• Fan, Y., Guan, L., Xiang, H., Yang, X., Huang, G., Cheng, W., ... & Yu, X. (2021). Posttraumatic stress disorder and professional burnout among local government staff seven years after the Wenchuan earthquake in China: A longitudinal study. Asian journal of psychiatry, 61, 102689.
• Freudenberger, H. J. (1974). Staff burn‐out. Journal of social issues, 30(1), 159-165.
• Fujitani, K., Carroll, M., Yanagisawa, R. & Katz, C. (2016). Burnout and psychiatric distress in local caregivers two years after the 2011 Great East Japan Earthquake and Fukushima nuclear radiation disaster. Community mental health journal, 52, 39-45.
• Gundelach, P. & Kreiner, S. (2004). Happiness and life satisfaction in advanced European countries. Cross-cultural research, 38(4), 359-386.
• Gürbüz, S. & Şahin, F. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri (Gözden geçirilmiş ve güncellenmiş 4. baskı). Ankara: Seçkin.
• Gürdil Birinci, G. & Erden, G. (2016). Yardım çalışanlarında üstlenilmiş travma, ikincil travmatik stres ve tükenmişliğin değerlendirilmesi. Turkish Journal of Psychology/Turk Psikoloji Dergisi, 31(77).
• Gürel, E. B. B. & Gürel, E. (2015). Muhasebe meslek mensuplarının mesleki tükenmişlik düzeyinin yaşam doyumu üzerine etkisi: Aydın ili örneği. Muhasebe ve Denetime Bakış, 14(44).
• Hacıoğlu, M., Aker, T., Kutlar, T. & Yaman, M. (2002). Deprem tipi travma sonrasında gelişen travma sonrası stres bozukluğu belirtileri alt tipleri. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 15, 4-15.
• Halbesleben, J. R. B. & Demerouti, E. (2005). The construct validity of an alternative measure of burnout: Investigating the English translation of the Oldenburg Burnout Inventory. Work & Stress, 19(3), 208–220.
• Haşıloğlu, S. B., Baran, T., & Aydın, O. (2015). Pazarlama araştırmalarındaki potansiyel problemlere yönelik bir araştırma: Kolayda örnekleme ve sıklık ifadeli ölçek maddeleri. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi, (1), 19-28.
• Hudaynazarova, A., Avşaroğlu, S., Nurkoyuncu, S. & Başarıkan, R. (2021). Yetişkinlerin yaşam doyumu, yalnızlık ve öz-tiksinme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 183-198.
• Karaırmak, Ö. (2007) Investigation of personal qualities contributing to psyhological resilience among earthquake survivors: a model testing study (Yayımlanmamış Doktora Lisans Tezi), Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Kasprzak, E. (2010). Perceived social support and life satisfaction. Polish Psychological Bulletin, 41(4), 144–154.
• Kılıç, S. (2013). Doğrusal regresyon analizi. Journal of Mood Disorders, 3(2), 90-92.
• Kroll, A., Remington, C. L., Awasthi, P. & Ganapati, N. E. (2021). Mitigating the negative effects of emotional labor: A study of disaster response and recovery workers after the 2010 Haiti earthquake. Governance, 34(1), 87-106.
• Maslach, C. (2001). What have we learned about burnout and health?. Psychology & health, 16(5), 607-611.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. & Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual review of psychology, 52(1), 397-422.
• Mattei, A., Fiasca, F., Mazzei, M., Necozione, S., & Bianchini, V. (2017). Stress and burnout in health-care workers after the 2009 L’Aquila earthquake: a cross-sectional observational study. Frontiers in psychiatry, 8, 98.
• Mealer, M., Burnham, E. L., Goode, C. J., Rothbaum, B. & Moss, M. (2009). The prevalence and impact of post traumatic stress disorder and burnout syndrome in nurses. Depression and anxiety,26(12), 1118-1126.
• Mounsey, Z., Johal, S. & Näswall, K. (2016). The role of the organisation following disaster: Insights from nurse experiences after the Canterbury earthquakes. Australasian Journal of Disaster and Trauma Studies, 20(1), 35.
• Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi,28(2), 150-155.
• Neugarten, B. L., Havighurst, R. J. & Tobin, S. S. (1961). The measurement of life satisfaction. Journal of gerontology.
• Norris, F. H., Friedman, M. J., Watson, P. J., Byrne, C. M., Diaz, E. & Kaniasty, K. Z. (2002). 60,000 disaster victims speak: Part I, an empirical review of the empirical literature, 1981–2001. Psychiatry, 65(3), 207–239.
• Özer, M. & Karabulut, Ö. (2003). Yaşlılarda yaşam doyumu. Geriatri,6(2), 72-74.
• Özmen, S., Özkan, O., Özer, Ö. & Yanardağ, M. Z. (2021). Investigation of Covid-19 fear, well-being and life satisfaction in Turkish society. Social work in public health, 36(2), 164-177.
• Plichta, S.B. & Kelvin, E.A. (2013). Munro's statistical methods for health care research. Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins.
• Rudman, A., Arborelius, L., Dahlgren, A., Finnes, A. & Gustavsson, P. (2020). Consequences of early career nurse burnout: A prospective long-termfollow-up on cognitive functions, depressive symptoms, and insomnia. EClinical Medicine,10(39),1-8.
• Saraçoğlu Eroğlu, B. & Arıkan, S. (2016). Acil yardım çalışanlarında travma, tükenmişlik ve yaşam doyumu ilişkilerinde stresle başa çıkmanın moderatörlük rolü. Turk Psikoloji Dergisi, 31(78).
• Sarı, E., Uyumaz, G. & Kaya, C. (2019). Çözüm odaklılığın yordayıcı değişkenleri: Yaşam doyumu, stres, depresyon ve yılmazlık. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11(21), 423-438.
• Sarıkaya, P. (2007). Tükenmişlik sendromunun kişilik özelliklerinden denetim odağı ile ilişkisi ve bir uygulama (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H. & Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of psychological research online, 8(2), 23-74.
• Shin, D. C. & Johnson, D. M. (1978). Avowed happiness as an overall assessment of the quality of life. Social Indicators Research, 5(1–4), 475–492.
• Soba, M., Babayiğit, A. & Demir, E. (2017). Yaşam doyumu ve tükenmişlik; öğretmenler üzerine bir araştırma. Journal of Mehmet Akif Ersoy University Social Science Institute, 9(19).
• Suzuki, Y., Fukasawa, M., Obara, A. & Kim, Y. (2017). Burnout among public servants after the Great East Japan Earthquake: Decomposing the construct aftermath of disaster. journal of Occupational Health, 59(2), 156-164.
• Tanhan, F. & Kayri, M. (2013). Deprem sonrası travma düzeyini belirleme ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(2), 1013-1025.
• Tekir, Ö., Çevik, C., Arık, S. & Çetin, G. (2016). Sağlık çalışanlarının tükenmişlik, iş doyumu düzeyleri ve yaşam doyumunun incelenmesi. Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi,18(2), 51-63.
• Tominaga, Y., Goto, T., Shelby, J., Oshio, A., Nishi, D. & Takahashi, S. (2020). Secondary trauma and posttraumatic growth among mental health clinicians involved in disaster relief activities following the 2011 Tohoku earthquake and tsunami in Japan. Counselling Psychology Quarterly, 33(4), 427-447.
• TÜİK. (2023). İstatistiklerle çocuk 2022. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Cocuk-2022-49674#:~:text=T%C3%BCrkiye%20n%C3%BCfusunun%20%26%2C5',7'sini%20k%C4%B1z%20%C3%A7ocuklar%20olu%C5%9Fturdu. Erişim Tarihi: 25.12.2023
• Tümkaya, S., Çam, S. & Çavuşoğlu, I. (2009). Tükenmişlik ölçeği kısa versiyonunun Türkçe’ye uyarlama, geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi,18(1), 387-398.
• Uludağ, G. (2019). Yaşam doyumu ile işgören performansı ilişkisini incelemeye yönelik bir alan araştırması. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,7(6), 291-300.
• Ünal, S., Karlıdağ, R. & Yoloğlu, S. (2001). Hekimlerde tükenmişlik ve iş doyumu düzeylerinin yaşam doyumu düzeyleri ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri,4(2), 113-118.
• Uwishema, O. (2023). Addressing the effects of the earthquakes on Türkiye's health-care system. The Lancet, 401(10378), 727.
• Uzun, K. & Tortumlu, M. (2022). Mesleki tükenmişliğin sağlık çalışanlarının yaşam doyumu üzerindeki etkisinde psikolojik sağlamlığın ve umudun aracı rolünün incelenmesi. Humanitas: International Journal of Social Sciences,10 (20).
• Valenti, M., La Malfa, G., Tomassini, A., Masedu, F., Tiberti, S. & Sorge, G. (2014). Burnout among therapists working with persons with autism after the 2009 earthquake in L'A quila, I taly: a longitudinal comparative study. Journal of Psychiatric and Mental Health Nursing, 21(3), 234-240.
• Veenhoven, R. (1996) The Study Of Life Satisfaction, Saris, W.E., Veenhoven, R., Scherpenzeel, A.C. & Bunting B. (eds) 'A comparative study of satisfaction with life in Europe. Eötvös University Press, ISBN963 463 081 2, pp. 11-48
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74-85.
• Zhou, X., Zhen, R. & Wu, X. (2019). Trajectories of academic burnout in adolescents after the Wenchuan earthquake: a latent growth mixture model analysis. School Psychology International, 40(2), 183-199.